Dagblaðið Vísir - DV - 17.04.1997, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 17. APRÍL 1997
15
Hendum við hundruð-
um milljóna í hafið?
Ætla má aö u.þ.b. 3500 tonnum að minnsta kosti sé hent árlega í sjóinn
viö ísland."
Hrognkelsaveiðar
hafa verið stundaðar
við ísland um langa
hríð. Á síðustu öld
voru hrognkelsa-
veiðar lífsbjörg
margra heimila og
fyrsti vorboði eftir
harða og nýmet-
issnauða vetur.
Hrognkelsaveiðar
voru stundaðar
vegna rauðmagans
og fisksins af grá-
sleppunni í salt og til
upphengingar og
sem soðning. Þetta
sjávarfang bjargaði
einnig skepnum jafnt
og mönnum.
í dag eru grá-
sleppuveiðar stund-
aðar vegna hrogn-
anna sem eru mjög verðmæt út-
flutningsvara. Verðmæti hrogn-
anna er u.þ.b 550-650 kr. upp úr
sjó sl. ár; úr hverri grásleppu fást
700-800 g að meðaltali. Útflutnings-
verðmæti grásleppuhrogna skiptir
miklu fyrir þjóðarbúið.
Afkoma fjölmargra heimila er
háð því hvernig tekst til með að ná
tekjum af hrognkelsaveiðum.
Meöferð aflans
Það sem fram kemur í spurnar-
heiti greinarinnar er sett fram
vegna þess að sá háttur er hafður
á að eftir að hrognin hafa verið
tekin úr fiskinum er honum að
stórum hluta hent aftur í hafið á
veiðislóð eða á sigling-
arleið þeirra báta sem
veiðarnar stunda.
Ætla má að u.þ.b.
3500 tonnum a.m.k. sé
hent árlega í sjóinn
við ísland. Það má
spyrja - er það löglegt?
Er skylt að koma með
allan afla að landi
jafhvel þó ekkert fáist
fyrir hann? Vinnslu-
aðferðir eru svo frum-
stæðar að sjómenn
leggja sjaldnast svo
mikla vinnu á sig sem
þeim fylgir, því verður
að þróa nýjar aðferðir.
Undirritaður stund-
aði hrognkelsaveiðar
um árahil og gerði þá
ásamt fleirum tilraun
til að sjóða niður grá-
sleppuna. Niðursuðuverksmiðja
H.B og Co. á Akranesi lagði til
vinnu og umbúðir ásamt bragð-
efni. Afurðin var send til Háskól-
ans til umsagnar. Framleiðslan
var umsvifa-
laust dæmd
óhæf. Undirrit-
aður átti nokkr-
ar dósir af grá-
sleppu í tómat í
u.þ.h. tvö ár og
bragðaðist þetta
hið besta sem
álegg á brauð
eftir þann tíma
þrátt fyrir dóm
eldhúss Háskól-
ans.
Með þessari
grein er ég að reyna að vekja at-
hygli á þörfinni á að rannsaka
möguleika til að fullnýta hrogn-
kelsaafla sem fæst við ísland. Sig-
in grásleppa er af mörgum talin
herramannsmatur, söltuð grá-
sleppa þykir mörgum góð, en
nauðsyn er að huga að fleiri mögu-
leikum til vinnslu þessara afurða.
Það þarf að gera sjómönnum það
kleift að landa fiskinum á fisk-
markaði fyrir bærilegt verð eftir
aö hrognataka hefur farið fram og
að koma með allan aflann að
landi.
Hvaö ber að gera?
Það hlýtur að vera skylda
stjórnvalda að gera eins mikil
verðmæti úr auðlindum íslands og
unnt er. Það hlýtur að vera krafa
grásleppuveiðimanna að viðkom-
andi rannsóknarstofnanir ríkisins
athugi hvernig unnt er að auka
verðmæti þessa sjávarfangs sem
hér er rætt um.
Ásókn í hrognkelsaveiðar hefur
stöðugt aukist í kjölfar skertra
heimilda smábáta til bolfiskveiða.
Nauðsyn er að kanna hversu mik-
ið veiðiþol þessi stofn hefur og
stjórna veiöum í framhaldi af þvi.
Við íslendingar höfum dapra
reynslu af ofveiðum, við erum að
ganga hættulega á ýmsa stofna
hafsins ásamt og með nágranna-
þjóðum okkar.
Við getum stjórnað þessum
veiðum sjálfir. Við berum ábyrgð
á afkomu af þessari auðlind og
henni sjálfri. Ef sjávarútvegsráðu-
neyti og Hafrannsóknastofnun
ganga ekki til þess verks að rann-
saka og meta vinnslumöguleika og
veiðiþol þessa veiðistofns mun
undirritaður flytja þingmál þar að
lútandi á næsta hausti.
