Dagblaðið Vísir - DV - 14.03.1998, Qupperneq 35

LAUGARDAGUR 14. MARS 1998
LAUGARDAGUR 14. MARS 1998
-f
34
ffielgarviðtalið

j-'
hjélgarviðtalið
47v'
K!i§S
„Hún fyllir að vissu leyti það
tómarúm sem varð við fráfall Svönu.
Okkur er þó alveg ljóst að hún kem-
ur ekki í staðinn og minning Svönu
systur hennar lifir alltaf með okkur.
Þetta er yndislegur sólargeisli inn í
líf okkar og það er óhætt að segja að
í tvennum skilningi höfum við eign-
ast nýtt líf þar sem við fluttum í nýtt
hús í janúar,“ segir Ragna.
Þau segjast hafa tekið sameigin-
lega á sorginni og þannig náð að
vinna úr tilfinningum sínum.
„Við höfum talað mikið saman og
þetta hefur fært fjölskylduna saman.
Það er ekki hægt að segja að við
séum trúað fólk í hefðbundnum
skilningi en við erum mjög kirkju-
rækin. í tómstundum okkar höfum
við sungið í kirkjukórum og það gef-
ur okkur mikið. Við vorum í kórn-
um heima á Flateyri og hér fyrir
sunnan syngjum við með kór Óháða
safnaðarins. Þá syngjum við einnig
með Snæfellingakórnum," segja þau.
Börnin send burt
Þau hjónin segja að þrátt fyrir að
vera flutt frá Flateyri hvarfli ekki að
þeim eitt andartak að halda því fram
að þeim hafi liðið illa fyrir vestan.
Ástæður þeirra fyrir flutningnum
hafi einfaldlega snúist um þá ógnar-
atburði sem urðu.
„Við ræddum seinustu árin okkar
í milli um þetta los sem var á fólki á
landsbyggðinni. Við gerðum í því að
horfa á þá kosti sem eru samfara því
að búa á stað eins og Flateyri en
forðuðumst að einblína á galla þess
að búa þar. Þannig stunduðum við
mikið gönguskíði og keyptum okkur
snjósleða. Á sumrin stunduðum við
sjóstangaveiði og veiddum okkur
þannig til matar. Vandi dreifbýlisins
er sá að fólk blindast af ljóma höfuð-
borgarinnar og sér ekki þá kosti sem
eru allt í kringum það,“ segir Eirík-
ur.
Tálsýn
Eiríkur er fæddur á Flateyri og bjó
þar allt þar til þau fluttu suður
haustið 1995. Ragna er aftur á móti
fædd í Reykjavík og ólst upp í Berg-
staðastræti þar sem hún bjó þar til
leiðir hennar og Eiríks lágu saman
fyrir vestan. Hún segist hafa verið
orðin jafnmikill Flateyringur og
hann ef ekki meiri. Hún bendir á að
landsbyggðarfólk sé of upptekið af
meintum kostum þéttbýlisins á suð-
vesturhorni landsins. Hennar
reynsla sé sú að allt það sem fólk sér
í hillingum svo sem leikhús, veit-
ingastaðir og mikið framboð af alls
kyns menningu sé oftar en ekki tál-
sýn, allt eins til þess fallin að fólk
flytji á röngum forsendum.
„Þann tíma sem við höfum búið á
höfuðborgarsvæðinu höfum við að-
eins farið nokkrum sinnum í leik-
hús. Árin sem við bjuggum á Flat-
eyri vorum við þátttakendur í flestu
sem þar gerðist á menningarsviðinu.
Þarna var öflugt leikfélag starfandi
og auðvitað mætti maður á allar upp-
ákomur, annaðhvort sem þátttak-
andi eða áhorfandi. Þá fórum við
reglulega til Reykjavíkur gagngert í
þeim tilgangi að njóta þess sem borg-
in hafði uppá að bjóða í menningu og
skemmtunum. Niðurstaðan var því
sú að við nutum þess besta sem uppá
var boðið bæði heima og í borginni.
Það eru alltof margir sem láta
glepjast af því sem er í boði annars
staðar og sjá ekki skóginn fyrir
trjám,“ segir Ragna.
Svana Eiríksdóttir fyrir framan heimili
unnnar viö Unnarstíg á Flateyri.
Franskar aðferðir
Eiríkur bætir við að vandi lands-
byggðarinnar snúist að miklu leyti
um fiskveiðistjórnun og það ranglæti
sem felst í kvótakerfmu. Þannig eigi
almenningur í sjávarplássum ekkert
tilkall til fiskistofnana og örfáir aðil-
ar ráði ferðinni og fari með forræði
yfir fiskimiðunum. Þetta ástand
megi fyrst og fremst rekja til stjóm-
málamanna á borð við Halldór Ás-
grímsson sem lagt hafi ofurkapp á að
koma á og viðhalda kvótakerfinu.
