Dagblaðið Vísir - DV - 12.06.1996, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 12. JÚNÍ 1996
15
Óhófleg dýrkun tækniundra,
ógæfulegt áherslubrengl
„Tölvuvædd samskiptatækni er eins og góður bíll sem getur flutt fólk milli
staða," segir Jón m.a. í greininni.
Stórstígar framfarir síðustu ára
í tölvu- og fjarskiptatækni hafa
valdið alvarlegu áherslubrengli.
Fjöldi fólks hefur
orðið svo hugfang-
inn af tækninni og
möguleikum henn-
ar að verkefnin
sem hún á að leysa
hafa fallið að veru-
legu leyti í skugg-
ann.
Ef við byggjum
við svipað ástand
varðandi byltingu
þá sem varð í
prentlist með upp-
finningu Guten-
bergs á sínum tíma
væru fjölmiðlar yf-
irfullir af lýsingum
á nýjustu prentvél-
unum og dýrlegri
tækni þeirra. Rit-
höfundar, skáld-
verk og önnur hug-
verk þættu á hinn bóginn vart til-
efni til umfjöllunar. Hvað segðu
menn um það að mæta í Norræna
húsið til að hlusta á lýsingu á síð-
ustu prentvélinni frá Heidelberg í
stað þess að hlusta á upplestur úr
verkum þekktra rithöfunda? Sem
betur fer er þetta þveröfugt.
Óhófleg dýrkun tækniundra og
áhugaleysi um þau verkefni sem á
aö leysa er ógæfulegt áherslu-
brengl. Þótt ástæða sé til að við-
halda lifandi áhuga manna á af-
kastamikilli tækni ber að varast
að láta slíkan áhuga afvegaleiða og
lita alla umræðu og athafnir.
Upplýsingar eða
upplýsingatækni
Eitt alvarlegasta
brenglið er ofuráhersla
á upplýsingatækni sam-
anborið við upplýsing-
arnar sjálfar. Þetta birt-
ist meðal annars í fjár-
austri sem tengist tækn-
inni sjálfri en svelti
annars sem huga þarf
að. Dæmi um þetta er
sáralítill áhugi á að
kenna skólanemum upp-
lýsingaöflun á meðan
allar námskrár eru yfir-
fullar af námskeiðum
um tölvutækni. Enginn
nær þó viðunandi ár-
angri í að afla upplýs-
inga ef hann kemur sér
ekki upp góðri þekkingu á upplýs-
ingaleit og uppsprettum upplýs-
inganna. Tölvuvædd samskipta-
tækni er eins og góður bíll sem
getur flutt fólk
milli staða. Sá sem
veit á hinn bóginn
ekki hvert hann
ætlar eða þekkir
ekki áfangastað-
ina eyðir miklum
tíma í ómarkvisst
villuráf. Þetta er
staða málsins í
dag. Mikill fjöldi
fólks, t.d. skóla-
nema, eyðir mikl-
um tíma í til-
gangslaust alnets-
flakk vegna þess
að það hefur
aldrei lært á við-
eigandi leiðakort og umferðarregl-
ur. í mörgum stofnunum og fyrir-
tækjum er slíkt flakk mikill tíma-
þjófúr sem veldur óþarfri vinnusó-
un.
Steypt utan um
óljós hugarfóstur
Ofdýrkun lausna á kostnað
markmiða og árangurs svipar til
þekkts innlends fyrirbæris en það
eru stórfelldar fjárfestingar í stein-
steypu þar sem lítið sem ekkert
hefur verið hugað að því utan um
hvaða starfsemi menn voru að
steypa. Um land allt stendur því
autt húsnæði sem byggt var á sín-
um tíma með einhverjar óljósar
hugmyndir um að láta það hýsa at-
vinnustarfsemi. Að henni hefur á
hinn bóginn ekki verið hugað fýrr
en húsin voru komin upp. Miðað
við þá aðferðafræði við iðnað-
aruppbyggingu, sem ég lærði á
sínum tíma á námsárum mínum,
er þessi röðun nákvæmlega þver-
öfug. Rétt aðferð er að skoða verk-
efnin fyrst og þá einkum þörfina
fyrir þau, það er „markaðinn", og
huga svo að tækjum og húsnæði.
Alger endaskipti hins islenska
steinsteypufárs á réttri athafnaröð
hefur steypt fjölda fólks í mikil
vandræði og bundið fé þess í þarf-
lausum íjárfestingum.
Áhersla á markmiö
Þau dæmi sem hér hafa verið
rakin undirstrika hið augljósa
sem mörgum virðist hulið með
öllu. Vilji menn ná árangri verður
ávallt að hafa mjög skýra hug-
mynd um það að hverju er stefnt
og hvaða verkefni á að vinna. Síð-
an á að huga að lausnunum. Ef
menn fara að á þennan hátt og
sýna útsjónarsemi, kemur iðulega
á daginn aö miklu betra er að
beita lausnum sem byggjast á ein-
foldum verkhyggindum. Lágtækni
er þannig í sumum tilvikum af-
kastameiri en hátækni. Þetta
skynjar sá aldrei sem ræðst á öll
viðfangsefni sín með hugsunar-
lausri beitingu einhæfra lausna,
svo sem flókinni hátækni. ítarleg-
ur skilningur á verkefnunum
verður alltaf að koma fyrst. Tækn-
ina og lausnirnar ber að velja að
því loknu.
