Dagblaðið Vísir - DV - 12.10.1998, Blaðsíða 16

16
\enning
MÁNUDAGUR 12. OKTÓBER 1998
Illsku á ekki að fela
í Gerðarsafni stend-
ur yfir sýning Magda-
lenu Margrétar Kjart-
ansdóttur, „Drottning
um stund“. Hún hefur
lengi leitað fanga í æv-
intýraveröld
bernskuminninganna
en nú má sjá töluverða
breytingu í verkum
hennar. Líkt og Aðal-
steinn Ingólfsson list-
fræðingur bendir á í
sýningarskrá er það
„óumflýjanleg tilhugs-
unin um níðinginn“
sem gefur þessari
myndaröð óþægilegan
áhrifamátt; með því að
gaumgæfa myndirnar
verður áhorfandinn
staðgengill barnaníð-
ingsins um stund.
Myndir Magdalenu
af stúlkubörnum eru
þrykktar á mannhæð-
arháar arkir úr
japönskum pappír og
flestum gefin manna-
nöfn. Margar likjast
dúkkulísum og vekja,
ásamt fulloröinsleik
sumra stúlknanna,
upp minningar um
bemskuna. í fullorð-
insleiknum notast þær
við háhælaða skó og
fot eldri kvenna sem
gefa yfirbragð kynver-
imnar en á flestum
myndanna má sjá út-
línum bamslegs líkama bregða fyrir undir fatn-
aðinum þannig að þroskaleysi þeirra fer ekki á
milli mála þrátt fyrir fullorðinslegar stellingar.
Verkin ná að kalla vel fram sakleysi og æv-
intýraheim bamsins. Litimir em sterkir og tví-
víöur bakgrannurinn íjölbreytilega skreyttur.
Engin tilraun er gerð til aö gefa myndunum
dýpt heldur liggja þær ofan á viðkvæmum
pappímum, líkt og til að undirstrika hversu
berskjaldaðar stúlkumar era.
Það er einmitt bamslegt yfirbragð myndanna
sem gerir nærvera níðingsins svo óhugnan-
lega. Ekkert er sagt beram orðum heldur er
nærvera hans gefin í skyn á ýmsan máta og æv-
intýraheimur bemskunnar lagður í rúst í einni
andrá. Þessi nærvera er hvað auðsæjust þar

Magdalena Margrét Kjartansdóttir: Arna Ólöf Einarsdóttir: Glæringar
Myndlist
Anna Sigríður Bnarsdóttir
sem þrútnar karlmannshreöjar liggja við fætur
„Ágústu" en hann gerir einnig vart við sig í
skæranum sem klippa „Ágústu“ í sundur og
hjá „Eydísi", óléttri stúlku sem stendur niður-
lút á stalli merktum „mamma".
Ofheldi gegn bömum er alltaf viðkvæmt mál
og margir kunna að spyrja hvaða erindi það
eigi í myndlist. En myndum Magdalenu Mar-
grétar tekst ætlunarverk sitt. Þær koma við
kaun áhorfandans vegna
þess barnslega sakleysis sem
þær sýna og kalla fram sterk
viðbrögð við þessum vágesti.
Illskuna ber ekki að fela þó
hún valdi okkur óþægind-
um.
Einföld form
Öllu rólegra yfírbragð er
yfir sýningu Ólafar Einars-
dóttur, „Textíl", sem veitir
kærkomna hvíld frá áreiti
Magdalenu Margrétar. Það
er náttúran sem ræður ríkj-
um á þessari þráðlistarsýn-
ingu þar sem eru bæði frí-
hangandi og hefðhundnari
verk. Þetta er önnur einka-
sýning Ólafar sem leggur
áherslu á einfóld form og má
segja að þríhymingsformið
sé ríkjandi sem grunnstef í
flestum verkunum. Mikið er
lagt upp úr lengd frí-
hangandi verkanna
sem teygja sig frá lofti
niður í gólf og leita inn
á svið skúlptúrsins en
hefðbundnari verkin
minna meira á mál-
verk.
Fríhangandi verkin
skila sér betur í Gerð-
arsafni og njóta sín
reyndar sérlega vel í
sýningarsalnum. Litirnir í
verkum eins og „Eldvarpi"
og „Glæringum" eru sterkir
og kraftmiklir. Formkennd
er góð og svört umgjörðin veitir áhorfandanum
góða tilfinningu fyrir krafti eldglæringanna.
Það er því vissum erfiðleikum bundið fyrir
hefðbundnari verkin „Eldrofa" og „Rofabarð"
að keppa við hin fyrrnefndu um athygli. Dauf-
ari litanotkun kallar ekki jafnsterkt á athygli
áhorfandans og skýrar útlínur landslagsforms-
ins bjóða upp á fátt nýtt. í heild vinna verkin
þó vel saman og gott rými á milli þeirra veitir
áhorfandanum tækifæri til að njóta hvers og
eins fyrir sig.