„Fólk á ekki að sætta sig við að
láta skera sig niður við trog undir
formerkjum hagræðingar. Ragna hef-
ur stundum bent á að fólk þurfi að
taka upp aðferðir franskra bænda og
sjómanna og berja á stjómvöldum til
að þau láti af þessum óhæfuverkum
gagnvart almenningi."
„Trúlega er eina ráðið að beita
hörku í því að koma stjómvöldum í
skilning um að þau geti ekki vegið
að afkomu byggðanna og lífsafkomu
fólksins sem þar býr. Það er ekki
\ hægt að ráðast á útgerðarmenn sem
vinna einfaldlega eftir þeim reglum
sem settar eru. Það ríkir algjört
skilningsleysi stjómvalda á ástæðum
þess að fólk flýr landsbyggðina. Þetta
snýst ekki um skort á þjónustu eða
lélegar samgöngur þetta snýst um að
það þarf að vera næg atvinna og
fólk þarf að eiga möguleika á
að þéna vel. Við höfðum
á Flateyri alla þá
þjónustu sem
við þurftum
en
vandinn þar er nú sam-
dráttur í atvinnu. Ég sé
sem fyrstu viðbrögð að
krókaveiðar verði gefn-
ar frjálsar og þannig fái
fólk að nýta þá kosti
sem fylgja nálægð við
gjöful fiskimið," segir
Eiríkur.
Þau segja að visst
ranglæti sé fólgið í þvi
að landsbyggðarfólk
þurfi að senda börn sín
á unglingsaldri að
fjolskyld- heiman til mennta. Þau
hafi rætt það árin áður
en snjóflóðið féll að hugs-
anlega yrðu þau að flytja til að geta
verið áfram í samvistum við börn
sin sem komin voru á þann aldur að
sækja framhaldsskóla.
„Það er ekki ásættanlegt að þurfa
að senda börnin sin í annan lands-
hluta til náms. í okkar tilviki höfum
við getað sent bömin okkar til ömmu
og afa í Kópavogi. En auðvitað geng-
ur ekki upp að ætla þeim að taka við
uppeldishfutverkinu," segir Ragna.
Eiríkur starfar nú hjá Marel hf. í
Reykjavík eftir að hafa starfað sem
sjálfstæður atvinnurekandi nánast
alla starfsævina. Hann segist mjög
ánægður hjá
fyrir-
tækinu og andinn sé góður meðal
starfsfólks. Ragna er í fæðingarorlofi
en starfar annars sem skrifstofumað-
ur. Hjónin ráku saman trésmíðafyr-
irtækið Sporhamar hf. sem hafði
næg verkefni alLf fram á síðustu ár.
Með sameiningu fyrirtækja og
hreppa fyrir yestan fækkaði svo
verkefnum. Þaú ráku fyrirtæki sitt í
risastórum lýsistanka sem stendur á
sama svæði og hvalstöð Hans
Ellefsens var. Tankanum var breytt í
verkstæði á frumlegan hátt. Þegar
þau fluttu af staðnum bundu þau
vonir við að geta selt húsnæðið en sú
von brást þegar ákveðið var að reisa
snjóflóðagarða ofan staðarins.
„Lega garðanna er þannig að hugs-
anlegum snjóflóðum er beint í farveg
sem liggur á verkstæði okkar. Það er
ekkert við það að athuga að garðarn-
ir skyldu hannaðir með þessum
hætti en við töldum eðlilegt að þar
með yrði húsnæðið keypt af okkur.
Það liggur í augum uppi að menn
kaupa ekki þetta hús i ljósi snjóflóða-
hættunnar," segir Eiríkur.
Hann segist hafa staðið í bréfa-
skriftum við ísafjarðarbæ vegna
þessa máls auk þess að hafa rætt við
þau ráðuneyti sem hafi með uppkaup
að gera en allt komi fyrir ekki.
„Því hefur verið hafnað að kaupa
af okkur þetta húsnæði og
við sitjum þess
vegna uppi með þessa fjárfestingu án
þess að hafa af henni arð. Það þarf að
greiða af skuldum og allt kostar þetta
peninga sem fara í súginn. Ráðuneyt-
ismenn bera fyrir sig að eigi að grípa
til uppkaupa þá verði ósk um það að
koma frá bæjarfélaginu. Forsvars-
menn bæjarins vilja svo ekki kaupa
og telja sér það ekki skylt. Það hefur
staðið í þessu þrefi allt fram undir
þetta og nú virðist eina leiðin sú að
ná uppkaupum fram með málaferl-
um. Manni er þetta gersamlega
óskiljanlegt og þá ekki sist í ljósi
þess að hús sem þó standa í skjóli
garðanna hafa verið keypt upp,“ seg-
ir Eiríkur.
