Dagblaðið Vísir - DV - 18.03.1997, Qupperneq 12

12
ÞRIÐJUDAGUR 18. MARS 1997
öháð
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EVJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aöstoöarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF. .
Filmu- og plötugerö: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuöi 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Fáokunin magnast hraðar
Stærsti fáokunarbankinn hefur keypt helminginn í
stærsta fáokunar-tryggingafélaginu. Stórt skref hefur
verið stigið í átt til sameiningar helztu fáokunarfyrir-
tækjanna, er Landsbankinn hefur keypt eignarhelming
Brunabótafélags íslands í Vátryggingafélagi íslands.
Kostnaður þjóðarinnar af fáokun á þessum sviðum
hefur verið mikill. Það sést meðal annars af miklum
vaxtamun innlána og útlána, sem stafar af stjamfræði-
legum afskriftum heimskulegra útlána. Landsbankinn
einn tapaði þannig nærri tveimur milljörðum á ári.
Kostnaðurinn af fáokun í tryggingum sést meðal ann-
ars af því, að iðgjöld bílatrygginga hrundu imi meira en
fjórðung, þegar erlent tryggingafélag brauzt inn á fáok-
unarmarkaðinn, þar sem tryggingafélögin höfðu safnað
digrum sjóðum á kostnað viðskiptamanna sinna.
Nú verður fáokunin enn harðari og samkeppni milli fyr-
irtækja enn vægari, svo að hlutur viðskiptamanna verður
lakari en áður. Það er einmitt stóri kosturinn, sem ríkið,
kolkrabbinn og smokkfiskurinn sjá í auknu samstarfi og
eignatengslum helztu fáokunarfyrirtækjanna.
Slíkar breytingar má sjá á mörgum sviðum. Flugleiðir
hafa verið að éta keppinauta i innanlandsflugi, ferðaskrif-
stofurekstri, bílaleigu, rútuútgerð og hótelrekstri. Yfirlýst
markmið þeirra er að verða almennt og yfirgripsmikið
fyrirtæki í ferðalaga- og fólksflutningageiranum.
Eimskipafélagið hefur byggt upp víðtækt net vöru-
flutninga á landi og losnað við samkeppni Samskipa í
Ameríkusiglingum. Markmið félagsins er að verða alls-
ráðandi í vörufLutningum á landi og sjó, innan lands og
milli landa. Samskip verða étin við gott tækifæri.
Breytingar í sandkassa stórfyrirtækja hafa hnigið í þá
átt, að eitt risafyrirtæki verði í hverjum geira, eitt í
vöruflutningum, annað í fólksflutningum, eitt í trygging-
um, annað í fjármálaþjónustu og svo framvegis. Þessa
ferils gætir víða í kaupsýslu landsins, en mishratt.
Með kaupum banka á helmingi tryggingafélags er
samruninn að aukast milli geira. Verið er að leggja
grunn að fjármálatröUi, sem sjái um bankaviðskipti,
fjárfestingar og tryggingar fólks. Raunar var slíkt eign-
arhald Eimskips í Flugleiðum þegar komið í samgöngu-
geirunum.
Breytingin verður hraðari, ef ríkisstjóminni tekst sú
ætlun sín að koma hluta af lífeyrisspamaði undan lífeyr-
issjóðunum og í hendur fjármálafyrirtækja. Frumvarp
um það efhi liggur tUbúið og bíður eftir að linni þeim
hveUi, sem varð í kjaraviðræðum um helgina.
Raunar hefur ríkisvaldið um margra ára skeið stuðlað
að breytingunni, meðal annars með tilraunum tU samein-
ingar ríkisbanka og nú með útþenslu Landsbankans.
Einkavinavæðing ríkisfyrirtækja hefur verið önnur að-
ferð ríkisins við að koma verðmætum í arma kolkrabbans.
ÖU er þessi breyting úr samkeppni í átt tU fáokunar,
með einokun að markmiði, eðlUeg tilraun tU að bæta
stöðu fyrirtækja. Um leið er hún hörmuleg fyrir almenn-
ing, sem verður að borga brúsann af hærra verði á vöru
og þjónustu fáokunar- og einokunarfyrirtækja.