Kominn er tími til aö taka upp
gerbreyttar áherslur í upplýsinga-
málum hér á landi. Upplýsinga-
tæknin er þjónn en ekki herra,
tæki en ekki markmið. Upplýsing-
arnar sjálfar, meðhöndlun og
miðlun þeirra, er það sem skiptir
máli. Þetta meginatriði verður
ávallt að hafa að leiðarljósi.
Jón Erlendsson
Kjallarinn
Jón Erlendsson
yfirverkfræðingur
Upplýsingaþjónustu
Háskólans
„Kominn er tími til að taka
upp gerbreyttar áherslur í
upplýsingamálum hér á
landi. Upplýsingatæknin er
þjónn en ekki herra, tæki
en ekki markmið. Upplýs-
ingarnar sjálfar, meðhöndl-
un og miðlun þeirra, er það
sem máli skiptir.“
Hagsmunamál eldri borgara
Fyrir 10 árum var farið aö efla
samtök eldri borgara í landinu
með stofnun sérstakra félaga
þeirra. Félag eldri borgara í
Reykjavík og nágrenni var stofnað
15. mars 1986 og hélt því upp á 10
ára afmæli félagsins með „Viku
aldraðra“ þar sem saman fór
kynning á málefnum aldraðra og
alls konar skemmtanahald og um-
ræðufundir. Var þetta gert til að
kynna starf félagsins og til að efla
samhug félaganna, en þeir eru
6000.
Landssamband aldraðra var
stofnað síðar þar sem hin ýmsu fé-
lög, sem eru 43 víðs vegar á land-
inu, starfa saman að hagsmuna-
málum aldraðra. í Landssamband-
inu eru nú um 13000 manns.
Ellilífeyrisþegar eru nú um
26000 svo að við höfum nú hafið
átak til að fjölga meðlimum í félög-
unum og ná líka til fólks 60-70 ára.
En hvers vegna fleiri félaga?
Það er augljóst að afl og möguleik-
ar til gæslu hagsmuna aldraðra
verða meiri þvi fleiri sem fylkja
þar liði.
Ýmis tómstundastörf bjóða fé-
lögin upp á til að þroska andlega
og líkamlega fæmi félaganna og
berjast á móti hrömun líkamans.
Er mikil þátttaka í þessu starfi,
enda sérstök þörf, þar sem menn
fara nú ekki
lengur á vinnu-
stað.
Versnandi
hagur!
Á liðnum árum
hefur sífellt sótt
í það að hagur
aldraðra sé
skertur. Marg-
víslegar aðgerðir
hafa hægt og bít-
andi orðið til þess. Kemur þetta
fram á ýmsan hátt, sérstaklega í
heilbrigðiskerfínu, með lokun
sjúkradeilda, öldrunardeilda ,
skertum framlögum til bygginga
hjúkrunardeilda, sem allt leiðir til
skertrar þjónustu og þá oftast fyr-
ir þá sem verst eru settir. Langur
biðtími eftir ýmsum skurðaðgerð-
um, svo sem liðskiptum, eyðilegg-
ur oft gagn af lengri ævi. Langur
biðlisti eftir hjúkrunarplássi á höf-
uðborgarsvæðinu er mörgum eldri
„Á liðnum árum hefur sífellt
sótt í það að hagur aldraðra
sé skertur. Margvíslegar að-
gerðir hafa hægt og bítandi
orðið til þess.“
borgurum og aðstandendum
þeirra mikil kvöl. Vissulega er
mikið starf unnið að velferðarmál-
um aldraöra, t.d. með
heimilishjálp og
heimilishjúkrun, sem
hefur frestað sjúkra-
vistun á stofnunum
og stytt dvöl þar, en
lengt í heimahúsum,
sem flestir kjósa. Að-
stoð skyldmenna er
ómetanleg og ótrú-
lega mikil oft á tíð-
um.
Lífeyris-
tryggingar
Það var mikið áfall
fyrir aldraða þegar
samtenging ákveðins
launaflokks og upp-
hæð ellilífeyris var
rofin í vetur á Al-
þingi. Þetta hafði ver-
ið tengt í á 3ja áratug og skapað
vissa festu og öryggi um afgreiðslu
mála á fjárlögum hvers árs. Nú
verður þetta til ráðstöfunar á Al-
þingi árlega rétt fyrir jólin í önn-
um þingsins. Afnám tvísköttunar
með skattafrádrætti var líka af-
numin svo nú eru lífeyrisgreiðsl-
ur, sem menn greiddu 1987-1994
skattlagðar aftur en frádráttur
hefði með réttu átt að gilda í 5 ár
en ekki 1 ár. Það væri að æra
óstöðugan að nefna allt sem fram
hefur komið.