Gísli S. Einarsson
Kjallarinn
Gísli S.
Einarsson
þingmaöur jafnaöar-
manna
„Ásókn í hrognkelsaveiöar hefur
stöðugt aukist í kjölfar skertra
heimilda smábáta til bolfisk-
veiða. Nauðsyn er að kanna
hversu mikið veiðiþol þessi stofn
hefur og stjórna veiðum í fram-
haldi afþví.u
Þensla og niðurskurður
í íslensku efnahagslífi hafa jafn-
an skipst á skin og skúrir. Hefur
efhahagssagan verið sveiflukennd;
með skjótfengnum gróða, verð-
bólgu og hörðum niðurskurði þess
á milli. Við getum dregið vissan
lærdóm af feigðarsiglingu sænsku
þjóðarskútunnar, þar sem íslenska
þjóðarskútan hefur oft siglt í kjöl-
far hennar. Reyndar hefur sú eftir-
för ekki verið stöðug þar sem ís-
lenska skútan hefur skipt um
stýrimenn með jöfnu millibili
meðan sú sænska hefur að mestu
haft sömu stýrimenn.
í Svíþjóð hefur því sá flokkur
sem þandi bogann of hátt orðið að
standa sjálfur að niðurskurðinum.
Hjá okkur íslendingum hafa tíð
stjórnarskipti valdið því að skipst
hafa á þenslutímabil og niður-
skurðartimabil. Hafa því sveifl-
urnar stundum orðið enn meiri en
hjá Svíum.
Skrúfaö fyrir annan kran-
ann
Markmið sænskrar efnahags-
stýringar var annars vegar að
jafna út efnahagssveiflur með veit-
ingu eða niðurskurði fjármagns til
atvinnulífsins, og hins vegar að
jafna lífskjör fólks með sköttum og
bótagreiðslum. Á síðari árum hef-
ur sænska þjóð-
arskútan siglt
nærri brotskerj-
um. Félagslegu
markmiðin urðu
yfirsterkari þeim
efhahagslegu, og
Svíar greiddu
bætur til ein-
staklinga og
styrki til fyrir-
tækja úr opinber-
um sjóðum með
peningum, sem
ekki voru fyrir
hendi. Þegar að niðurskurðinum
kom varð hann mjög þungbær fyr-
ir marga.
Sem dæmi um íslenskt þenslu-
tímabil má nefna 8. áratuginn með
verðbólgu, tiðum vinnudeilum og
langvinnum verkfóllum. Til að
stemma stigu við þessu var gripið
tO vísitölubindingar launa og lána
sem áttu að tryggja stöðugleika á
vinnumarkaðinum
og stöðugt efnahags-
líf. Þetta hafði þó
öfug áhrif, leiddi til
óðaverðbólgu og loks
var skorið á vísitölu
launa árið 1982. Lán-
in voru þó áfram vísi-
tölubundin, og var
því aðeins skrúfað
fyrir annan kranann,
meðan þurft hefði að
skrúfa fyrir báða.
Fótunum var kippt
undan þeim sem
höfðu fjárfest í hús-
næði með vísitölu-
bundnum lánum, og
hlaust af þvi gjald-
þrot fjölda heimila.
Sæmiö um LÍN
Vandinn hlaust af
ofþenslu undanfarandi ára, en
dæmið sýnir okkur, að standa
verður þannig að niðurskurðinum
að kynslóðum sé ekki mismunað.
Þeir sem eignuðust húsnæði á
þensluárunum fyrir vísitölubind-
ingu hlutu það næstrnn gefins, og
yngri kynslóðum var gert að
greiða fyrir þá svallveislu.
Sem nýlegt dæmi um þenslu í
opinberum fjárveitingum má
nefha Lánasjóð íslenskra náms-
manna, þar sem ofþensla leiddi
loks til niðurskurðar og hertra
endurgreiðsluskil-
mála. Að þessu sinni
verðum við að gæta
þess að niðurskurður-
inn bitni ekki of hart
á komandi kynslóð-
um þar sem menntun
er fjárfesting íslands
fyrir framtiðina.
Dæmin sýna okkur að
efhahagsstýring hins
opinbera verður að
gerast með mikilli gát
og jafhvægi í fjárveit-
ingu hins opinbera er
forsenda stöðugs
efnahagslífs. Þetta
hafa Svíar lært af bit-
urri reynslu, og Evr-
ópusambandið hefur
gert jafnvægi í rikis-
rekstri að skilyrði
fyrir þátttöku í ein-
ingargjaldmiðli sambandsins.