Eina vöm almennings gegn þessu innlenda skrímsli
er að freista erlendra fyrirtækja tU að hefía samkeppni
við hina innlendu kúgara. Það hefur Félag íslenzkra bif-
reiðaeigenda reynt að gera með því að semja við eitt af
Lloyd’s félögunum um bUatryggingar félagsmanna.
Sterk bein þarf tU að standa undir óbeit kolkrabbans.
Óvíst er, að þau dugi í bUatryggingum eða finnist á öðr-
um sviðum, svo sem í fjármálaviðskiptum almennings.
Jónas Kristjánsson
dagblað
„Menn eru í vaxandi mæli aö sýna því skilning aö atvinnulífiö þarf aö komast inn í skólana og skólarnir inn í at-
vinnulífiö", segir Hjálmar m.a. í greininni.
Menntastefna
þjóðarinnar
menntunar.
í fjórða lagi má nefha
hinar algengu og tíöu
skammir foreldra og
fjölmiðla í garð skóla-
fólks, sem samt er ætlað
að sinna flestum þeim
vandamálum sem upp
koma á heimilum og í
þjóðfélaginu. í fimmta
lagi má nefna að
kennsluhættir hafa í
raun lítið breyst frá
dögum Fom- Grikkja.
Þó ný tækni á flestum
sviðum hafi ratt sér til
rúms, tölvur, alnet,
myndbönd og fleira, þá
er skólastarf þó enn að
mestu leyti skipulagt
„\ rauninni má draga mjög í efa aö
þjóðarsálin hafí almennan vilja
eða skilning á gildi rannsókna, ný-
sköpunar og menntunar. Umræðan
er oft afmörkuð við þröng svið og
upphróp nokkuð algeng
Kjallarinn
Hjálmar Árnason
alþingismaöur
Á síðustu árum
hefur umræða um
menntamál stund-
um gosið upp og
má segja að í orði
sé íslenska þjóðin
ákaflega hlynnt
menntun en á borði
sé menntastefna
hennar afskaplega
veik. í rauninni má
draga mjög í efa að
þjóðarsálin hafi al-
mennan vilja eða
skilning á gildi
rannsókna, nýsköp-
unar og mennt-
unar. Umræðan er
oft afmörkuð við
þröng svið og upp-
hróp nokkuð al-
geng. Ábyrgðin er
allra, stjómmála-
manna, aðila vinnu-
markaðarins, for-
eldra og samfélags-
ins alls.
Verkin tala
Framlög rikisins
til menntamála hafa
um áratuga skeið
verið með því
lægsta sem gerist
innan OECD miðað við verga þjóð-
arframleiðslu. Segir það margt um
pólitískan vilja aUra flokka. f öðru
lagi má nefiia að í þeirri samn-
ingalotu sem nú stendur yfir milli
aöila vinnumarkaðarins er ekkert
minnst á þátt menntunar. í þriðja
lagi má benda á að íslensk fyrir-
tæki nota 0,12% af launaveltu til
endurmenntunar en næstlægsta
ríki Evrópu, Grikkland, notar
0,79%, Danir og Þjóðverjar nota
5% af launaveltu fyrirtækja. Þetta
eru staöreyndir þrátt fyrir að í
orði tali menn um mikilvægi sí-
eins og var í upphafi skólastarfs-
ins. Af þessum staöreyndum má
draga einfalda ályktun: íslenska
þjóðin hefur ekki mikinn vilja til
að efla menntun.
Hærra menntastig - aukin
hagsæld
Sviar hafa nú tekið ákvörðun
um að verja 30 mUljörðum árlega
til að auka menntastig þjóðar
sinnar. Sama stefnumótun er í
undirbúningi hjá öðrum þjóðum.
Hvers vegna? Auknar kröfur um
hægsæld en um leið vaxandi út-
gjöld hafa leitt þessar þjóðir í
skilning um að nýta beri þá auð-
lind sem mannauðurinn er. Menn
eru í vaxandi mæli að sýna því
skilning að atvinnulífið þarf að
komast inn í skólana og skólarnir
inn í atvinnulífið. Rannsóknir og
nýsköpun eru leiðir til framfara. Á
því sviði eru íslendingar aftarlega
en nágrannaþjóðir viija efla þann
hátt.
