Dagblaðið Vísir - DV - 01.10.1998, Page 14

14
FIMMTUDAGUR 1. OKTÓBER 1998
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11, 105 RVlK,
SlMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasfða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar flölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum,is
AKUREYRI: SUandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Illa rekið ráðuneyti
Svo mikið fé fer til heilbrigðismála hér á landi, að
unnt á að vera að reka heilbrigðiskerfið á sómasamlegan
hátt, þannig að biðlistar sjúkrahúsa styttist frekar en
lengist, fátækt fólk treystist til að nota þjónustuna og ár-
leg tölfræði sýni batnandi heilsu þjóðarinnar.
Innbyggð verðhólga í kerfmu veldur því hins vegar, að
óbreytt magn þjónustu hækkar í kostnaði milli ára.
Þannig stækkaði sneið heilbrigðismálanna af landsfram-
leiðslunni frá ári til árs, unz náð var svo stórri sneið, að
þjóðfélagið hefúr ekki treyst sér til að gera betur.
Síðan hefúr flest verið á hverfanda hveli í heilbrigðis-
geiranum. Ríkinu hefur ekki tekizt að halda uppi
óbreyttri þjónustu á óbreyttu verði. Fjárveitingar til
sjúkrastofnana hafa verið skomar niður, deildum lokað,
og tekin upp þátttaka sjúklinga í ýmsum kostnaði.
Heilbrigðisráðuneytið hefur ekki reynzt vandanum
vaxið. Því hefur til dæmis ekki tekizt að skilgreina,
hvers vegna hér eru sífelldar kjaradeildur í heilbrigðis-
geiranum, þótt kostnaður hans og hlutdeild launa í
kostnaðinum sé hinn sami og á Norðurlöndum.
Heilbrigðisráðuneytinu hefur ekki heldur tekizt að for-
gangsraða verkeftium í geiranum á þann hátt, að sóma-
samlega sé staðið að þeim verkefnum, sem hann á ann-
að borð tekur að sér. í staðinn hefúr komið flatur niður-
skurður, sem sýnir uppgjöf ráðuneytisins.
Víða úti á landi eru elliheimili rekin undir yfirskini
sjúkrastofnana og á kostnað heilbrigðisgeirans, þótt slík
starfsemi eigi heima annars staðar. Þetta er gert að und-
irlagi óprúttinna pólitíkusa, sem em að reyna að hlaða
framkvæmdum og rekstri í kjördæmi sín.
Af því að heilbrigðisráðuneytið er veikt ráðuneyti, hef-
ur það ekki hamlað gegn slíkri misnotkun á peningum
til heilbrigðismála. Raunar hefúr ekkert komið í ljós,
sem bendir til, að ráðuneytið hafi reynt að marki að verj-
ast þessu, enda er það meira eða minna meðsekt.
Mikilvægast er, að ráðuneytið geti tekið frumkvæði í
málum og sé ekki sífellt að berjast við afleiðingar fyrri
ákvarðana. Vamarstríð í tímahraki leiðir til, að það
neitar að horfast í augu við staðreyndir og heimtar bara
flatan niðurskurð á síðustu mánuðum ársins.
Úr því að hæfileikar til skipulags og rekstrar em ekki
á lausu í ráðuneytinu, þarf að kaupa til sérfræðiþjón-
ustu, svo sem víða er gert. Skilgreina þarf, hvaða þjón-
ustu ríkið vill veita í heilbrigðismálum og hvaða verð
það er að borga fyrir ýmiss konar þjónustu.
Ef sambærileg þjónusta er dýrari á einum stað en öðr-
um, er eðlilegt, að þar séu seglin dregin saman, en frem-
ur aukin starfsemin á hinum stöðunum, þar sem tekst að
framkvæma sömu þjónustu með minni tilkostnaði.
Þannig má beita markaðslögmálum af skynsemi.
Ráðuneytið hefur hins vegar ekki hugmynd um, hvað
markaðslögmál eru. Það hefur ekki tök á neinum þeim
vopnum, sem einkareksturinn hefur til að minnka kostn-
að og auka hagnað. Það er vamarlaust fómardýr regl-
unnar um innbyggða verðbólgu kerfisins.
Þetta leiðir til gerræðislegra neyðarráðstafana, sem
væm óþarfar, ef heilbrigðisráðuneytið hefði skilgreind
og framkvæmanleg markmið, vissi um misjafnan kostn-
að við sömu þjónustu og beitti allri þessari þekkingu og
tækni til að ná tökum á sökkvandi skipi sínu.