Þau segjast ekki vera haldin
neinni þráhyggju varðandi þá at-
burði sem gerðust þegar snjóflóðið
rústaði stórum hluta byggðar á Flat-
eyri og hreif með sér líf dóttur þeirra
og 19 annarra Flateyringa. Þó vakni
auðvitað spumingar um viðbrögð
stjórnvalda við þeim ógnaratburðum
sem orðið hafi þegar snjóflóð falla á
byggð.
Engin rannsókn
„Alltaf þegar slys verða á sjó
kemur til skjalanna rann-
sóknarnefnd sjóslysa og
skoðar hvað hafi farið
úr skorðum og hvort
eitthvað hefði getað
fyrir-
Hér er fjölskyldan á sorgarstundu skömmu eftir snjóflóöiö. Myndin hlaut verölaun sem fréttamynd ársins en hana tók
Þorkell Þorkelsson, Ijósmyndari Morgunblaðsins.
byggt slys. Þegar um er að ræða nátt-
úruhamfarir kemur engin slík rann-
sókn til. Það er svo vitlaust að halda
því fram að þetta séu bara slys sem
ekki geri boð á undan sér. Allt á sér
einhverjar orsakir og á árinu 1995
kostuðu náttúruhamfarirnar á ís-
landi 35 mannslíf. Ríkisvaldið gerir
enga tilraun til þess að læra af þess-
um atburðum með því að standa fyr-
ir rannsókn á því hvað hafi gerst og
hvers vegna. Það er greinilegt að við
lærðum ekkert af Súðavíkurslysinu
og það sem er enn verra er að við
virðumst ekkert hafa lært af Flateyr-
arslysinu," segir Eiríkur.
Hann nefnir að nýverið
hafi orðið járnbrautar-
slys í Finnlandi þar
sem mannskaði varð
og fyrsta frétt um
málið hafi verið að
finnska ríkisstjórn-
in hafi sett á lagg-
irnar rannsóknar-
nefnd.
„Þetta er auð-
vitað það sem á að
gera á íslandi. Við
lifum í landi þar sem
náttúru-
hamfarir eru hluti af tilveru okkar.
Aðalatriðið er að fólk sé meðvitað
um það hvað geti gerst og kerfið læri
af því sem gerist," segir hann.
í nógu að snóast
Þau segja seinasta árið hafa farið í
að undirbúa komu Svönu Bjargar í
heiminn og síðan hún fæddist hafi
verið í nógu að snúast í kringum
hana. Þannig hafi ekki verið mikið
um að þau færu út að skemmta sér
eða tækju þátt í því sem upp á er
boðið í borginni. Þó hafi þau gert
nokkuð af því um helgar að fara á
ýmsar uppákomur sem í boði hafi
verið hjá fyrirtækjum sem eru að
kynna sig eða vörur sínar. Eiríkur er
með skemmtilega kenningu hvað
varðar þá þúsundir borgarbúa sem
um helgar steðja á slíkar uppákomur
og þiggja eina tertusneið
eða annað sem í boði
„Eg held að fólk
fari á þessar
uppákomur af
sömu ástæðum
og fólk sótti
kirkjur reglu-
lega á sunnu-
dögum í gamla
daga. Fólk fer
fyrst og fremst af félagslegum ástæð-
um til að sýna sig og sjá aðra. Við
höfum gert þetta nokkrum sinnum
og haft gaman af. Þetta er þó kannski
áminning til presta þjóðkirkjunnar,
sem á sama tíma messa í hálftómum
kirkjum, um að gera betur,“ segir
hann og hlær.
Komin heim
Fjölskyldan við Sæbólsbraut í
Kópavogi er komin heim. Ragna seg-
ist hafa búið með manni sínum á
hans heimaslóðum hátt í tvo áratugi
og ekki sé nema sanngjarnt að þau
eyði saman næstu áratugum þar sem
hún eigi uppruna sinn. Þau segjast -
líta sátt til áranna á Flateyri á sama
hátt og þau líti fram á veginn með
bjartsýni.