En hvernig geta aldraðir tryggt
fjárhaginn?
Flestir hafa sennilega
talið að vera þeirra í
lífeyrissjóð stéttarfé-
lags sins ásamt
greiðslum frá Al-
mannatryggingum
væri góð fyrirhyggja
og vissulega er hún
það. En er þetta nóg?
Ég myndi hvetja alla
t.d. sem eru orðnir 60
ára að reikna út hvað
þeir muni fá á mán-
uði þegar þeir verða
70 ára. Ég held að
flestmn bregði í brún
og þó er ekki séð fyr-
ir hvort ekki verður
frekari skerðing á
tryggingum. Ég held
að tvennt sé þar til
ráða:
1. Leggja fyrir í sparnaði á miðjum
aldri í sértryggingu, kaupum rík-
isskuldabréfa eða annarra álíkra
fjármuna. Með reglulegum mánað-
arlegum spamaði er hægt að bæta
haginn verulega.
2. Efla félög aldraðra til dáða til
vamar hagsmunum eldri borgara,
svo og þeirra sem nálgast ellilífey-
risaldurinn.
Páll Gíslason
Kjallarínn
Páll Gíslason
læknir og formaður
Félags eldri borgara í
Reykjavík og nágrenni
Með og
á móti
Er trjáúðun æskileg?
Kröfur nú-
tímamannsins
Steinn Kárason
garöyrkjufræó-
ingur.
„Á meðan
ekki er búið að
þróa lífvænar
aðgerðir gegn
meindýrum og
gróðri og
hvorki sérfræð-
ingar né al-
menningur
hafa náð að til-
einka sér þær
aðferðir verður
eiturefnum beitt gegn meindýr-
um. Fólk sem lifir í nútímaþjóð-
félagi, þjóðfélagi neyslu og hraða,
lætur ekki margra ára ræktunar-
starfsemi fara forgörðum á
nokkrum dögum. Gróður er jú
ræktaður mikið fyrir augað.
Hins vegar er hægt að stýra eit-
urefnanotkuninni með tegunda-
vali og lífrænum ræktunarað-
ferðum. Þangvökvi og hlandfor
eru vel nothæf í gróðurrækt en
þar til horfíð verður til fortíöar
og teknar upp aðferðir Njáls á
Bergþóruhvoli, sem ók skami á
hóla, ásamt því að nýta hugvit
nútímans, verður notkun eitur-
efna í garðrækt enn við líði.
Garðeigendur verða hins vegar
að geta greint á milli þess þegar
þarf að eitra og þegar þess er
ekki þörf þó að treysta megi
þeim sem í raun eru fagmenn í
garðyrkju til að úða ekki að þarf-
lausu.“
Lausn nátt-
úrulausrar
menningar
„Ég tel að al-
mennt eigi
ekki að úða
nein tré nema í
undantekning-
artilfellum og
þá aðeins tíma-
bundið. En alla
jafna getur það
ekki verið á
neinn hátt boð-
leg frambúðar-
lausn mannskepnunnar að úða
eitri á allan gróður í tíma og
ótíma í þeim tilgangi einum að
losna við lirfur flugnanna af
þeim. Það sér hver heilvita mað-
ur að það gengur ekki. Með fyrir-
hyggju og útsjónarsemi er að
mestu leyti hægt að leysa vanda-
málið. Tré eru mjög misnæm fyr-
ir ágangi lirfúnnar. Því er hægt
að bægja bróðurparti þessa
vandamáls frá með stýringu á
því hvaða tré eru valin í garð-
ana. Ég þekki þetta eftir ára-
langa reynslu við þetta stúss á
sumrin. Þegar garðar eru skipu-
lagðir þarf fyrirhyggju sem alls
ekki virðist vera til í huga þeirr-
ar dýrategundar sem kallar sig
landslagsarkitekta. Að miklu
leyti má þakka þeim og skoðana-
bræðrum þeirra hvernig komið
er í eitrunarmálunum. Margir
telja nefnilega að birkið og fleiri
tegundir, sem miklu minna lús-
sæknar eru, séu ekki nógu falleg
eða ekki nógu fjölbreytt gróður-
flóra fyrir skrúðgarðaarkitektúr-
inn í heimi hér, svo grípa verði
til hinna „veikari“ trjátegunda
sem gjaman eru þau tré sem
fljótsprottnust eru en að sama
skapi flest hver lússæknari. En
ég játa að það er auðveldara að
segja það en gera að skipta um
öll þau tré í göröum borgarinnar
sem lússækin eru. Þar sem svo
er telja sumir húseigendur sig
nauðbeygða að eitra garðana hjá
sér. í mínum garði hefur aldrei
verið eitrað þá tvo áratugi sem
ég hef haft forráð þar og verður
það ekki gert, í þessu lífi a.m.k."
-saa
Magnús H. Skarp-
hé&insson nátt-
úruvemdarsinni.