Dæmigert er svo, að þetta lélega ráðuneyti skuli ekki
geta undirbúið ráðherra sinn til að koma sómasamlega
fram fyrir hönd þess, þegar mikið liggur við.
Jónas Kristjánsson
Mikilvægt er að eftir starfslok myndist samfella í Iff einstaklingsins, segir Þórunn m.a. í greininni.
Starfslok á
ári aldraðra
Kjallarinn
Þórunn H.
Sveinbjörnsdóttir
formaður Sóknar
inn vegna mikilla
samfélagsbreytinga
þar sem hraði og
spenna auk langrar
vinnuviku skerða
samskiptamöguleika
kynslóðanna. I starfs-
grein eins og heima-
þjónustu verða starfs-
menn mjög oft varir
við geysilega félags-
lega einangrun og oft
kemur það fyrir að
heimaþjónustustarfs-
maðurinn er sá eini
sem sá aldraði sér
yfir vikuna.
Miklar breytingar
Ég tel að koma þurfi
á einhverju innliti til
„Eldrí félagsmönnum fer ört
fjölgandi og er því eölilegt að
stéttarfélögin vinni enn mark-
vissar aö þeirra hagsmunamál-
um, t.d. meö stofnun nefnda eöa
ráöa eldri félagsmanna í sam-
vinnu viö stjórnir félaganna.u
í dag, 1. október, er
alþjóðadagur aldraðra
en Sameinuðu þjóð-
imar hafa ákveðið að
árið 1999 verði alþjóð-
legt ár aldraðra. Á
vegum Sameinuðu
þjóðanna er hafínn
undirbúningur að
málefnaskrá vegna
ársins og eru þar æði
mörg markmið sem
þjóðum heims er ætl-
að að skoða í sínu
heimalandi auk þess
sem aðildarlöndin
setja á stofn fram-
kvæmdastjórnir til að
fjalla rnn áherslur í
málefnum aldraðra.
Hér á landi mun opn-
un árs aldraðra fara
fram 1. okt nk. í Gull-
smáranum í Kópavogi
á ráðstefnu ASÍ, BSRB
og LEB sem helguð er
starfslokum og því
hvernig samtök
launafólks geta unnið
að undirbúningi
þeirra með sem
virkustum hætti.
Starfslok með
virkum hætti
Starfslok hafa í hugum fólks
verið eitthvað sem er óþægilegt og
mörgum finnst að á þessum tíma-
punkti sé þeim hafnað af samfélag-
inu og við taki timabil þar sem
aðrir taki ákvarðanir fyrir þá. Það
að undirbúa starfslok með virkum
hætti ætti að vera hlutverk aðila
vinnumarkaðarins og einstak-
lingsins. Mikilvægi þess að fólk
eigi virka daga eftir starfslok og
þannig myndist samfella í líf ein-
staklingsins hefur afar mikið að
segja, sérstaklega með tilliti til
heilsu og vellíðunar hvers og eins.
í okkar þekkta velferðarsamfé-
lagi er einmanaleiki mun algeng-
ari en fólk almennt gerir sér grein
fyrir. Hluti þess vanda er tilkom-
eldra fólks á einhverju tilteknu
aldursári, t.d.74 ára þar sem við-
komandi fengi kynningu á réttind-
um sínum og leitað yrði eftir upp-
lýsingum um hvort viðkomandi
geti séð um sig sjálfur. Mér er
kunnugt um að fjöldi fólks hefur
ekki þekkingu á þeim möguleik-
um sem í boði eru annars vegar í
félagsstarfi og hins vegar í þjón-
ustuþáttum. Það þarf kjark til að
koma sér á framfæri þegar elli
kerling og ýmis áföll sem eldra
fólk gengur í gegnum hafa skert
frumkvæði og athafnamöguleika.
Við erum ekki dagsdaglega að
velta fyrir okkur hvað árin frá
65-75 eru oft hlaðin miklum breyt-
ingum á högum og kjörum ein-
staklingsins. Því er mikilvægt að
undirbúa og vanda vel starfslokin
þannig að þau séu ekki ógn heldur
jákvæður þáttur í ferli mannsæv-
innar og fólk hugi að og tileinki
sér virkni í félagsstarfi og í hreýf-
ingu því hvort tveggja eykur lífs-
gæði efri áranna. Rannsóknir sem
gerðar hafa verið erlendis á t.d.
þjálfun hugans og líkamsþjálfun
eftir 70 ára aldur sýna m.a. að
hægt er að hafa mælanleg áhrif á
andlega getu með þjálfun hugans
og líkamsþjálfun sem vinnur gegn
aldursbreytingum á vöðvum og
stoðkerfi auk þess sem vöðva-
styrkur eykst.