„Við erum komin til að vera og
hér munum við búa þar til sá tími
kemur að elliheimili verður okkar
dvalarstaður. Það er sama hvar mað-
ur býr, hamingjan er ekki í umhverf-
inu eða ytri aðstæðum heldur kemur
hún innan frá og það er á valdi hvers
og eins að viðhalda hamingjunni
með því að rækta garðinn sinn,“ seg-
ir Ragna.
„Við stefnum að því að láta okkur
líða vel í framtíðinni og fjölskyldan
verður hér eftir sem hingað til núm-
er eitt,“ segja þau Eiríkur og Ragna.
-rt
01'
,v
Eiríkur Guðmundsson og Ragna Óladóttir misstu Svönu dóttur sína í snjóflóðinu á Flateyri:
Nýtt heimili á nýjum stað og nýtt barn eftir erfiða
tíma. Hjónin Eiríkur Guðmundsson, 47 ára, og Ragna
Óladóttir, 41 árs, bjuggu í einbýlishúsi við Unnarstíg á
Flateyri í tœp 20 ár þar sem þau undu glöð við sitt
ásamt þremur börnum sínum. Eina óveðursnótt í októ-
ber 1995 hrundi tilvera þeirra þegar snjóflóð rústaði
heimili þeirra og elsta dóttirin, Svana, 19 ára, fórst í
hildarleiknum. Sóley, yngri dóttir þeirra, 12 ára, var
grafin undir snjófargi í rústunum í 9 klukkustundir
áður en björgunarmenn fundu hana heila á húfi. Þriðja
barnið, Óli Örn, 16 ára, var við nám í Reykjavík og þau
hjónin höfðu brugðið sér í helgarferð til Akureyrar og
voru veðurteppt þegar ósköpin dundu yfir.
Það var döpur heimkoma þegar
þau komu heim í síðasta sinn til að
tína saman persónulega muni úr
rústunum. Þau fóru síðan alfarin í
burtu og settust að í Kópavogi.
„Okkur var hreinlega sparkað í
burtu af staðnum. Þegar snjóflóðið
féll og Svana dóttir okkar fórst var
ekki um annað að ræða en fara.
Skuggi þessara atburða mun alltaf
hvíla yfír staðnum í hugum okkar og
þrátt fyrir að okkur hafi alltaf liðið
vel þar getum við ekki hugsað okkur
að snúa til baka,“ segja hjónin Eirík-
ur Guðmundsson og Ragna Óladótt-
ir.
Það hafa verið erfiðir tímar í lífi
þeirra síðan Svana fórst. Ragna seg-
ir missi barns vera eitthvað sem
alltaf búi með fólki. Þeim hafi þó tek-
ist að vinna úr sorginni svo sem
hægt er. Eiríkur rifjar upp sögu af
dóttur sinni.
„Svana var alla tíð afskaplega lifs-
glöð stúlka og við eigum ótal minn-
ingar um hana. Okkur er til dæmis
minnisstætt þegar hún var sex ára
að þá var hringt í okkur innan úr
sveit í Önundarfirði og sagt að hún
væri komin 15 kílómetra leið á hjól-
inu sínu. Við fórum strax akandi og
spurðum hana hvað þetta ætti nú að
þýða. Þá leit hún á mig og sagði:
„Pabbi, það er komið vor og ég varð
að fara að sjá litlu lömbin.” Þetta var
einfaldlega hún og hún var mikið
náttúrubam," segir hann.
„Það fór ekkert á milli mála þegar
hún var á ferðinni. Hún náði yfirleitt
strax athygli allra þar sem hún kom
aðvífandi. Það fylgdi henni oftast her
krakka á sama aldri og hún var yfir-
leitt foringi í hópnum,“ bætir Ragna
við og brosir þegar hún rifjar upp
barnæsku dóttur sinnar.
Eiríkur og Ragna eignuðust dóttur
í desember sl. sem heitir Svana eins
og dóttirin sem fórst. Til viðbótar
heitir hún Björg sem er táknrænt.
Ragna segir að Svana Björg hafi
komið eins og sólargeisli inn í líf fjöl-
skyldunnar og tilkoma nýs barns í
fjölskylduna hafi breytt miklu. Þau
segjast hafa ákveðið að eignast eitt
barn enn og tilkoma dótturinnar hafi
breytt miklu í lífi þeirra.
Sólargeisli
t Iverunni

Svana Eiríksdóttir var 19 ára þegar hún fórst í snjóflóöinu á Flateyri.
Fjölskyldan saman komin á heimili sínu á Sæbólsbraut í Kópavogi. Frá vinstri Óli Örn, Ragna, Svana Björg, þriggja mánaöa, Eiríkur og Sóley.
DV-mynd Hilmar Þór