Ef íslendingar ætla að fylgjast
með í alþjóðlegri þróun og halda
uppi því velferðarstigi sem við öll
viljum gerist það ekki öðruvísi en
að við rífum okkur úr viðjum van-
ans og sýnum í verki vilja til þess
að styðja við bakið á rannsóknum,
nýsköpun og menntun. Það er
grunnur að bættu mannlífi og þess
vegna kemur það okkur öllum
við. Það er orðið tímabært að
menntastefha þjóðarinnar verði
sýnd í verki á öUum sviðum sam-
félagsins.
innri menntun
Menntun vegna atvinnu- og
efnahagslífs er sannarlega mikil-
væg. En við verðum ekki síður
að sinna „irmri menntun". Á tím-
um hraða og rótleysis í samfélag-
inu vex gildi þess að einstakling-
urinn kunni að sækja sér hug-
arró og andlega vellíðan. Líklega
ein besta forvöm á öllum sviðum.
Sá sem er í tilfmningalegu sem
andlegu jafnvægi er fær i flestan
sjó.
Þessum þætti verður skólakerf-
ið að sinna jafn markvisst sem
hinum. Þannig að einstaklingur-
inn kunni að njóta tómstunda en
sé jafnframt fær um að sækja sér
þá menntun sem hentar eiginleik-
um hans og áhuga. Þannig eiga
þarfir atvinnulífs og einstaklings
að fara saman og sjást innan skóla
sem utan. Hjálmar Ámason
Skoðanir annarra
Þrír biskupar
„Hættan er sú, ef einn biskup er ábyrgur fyrir öllu
því sem gerist í kirkjunni og allir þræðir liggja til
hans, að ólíkar skoðanir verði túlkaðar sem ógnun
við hann og jafnvel sem móðgun við markmið sjálfr-
ar kirkjunnar. Fundur þriggja biskupa um ágrein-
ingsmál í kirkjunni hindrar að slík staða komi upp.
... Þrír biskupar gætu því orðið talandi dæmi um að
ólík sjónarmið geti farið saman og þeim gæfist tæk-
ifæri til að efla umburðarlyndi og samstöðu fólks
með ólíkar skoðanir og lífssýn."
Pétur Pétursson i Mbl. 15. mars.
Króginn í andlitslyftingu
„Augljóst er að hljómgrunnur fyrir verkfollum
hefur ekki verið meiri í verkalýðshreyfmgunni í
mörg ár. Niðurstöður atkvæðagreiðslna um verk-
fallsboðun sýna svo ekki verður misskilið að mikill
urgur er í fólki. ... Samningsaðilar eiga að geta náð
saman með sæmilegum samningsvilja. Það myndi ef-
laust hjálpa mikið ef ríkissfjómin í samráði við að-
ila vinnumarkaðarins setti krógann, sem hún spil-
aði út í vikunni, í gagngera andlitslyftingu."
Birgir Guðmundsson í Degi-Tímanum 15. mars.
Lífeyrissjóðirnir
„Séreignasjóðum hefur vaxið fiskur um hrygg og
reyndar svo mjög, að a.m.k. tveir sameignarsjóðir
hafa sótt um leyfi til að setja upp séreignadeildir fyr-
ir félagsmenn sina. Nokkuð almenn samstaða er um,
að skylduaðild að lífeyrissjóði sé nauðsynleg en hins
vegar hafa bæði Morgunblaðið og fleiri hvatt til þess
að launþegar gætu ráðið því sjálfir, eigendur lífeyr-
issjóðanna, kjósi stjómir þeirra. Þeim er alveg
treystandi fyrir eigin fjármunum og þurfa ekki
tilnefningar frá vinnuveitendum og launþegafélög-
um til þess. Þaö er m.ö.o. kominn tími til að skera á
tengslin á milli lífeyrissjóðanna og aðila vinnumark-
aðarins ... “ Úr Reykjavlkurbréfi Mbl. 16. mars.