Dagblaðið Vísir - DV - 13.03.1997, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 13. MARS 1997
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
ABstoöarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Rlmu- og plðtugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverö 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins I stafrænu formi og I gagnabönkum án endurgjalds.
Rauðu strikin vantar
Ríkisstjórnin mun áreiðanlega reyna að hindra fyrir-
hugaða kaupmáttaraukningu nýgerðra kjarasamninga.
Það stafar ekki af sérstakri vonzku hennar. Ríkisstjóm-
ir hafa yfirleitt tilhneigingu til að reyna að draga úr
stærðum, sem trufla þægilegt gangverk þjóðarbúsins.
Auðveldara verður fyrir ríkisstjómina að halda verð-
bólgu í um það bil 2% eða lægri tölu, ef kaupmáttur al-
mennings eykst ekki á næstu árum. Meiri líkur eru á, að
viðskiptajöfnuður gagnvart útlöndum haldist í böndum,
ef kaupmáttur almennings eykst ekki á næstu árum.
Aukning kaupmáttar um 8-10% á þremur árum verð-
ur fyrirferðarmikil staðreynd í breytingum á öðrum
stærðum þjóðhagsreikninga á sama tíma. Þess vegna
mun ríkisstjómin að óbreyttu reyna að haga málum á
þann veg, að kaupmátturinn aukist ekki svona mikið.
Vegna þessarar freistingar var óráðlegt hjá verzlunar-
mönnum, rafiðnaðarmönnum og iðnverkafólki að setja
ekki skilyrði um þetta efni í kjarasamningana, svo sem
hin hefðbundnu rauðu strik, er gefa samninga lausa að
nýju, ef ytri forsendur þeirra breytast verulega.
Eðlilegt er, að stéttarfélögin, sem eiga eftir að semja,
reyni að koma rauðum strikum í sína samninga. Enda
er greinilega áhættusamt að semja til þriggja ára án þess
að hafa neinn endurskoðunarrétt, ef valdamenn þjóðfé-
lagsins eyða mestum hluta kjarabótarinnar.
Með rauðum strikum í samningum eru stjómvöldum
settar þröngar skorður. Þau geta síður hossað forrétt-
indahópum, aukið stéttaskiptingu, einkavinavætt í þágu
pilsfaldafyrirtækja og dregið úr opinberri þjónustu við
almenning, ef þau þurfa að standa við rauð strik.
Ríkisstjóm, sem þarf í senn að forðast aðgerðir, sem
rýra umsaminn kaupmátt, og forðast verðbólgu og við-
skiptahalla, er í eins konar spennitreyju. Og það er ein-
mitt góður fatnaður fyrir aðila, sem hafa reynzt búa yfir
mikiili tilhneigingu til að falla fyrir freistingum.
Það er líka gott fýrir aðra aðila, sem ráða miklu í þjóð-
félaginu, að haga málum á þann veg, að kjarasamningar
verði ekki lausir fyrir tímann. Lausir kjarasamningar
valda alltaf óvissu, sem leitar útrásar á óhagstæðan hátt,
svo sem í hærri vöxtum en ella þyrftu að vera.
Ef almennt verður samið til þriggja ára og fyrirsjáan-
legur er vinnufriður í þrjú ár, munu vextir lækka og
auðvelda atvinnulífinu að taka á sig kostnað kjarasamn-
inganna án þess að hækka verð og valda verðbólgu. Það
er því mikið í húfi fyrir marga aðila.
Rauðu strikin eru langsamlega mikilvægustu atriðin,
sem ekki komust inn í fyrstu kjarasamningana. Öll önn-
ur atriði, sém ekki komust inn, blikna í samanburði við
þau. Þau eru forsenda þess, að ríkisstjórnin létti ekki af
sér efnahagsþrýsingi með því að spilla kaupmætti.
Rauð strik þurfa ekki að vera í öllum kjarasamning-
um til þess að ná tilgangi sínum. Þau má vanta í samn-
inga verzlunarmanna, rafiðnaðarmanna og iðnverka-
fólks, ef þau eru í nógu mörgum samningum til þess, að
ríkisstjómin vilji varðveita vinnufriðinn í landinu.