Sýningum Margrétar Magdalenu Kjartansdótt-
ur og Ólafar Einarsdóttur í Listasafni Kópavogs
lýkur 25. október. Opið er kl. 12-18 alla daga
nema mánudaga.
Hamingja hvers?
Hver er réttur einstaklingsins til
að lifa sjálfstæðu lífi? Hvaða rétt
hefur einn til að fordæma þann
lífsmáta sem annar hefur valið sér?
Og hvaða rétt skapar ástin til að
ráðskast með líf annarra?
Leikritið Ofanljós fjallar um þess-
ar og fleiri spumingar sem koma
upp í samskiptum tveggja ólíkra
einstaklinga, þar sem stétt og staða
í bresku samfélagi skapa óbrúanlegt
bil. í verkinu standa íjórar persón-
ur á taflborðinu þó að aðeins þrjár
þeirra sjáist: Kyra, Tom og Edward
sonur hans. Fjórða persónan, Alice,
kona Toms, er látin, þegar leikritið
gerist. Það fjallar að meginefni um
ástarsamhand þeirra Toms og Kyra,
sem stóð i sex ár en lauk skyndilega
þegar Alice komst að öllu saman.
Texti verksins er vel upp byggður
með óvæntum vendingum, tilfinn-
ingar komast til skila og áhorfand-
inn „kaupir" söguna að mestu leyti.
Lausnir Davids Hare eru vel ásætt-
anlegar; ekki ódýrar allsherjarlausnir heldur
miklu fremur þessar tilviljanakenndu niður-
stöður sem lífið tvinnar saman úr samspili
margra hluta.
Leikstjóm Kristínar Jóhannesdóttur kemur
svolítið á óvart eftir fyrri verk hennar á litla
sviðinu. Ekki vönduð og þétt persónuleikstjórn-
in heldur hin hægfljótandi framvinda og raun-
sæislega útfærsla í stóra og smáu, allt frá túlk-
un leikaranna til smásærrar nákvæmi i matar-
tilbúningi á sviðinu. Leikmyndin er svo raun-
veruleg að maður skynjar í senn hráan kuld-
ann, sem leggur frá gömlu steinveggjunum og
hlýja hreiðurtilfinninguna sem Kyra finnur af
því að þetta er hennar eigið val, hennar hús, þó
að öðrum finnist kannski ekki mikið til koma.
Guðlaug Elísabet Ólafsdóttir fær hér ögrandi
Persónusköpun í Ofanljósi er trúverðug. Guðlaug Elfsabet Ólafsdóttir og
Þorsteinn Gunnarsson í hlutverkum sínum. DV-mynd Hilmar Þór
Leiklist
Auður Eydal
verkefni við að túlka kennarann Kyru Hollis,
sjálfstæða einhleypa stúlku, sem á kunnugleg-
an „skáldsögubakgrann". Hún ólst upp hjá ráð-
ríkum fóður og lenti síðan 18 ára gömul í ástar-
sambandi við Tom, tuttugu árum eldri mann,
sem undi því prýðilega að eiga tvær konur á
meðan hann komst upp með það. Guðlaug nær
vel utan um persónusköpunina í margbrotnum
tilfinningalegum kollsteypum þá uppgjörsnótt
sem verkið spannar og vinnur á hógværan en
ákveðinn hátt úr hlutverkinu.
Tom, sem að mörgu leyti er
dæmigerð karlremba, er leikinn
af Þorstein Gunnarssyni. Þor-
steinn dregur síst úr neikvæðum
eiginleikum hans, gerir hann
nærri því krakkalega rellinn og
tilætlunarsaman. Þetta veikti
samspil persónanna, því að of
mikið hallaðist á. Að öðru leyti
var leikur Þorsteins góður og per-
sónusköpunin í heild trúverðug.
Hið óvænta element kemur inn
í sýninguna í upphafi og enda.
Friðrik Friðriksson leikur soninn
Edward og í gegnum þá persónu
teflir höfundurinn fram sínum
trompum. Friðrik leikur hann
með kórréttum áherslum, ung-
lingslegur vandræðagangurinn
vegur salt við vaxandi þroska og
skilning á lífinu í sínum marg-
brotnu myndum.
Ofanljósið nær varla að lýsa
upp íbúðina hennar Kyra þar sem
það berst niður um örmjóa gjá á milli háhýsa
stórborgarinnar. En Alice á dánarbeði fær
glampandi dagsbirtu og dásamlegt útsýni inn
um stóra loftgluggann, sem Tom lét gera handa
henni og sjálfum sér til yfirbótar. Ekki er gerð
tilraun til að svara neinum spumingum um
þeirra hlutskipti eða Toms, en lokaatriðið í
verkinu segir betur en mörg orð allt sem segja
þarf.