Starfslokanámskeið
Á vegum stéttarfélaganna hefur
víða verið boðið upp á starfsloka-
námskeið sem hafa að megin-
markmiði að kynna félags-
mönnum tryggingakerfið, líf-
eyrissjóðina, húsnæðismál,
heilsuvernd, félagsmál og starf-
semi viðkomandi félags fyrir
eldri félagsmenn. Eldri félags-
mönnum fer ört fjölgandi og er
því eðlilegt að stéttarfélögin
vinni enn markvissar að þeirra
hagsmunamálum, t.d. með
stofnun nefnda eða ráða eldri
félagsmanna í samvinnu við
stjórnir félaganna. Þessi ráð
eða nefndir ættu að hafa frum-
kvæði í umfjöllun um málefni
eldri félagsmanna sem og tengsl
þeirra við sitt félag.
Víða á Norðurlöndunum eru
samtök eldri félagsmanna í stétt-
arfélögum afar öflugir þrýstihóp-
ar í sínum málefnum og hafa haft
veruleg áhrif á t.d. hvernig laga-
setningar um þeirra hagsmuna-
mál hafa orðið. Þá hafa þau
einnig haft veruleg áhrif á að
virkja fólk til félagslegrar þátt-
töku með sínu öfluga starfi. Á al-
þjóðadegi aldraðra er vert að
beina sjónum sínum að því
hvemig við getum eflt virkni og
reisn eldri félaga okkar.
Þórunn H. Sveinbjörnsdóttir
Skoðanir annarra
Landbúnaöur á nýrri öld
„Bændum hefur fækkað mjög á síðustu áratugum.
Búin hafa á hinn bóginn stækkað. Tækniþróunin hefur
og leitt til stóraukinnar framleiðslugetu. Samhliða hefð-
bundnum búskap hafa bændur og horfið að ýmsum hlið-
arbúgreinum og ferðaþjónustu ... Þrátt fyrir fækkun
bænda og búa gegnir landbúnaður enn stóru hlutverki í
íslenzkum þjóðarbúskap. Sem og i þeirri viðleitni, að
halda landinu öllu í byggð ... Fram hjá því verður hins
vegar ekki komizt að landbúnaðurinn, sem og þjóðarbú-
skapurinn í heild, lagi sig að því efnahagsumhverfi og
þeim viðskiptaháttum sem fyrirsjáanlega ráða ríkjum í
okkar heimshluta á nýrri öld sem í hönd fer.“
Úr forystugreinum Mbl. 30. sept.
Aðrar aöstæöur hér...
„Þegar Mitterand varð forseti Frakklands mátti ekki
á milli sjá hvort það var meira að þakka Alþýðuflokkn-
um á Islandi eða Alþýðubandalaginu. Svo mikið var
migið utan í þann mann að hann stóð holdvotur i
heillaóskum frá íslandi. Nú er það helst að skilja að
utan úr hafi stefni öldufaldur sem fleyta muni íslensk-
um jafnaðarsambræðingi sem enn er ekki td nema í
draumum og torlesnum rúnum inn í stjómarráðið
næsta vor. Þessi öldufaldur setti Schröder td valda í
Þýskalandi, Blair í Bretlandi, Jospin í Frakklandi.
Hvers vegna ekki jafnaðarmenn á íslandi? Vegna þess
að ... hér eru adt aðrar aðstæður."
Stefán Jón Hafstein í Degi 29. sept.
Hyldýpi heimskunnar
„Það er enginn einn maður td í þesu landi annar en
Kristján Ragnarsson, sem ber eins mikla ábyrgð á þvr,
að fiskveiðiflotmn varð adt of stór. Það gerðist með
áhrifum hans í stjóm Fiskveiðisjóðs. Þaðan var óhóf-
legri stækkun flotans stjórnað ... En jafnvel eftir að
menn töldu sig hafa náð áttum og kvótinn var settur á
stækkaði flotinn meir en nokkru sinni undir beinni
handstýringu Kristjáns Ragnarssonar í Fiskveiðisjóði
... Því má líta svo á, að hin glæsdega sjávarmynd, sem
birtist í síðustu auglýsingu LÍÚ, sé annars vegar af hyl-
dýpi heimskunnar, en hins vegar af gmnnsævi skiln-
ingsleysisins á því, hvemig útgerðin á að fara að því
að lifa í sátt viö almenning í þessu landi.“
Jón Sigurösson i Mbl. 30. sept.