Einkennilegt er, að lífsreynt fólk, sem hefur árum og
áratugum saman unnið að kjarasamningum og þekkir
algengustu freistingar stjórnvalda, skuli ekki leggja
meiri áherzlu á rauð strik, sem hingað til hafa þó stuðl-
að að því að halda stjórnvöldum við vinnuna sína.
Þeir, sem enn eiga eftir að semja, ættu að láta öll önn-
ur atriði og óskhyggju víkja fyrir því einu, að rauð strik
tryggi kaupmáttaraukann sem verið er að semja um.
Jónas Kristjánsson
Affarasælast er aö líta svo á aö nemandi sem komist hefur yfir þröskuld fyrsta ársins sé í eins konar fastri vinnu,
segir m.a. í grein Þorsteins.
Lánið og námið
Kjallarinn
Þorsteinn
Vilhjálmsson
, prófessor viö Háskóla
íslands og var formaður
stjórnar Lánasjóösins
1978-82
námsaðstoðarkerfis-
ins er það að menn
.hafa haldið sig við
námslán í stað veru-
legra styrkja eins og
tíðkað er víða annars
staðar og sumir
stjómmálamenn hafa
öðru hverju haft á
orði. Með tungutaki
fjármálanna myndi
þetta heita að Lána-
sjóðurinn fellur ekki
frá neinum kröfum
fyrirfram heldur fara
endurgreiðslur hvers
og eins eftir afkomu
hans í framtiðinni.
Þó að uppbygging
sjóðsins hafi kostað
sitt hafa menn þannig
getað fjármagnað sjóð-
inn að verulegu leyti
„Háskólanám eryfirleitt skipulagt
þannig aö hægt er aö sjá meö
verulegum líkum eftir hálft til eitt
ár hvort nemandinn á erindi í þaö
nám sem hann hefur valiö sér.“
Ein skapraun ís-
lenskra kennara er
sú að horfa upp á
efnilega nemendur
sem kunna ekki að
vinna og ná þess
vegna ekki árangri í
námi. Þeir fara á mis
við sanna menntun
og kynni þeirra af
námsefninu verða
mjög yfirborðsleg ef
þeir læra aldrei
heppilegt vinnulag.
En það skiptir
einmitt sköpum fyrir
raunverulegan ár-
angur skólastarfs að
nemendur tileinki
sér góð vinnubrögð
og raunhæf viðhorf
til verkefna sinna, -
þeim skiljist að nám
er vinna - öguð
vinna.
Námslán fremur
en styrkir
Lánasjóður ís-
lenskra námsmanna
er hluti af íslenska
menntakerfinu en
ekki eins og hver
annar sjóður með
peningum í. Hann tók að eflast á
síðustu árum viðreisnarstjórnar-
innar kringum 1970. I stuttu máli
geta umboðsmenn ríkisvaldsins
allvel við unað hvernig sjóðurinn
hefur rækt hlutverk sitt á þessum
25-30 árum. Hef ég þá bæði í huga
samanburð við kostnað af námsað-
stoð í öðrum löndum og þann ár-
angur sem sjóðurinn hefur skilað í
stórauknum möguleikum ungs
fólks til að afla sér menntunar.
Eitt af sérkennum islenska
með lántökum og þokkalega skil-
virk námsaðstoð hefur orðið ríkis-
sjóði og skattgreiðendum miklu
léttbærari en ella hefði verið.
Hluti af menntakerfinu
Lánasjóðurinn er hluti af
menntakerfinu meðal annars
vegna þess að reglur sjóðsins hafa
talsverð áhrif á atferli nemenda og
viðhorf þeirra til námsins. Glöggt
dæmi um þetta eru svokallaðar
samtímagreiðslur sem voru
afnumdar fyrir nokkrum árum og
hafa verið mjög til umræðu að
undanförnu. Er þá átt við að
greiðslur námslána fari fram mán-
aðarlega eftir á svipað og algengt
er um launagreiðslur.