Leikfélag Reykjavíkur sýnir á litla sviði Borgar-
leikhúss:
Ofanljós
eftir David Hare
Þýðing: Árni Ibsen
Leikhljóð: Ólafur Örn Thoroddsen
Lýsing: Ögmundur Jóhannesson
Leikmynd og búningar: Stígur Steinþórsson
Leikstjórn: Kristín Jóhannesdóttir
1 Harmleikurinn
| aftur á svið
Örn Árnason er aftur byrjaður að
leika leikara í Gamansama harmleikn-
um á Litla sviði Þjóð-
leikhússins. Hann var
framsýndur í vor og
sýndur fyrir troðfullu
húsi fram á sumar
enda lýsir verkið
hnyttilega glímu leik-
arans við hlutverkin, áhorfendur og
sjálfan sig, og Örn er góður glímumað-
ur.
Höfundar verksins, Eve Bonfanti og
Yves Hunstad, eru leikarar og hafa
bæði fengist við að semja leikrit og
leikstýra. Friðrik Rafnsson þýddi
Gamansama harmleikinn en leikstjóri
er Sigurður Sigurjónsson.
Guðrún í Galleri ísland
Um helgina var opnuð sýning á
verkum Guðrúnar Kristjánsdóttur í
Galleri ísland við Youngstorget í Ósló
sem sérhæfir sig í að kynna norræna
list í Noregi, einkum íslenska. Guðrún
sýnir þar splunkuný olíumálverk sem
öll hafa íjöll sem aðalmótíf. „Ég hef
gert íslenskt landslag
að efniviöi mínum,“
segir Guðrún. „Ég ferð-
ast um landið og
mynda fjöll og form í
alls konar veðri og nota
myndirnar sem grunn
og hungmyndabanka á
vinnustofunni minni.
Nýju myndirnar sýna
hvað landið breytist
ótrúlega mikið eftir
veðri og árstíðum, og ég legg mig fram
um að ná þeim nýju víddum sem koma
í ljós í þoku og rökkri. Ég finn fyrir
sterkum tjáningarmætti í náttúranni
sjálfri sem ég freista þess að ná tökum
á.“
Guðrún hefur í ár meðal annars sýnt
í Nordic Heritage Museum í Seattle í
Bandaríkjunum og í nóvember sýnir
hún í Luis Ross galleríinu í New York.
Sýningin í Ósló stendur til 25. október.
Blikktromman
á íslensku
Lengi hafa áhugamenn um bók-
menntir beðið eftir því að stórvirki
Gúnters Grass, Die Blechtrommel,
kæmi út á íslensku. Nú lýkur þeirri
bið senn því Bjami Jónsson leikhús-
fræðingur og leikritaskáld (höfundur
Kaffis sem var sýnt í Þjóöleikhúsinu í
vor) gefur út fyrsta hluta þýðingar
sinnar hjá Vöku-Helgafelli í haust und-
ir heitinu Blikktromman.
Saga Óskars, söguhetju Blikktromm-
unnar, er saga Evrópu á þessari öld,
séð með augum manns sem aldrei
veröur fúlloröinn. Þriggja ára ákveður
hann að hætta aö vaxa og verður þar
með utangarösmaður og frík alla ævi.
Af þeim sökum er lífssýn hans einstæö
og viöbrögð hans við heiminum sér-
stæð og persónu-
leg. Hann horfir á
uppgang nasisma
og fylgist með
framvindu heims-
styrjaldarinnar
síöari og þegar
honum blöskrar
lemur hann í ör-
væntingu og hjálp-
arleysi ástríðufullt
á blikktrommu sína. Bókin kom fyrst
út 1959 og eftir henni gerði Volker
Schlöndorff samnefnda kvikmynd árið
1979.
Gúnter Grass fæddist 1927 og ber að
margra mati höfuð og herðar yfir
þýska rithöfúnda á síöari hluta þessar-
ar aldar, skarpur sjáandi og hvass
penni með erfiða lífsreynslu að baki
sem hann hefur unnið úr í verkum sín-
um. Hver bók sem hann sendir frá sér
vekur athygli og hörð viðbrögð í
heimalandinu og jafnvel víðar. Honum
hefur lítið verið sinnt á íslandi en fyr-
ir 20 áram kom skáldsagan Köttur og
mús út í þýðingu Guðrúnar Kvaran.
Fyrsti hluti Blikktrommunnar er
væntanlegur á íslensku 15. nóvember.
Silja Aðalsteinsdóttir