Við íslendingar höfum nú loks
náð nokkrum stöðugleika í efna-
hagslífinu, og vonandi höfum við
líka lært af reynslunni, þannig að
ef nýir menn taka við stýrinu fari
þeir ekki jafnskjótt að eyða pen-
ingum sem ekki eru fyrir hendi. Á
skal að ósi stemma, þensla kemur
á undan niðurskurði, og til að
komast hjá niöurskurði verðum
við fyrst að stemma stigu við
þenslunni.
Dr. Bjarki Jóhannesson
„Við íslendingar höfum nú loks
náð nokkrum stöðugleika í efna-
hagslífinu, og vonandi höfum við
líka lært af reynslunni, þannig að
ef nýir menn taka við stýrinu fari
þeir ekki jafnskjótt að eyða pen-
ingum sem ekki eru fyrirhendi.“
Kjallarinn
Dr. Bjarki
Jóhannesson
skipulagsfræöingur,
starfar i Svíþjóö
Arni Hörteifsson,
brejarfulltrúi Al-
þýðuflokks.
Meö og
á móti
Breikkun Reykjanes-
brautar
Hugsað til
þátta sem að
fólki snúa
Reykjanesbrautin er staðreynd
og hún verður þama um komandi
framtíð. Það sem hefur legið fyrir
em athuganir í umferðarlikönum
hver umferðarþunginn er. Mestur
er hann vegna Hafnfirðinga
sjálfra en 85% umferðarinnar eru
vegna innan-
bæjarumferðar
þeirra. Spurn-
ingin um að
leysa vandamál
vegna umferð-
arinnar þannig
að menn geti
vel unað er að
þarna verði
búið til mann-
virki sem er
betra en þaö
sem er í dag. Það verði hugsaö til
þeirra þátta sem að fólki snúa,
bæði hávaöa- og loftmengun og
síðan aðkomuleiöir akandi og
gangandi vegfarenda milli
byggðalaga í Hafnarfirði. Með
mislægum gatnamótum er hægt
að leysa vandamál sem snerta
Setbergssvæðið. Það sem við
leggjum upp með í vinnu með
Vegagerðinni er að það komi
fram tillaga sem flestir geti sætt
sig við. Það sem er til sýnis er
eingöngu vinnuplagg Vegargerð-
arinnar og hefur vakið viðbrögð
hjá bæjarbúum sem við teljum
mjög jákvætt því það ýtir undir
að varanlegar lausnir fáist. Það
hefur alltaf verið vilji Hafnfirð-
inga, ekki bara Setbergsbúa, að
ofanbyggðarvegur verði lagður í
komandi framtíð. Við gerum okk-
ur grein fyrir því að það getur
orðið langt þangað til því fjár-
magn til vegagerðar er ekki of
mikið á höfuðborgarsvæðinu.
Nær að horfa
fram í tímann
í fyrsta lagi er verið að breyta
mjög nýlegu skipulagi og hverfið
við Reykjanesbrautina er ekki
nema 10-15 ára gamalt. Það er
harla skringilegt að sveitarfélagið
þurfi að fara að rífa hús sem voru
byggð fyrir einum áratug eða sið-
ar til að koma
fyrir umferð. í
öðru lagi telj-
um við að
þama sé verið
að reisa hrað-
braut tii aö
beina umferö í
gegmun bæinn
frekar en að
þjóna bæjarbú-
um. Viö erum
ekki sannfærð
um rök bæjar-
ins og því teljum við betra að
þessi umferð verði lögð fram hjá
bænum heldur en skipta bænum
með þessum hætti. Við bendum á
að þetta eru gífurlega umdeild
mál í Reykjavík, samanber Miklu-
braut, og því teljum við að það sé
nær að horfa fram í tímann í stað
þess að gera sömu mistökin.
Þama er mjög mikil umferð og
götuma liggja í sumum tilfellum í
innan við 15 metra fjarlægð frá
húsum og hljóðmúrar þurfa að
vera minnst 4 metra háir aö mati
Hollustuverndar. Meðal þeirra
viðmiðunarstaðla sem Vegagerð
og bærinn ætluðu að nota eru að
hávaði upp við húsin verði 65 db
en ekki 55 desibel eins og gert er í
nýjum hverfum. Það er líka sjald-
gæft að menn ætli að bæta um-
ferðaröryggi með því að auka um-
ferð og hraða eins og á að gera.
Það er betra að hafa hraðbraut
fram hjá byggðinni og þrengja
veginn við byggðina, þannig að
umferðarþunginn beinist sjálf-
krafa frá byggðinni. -jáhj
Magnús Þorkols-
son, fornlcifafræö-
Ingur og kennarl.