Háskólanám er yfirleitt skipu-
lagt þannig að hægt er að sjá með
verulegum líkum eftir hálft til eitt
ár hvort nemandinn á erindi í það
nám sem hann hefur valið sér. Ef
svo er má fullyrða að hann sé lík-
legur til að ljúka náminu ef ekkert
kemur upp á og að öðrum kosti
skila marktækri vinnu. Affarasæl-
ast er að líta svo á að nemandi
sem hefur þannig komist yfir
þröskuld fyrsta ársins eða misser-
isins sé í eins konar fastri vinnu.
Umhverfinu ber að efla það við-
horf með honum og sýna honum
það í verki eftir föngum. Meðal
annars ber okkur að treysta hon-
um til að taka við umbun er sé
sem líkust launum fyrir venju-
lega vinnu, með öðrum orðum
mánaðarlegum (samtíma)
greiðslum. Hugsanlegur kostnað-
ur við þetta er í rauninni hverf-
andi miðað við uppeldisgildið
sem það hefúr og einnig miðað
við þau heilindi sem menntakerf-
ið myndi þar með sýna nemend-
um.
Við vitum öll hve miklu skiptir
að ungu fólki sé sýnt traust meðan
það er að mótast. Kannski sjáum
við það allra gleggst þegar við
horfum til baka til eigin æsku og
rifjum upp hvemig uppalendur
okkar sýndu okkur traust. Hvers
vegna ættum við ekki að láta
þessa reynslu kynslóðanna endur-
speglast í rekstri opinberrar stofn-
unar eins og Lánasjóðs íslenskra
námsmanna?
Þorsteinn Vilhjálmsson
Skoðanir annarra
Róttækastur verkalýösforingja
„Hverjir hafa verið að tala hæst á torgum um að
kjarasamningar ættu að vera ríkissjóði óviðkom-
andi? Em það ekki sömu menn og sitja í ríkisstjóm
einmitt núna og spila þessu út? ... Út úr þessu virð-
ist ætla að koma, ef samningar verða á línuna á
þeim nótum sem nú liggja fyrir og með pakka ríkis-
stjómarinnar, svipaðar eða jafnvel minni kjarabæt-
ur en forsætisráðherra bauð einhliða í viðtali við
Morgunblaðið í janúar. Það er athyglisvert og um-
hugsunarvert ef Davið Oddsson er orðinn einna rót-
tækaste verkalýðsforingja á íslandi."
Steingrímur J. Sigfússon í Viöskiptablaðinu 12. mars.
Ákveönari stefna HÍ
„Háskólastigið er margbreytilegt og um margt
ósamsett skólastig ... Þrátt fyrir gott starf á síðustu
ámm verður Háskóli íslands því að setja fram
ákveðnari og kraftmeiri stefnu en hingað til ætli
hann sér að bæta árangur sinn. Hann verður að
móta sér stefnu í takt við þróun þjóðfélagsins alls,
atvinnulífsins og skólakerfisins og gæta þess að
hann hafi metnað og bolmagn til þess að standast
þær kröfur sem hann vill að til hans séu gerðar.“
Jón Torfi Jónasson í Mbl. 12. mars
Öryggismálanefnd sjómanna
„Það á strax að skipa nýja öryggismálanefnd sjó-
manna. Hún á að vera á vegum forsætisráðuneytis-
ins því nefhdin á að fjalla um svið sem snerta mörg
ráðuneyti: Dómsmálaráðuneytið vegna landhelgis-
gæslunnar, samgöngm-áðuneytið vegna öryggismála
sjómanna almennt og siglingalaganna, umhverfis-
ráðuneytið vegna umhverfismála og fleiri ráðuneyti
mætti nefna. Þessi nefnd á að fá skamman tíma því
vandinn liggur fyrir. Allt annað en tafarlaus við-
brögð við stórslysum siðustu daga væri þjóð sem lif-
ir af sjó og við sjó til skammar ..."
Svavar Gestsson í Alþbl. 12. mars