Dagblaðið Vísir - DV - 14.12.1998, Blaðsíða 28

Dagblaðið Vísir - DV - 14.12.1998, Blaðsíða 28
36 MÁNUDAGUR 14. DESEMBER 1998 Evrópubúar beittu nál- arstunguaðferð Húðflúr á forsögulegri múm- íu sem fannst í jökli einum i Ölpunum bendir til að Evrópu- búar hafi beitt nálarstungu- lækningum um að bil tvö þús- und árum á undan Kínverjum. Vísindamenn í Vínarborg halda þessu fram. Húðflúrið, sem fannst á bæði handleggjum og fótleggj- um 5200 ára gamallar múmí- unnar, var ekki hugsað sem skreyting heldur sem kort yfir nálarstungupunktana, segir Frank Bahr, formaður þýsku nálarstunguakademíunnar. Og línurnar svara til nútíma nál- arstungupunkta. Flokka á áfengi með krabba- meinsvöldum Ráðgjafarnefnd bandarískra yfirvalda vill að áfengi verði flokkað með þekktum krabba- meinsvöldum. „Rannsóknir benda til að hættan sé mest meðal þeirra sem reykja og þeirra sem drekka mest,“ segja nefndar- menn í yfirlýsingu sem þeir sendu frá sér á dögunum. Nefndin fór yfir rannsóknir um tíðni krabbameins, rann- sóknir á dýrum og rannsóknir þar sem frumur úr manninum komu við sögu. Níu nefndar- menn vildu flokka áfengi sem krabbameinsvald en þrír voru því andvígir. Einn vildi að fram kæmi að vín í hóflegu magni gæti verið heilsubót. Rannsóknir hafa jú sýnt að þeir sem drekka sem svarar einu eða tveimur glösum af víni á dag deyja síður úr hjartasjúkdómum. Grænmetið er gott fyrir hjartað Góð visa er sjaldan of oft kveðin. Það á svo sannarlega við um vísuna sem lofsyngur áhrif grænmetisáts á heilsufar- ið. Stöðugt birtast nýjar niður- stöður rannsókna sem stað- festa hollustu þess. Gott dæmi er rannsókn vís- indamanna við Johns Hopkins háskóla í Bandaríkjunum. Hún leiddi í ljós að aukin neysla grænmetis og ávaxta hafði í for með sér aukna andoxunarvirkni í líkamanum. Vísindamennirnir telja að miklu betra sé að fá andoxun- arefnin úr náttúrulegri fæðu en i formi fæðubótarefna úr pilluglasi. Andoxunarefnin gera svokölluð sindurefni óvirk, en þau geta skemmt frumur og valdið alls kyns sjúkdómum, allt frá hjartasjúkdómum til krabbameins. Vísindamenn komust heldur bet- ur í feitt úti í Góbíeyðimörkinni i Mongólíu. Þar fudu þeir tvo 80 millj- ón ára gamla steingervinga sem veita mikilsverðar vísbendingar um þróun pokadýra eins og kengúra og vamba, en þeir síðarnefndu líkjast einna helst smávöxnum björnum. Steingervingarnir gerðu kleift að skipa hinu forna dýri deltatheridi- um, sem svipar til pokarottunnar, í flokk pokadýra. Þá renna þeir stoð- um undir þá kenningu að pokadýr- in, sem nú eru algengust í Ástralíu, reki uppruna sinn til Asíu. „Þarna höfum við fengið mikils- verðar vísbendingar um uppruna einnar af þremur helstu fjölskyld- um lifandi spendýra," segir Michael Novacek, forstöðumaður deildar steingervinga hryggdýra við nátt- úrusögusafnið í New York. „Þetta er sennilega besta rót pokadýragreinar þessa trés sem við höfum fundið til þessa.“ Novacek og samstarfsmenn hans við safnið og frá mongólsku vísinda- akademíunni segja frá niðurstöðum rannsókna sinna í nýjasta tölublaði vísindaritsins Nature. Pokadýr, sem ala ungviði sitt upp í pokum, eru ein þriggja fjölskyldna spendýra sem nú lifa á jörðinni. Hinar fjölskyldurnar eru nefdýr, það er spendýr sem verpa eggjum eins og mauraætan, og legkökudýr, eins og maðurinn. Þar til steingervingarnir fundust í Góbíeyðimörkinni voru vísinda- menn ekki vissir um hvort delt- atheridium væri pokadýr eða leg- kökudýr. Annar steingervinganna er af UPPRUNI POKADÝRA Tveir 80 milljón ára gamlir steingervingar sem fundust í Góbíeyðimörkinni í Mongólíu hafa gefið vísindamönnum mikilvægar upplýsingar um þróun pokadýra, svo sem kengúra og vamba. SVÖNA LEIT HEIMURINN UI FYRIR 80 MILLJOH ARUM "fá ' ■ * NORÐUR- AMERÍKA EVRÓPA KYRRAHAFIÐ ___________ MS.afríka I IÞarna voru meginlöndin á þeim tíma }”■ crl,rv" íQfandmassinn á þeim tíma Áætluð leið dýranna VISBENDINGAR IJR KJÁLKA UNGVIÐIS Hægri neðri kjálki úr deltatheridium pretrituberculare steingervingi PSS-MAE132 Tönn úr ungu dýri sem drapst áður en það hafði fengið fullorðinstennurnar að fullu. Hér sést í hvaða röð þær komu. Pokadýr skipta aðeins um þrjá öftustu jaxlana og þvi tilheyrði þetta dýr greinilega þeim fiokki 0 mm 5 Heimild: Reader's Digest Heimsatlas, Nature (3/12/98) H Til athugunar fyrir miðaldra konur: Digrar um mittið fá oftar hjartasjúkdóma Upp með málbandið, konur góðar. Og bregðið þvi um mittið. Læknar skýrðu frá þvi fyrir skemmstu að miðaldra konur sem eru 76 sentimetrar um mittið eða meira eru í tvisvar sinnum meiri hættu en spengilegri kynsystur þeirra á að fá hjartasjúkdóma. Þegar mittismálið er komið upp í rúma 96 sentimetra hefur hættan þrefaldast miðað við konur sem eru um 71 sentimetri í mittið eða minna. „Gögn okkar benda til að einföld mæling á umfangi mittisins geti gef- ið vísbendingar um hvaða konur eigi á hættu að fá kransæða- og hjartasjúkdóma, jafnvel í hópi þeirra sem ekki eru of þungar," seg- ir Kathryn Rexrode, læknir í Boson og aðalhöfundur greinar í tímariti bandarísku læknasamtakanna. Rannsókn Rexrode og samstarfs- manna hennar náði til rúmlega 44 þúsund kvenna. Lykillinn að henni er hlutfall milli mittis- og mjaðma- máls. Með slíkri mælingu er auðvelt að sjá hvort of mikil fita hefur safn- ast utan á magann. Bandaríska sjónvarpskonan Rosie O’Donnell er ein þeirra fjölmörgu kvenna sem er heldur gild um mitt- ið. Hún er enn ung og hefur því tíma til að sneiða aðeins af. „Ein helsta niðurstaða þessarar rannsóknar var sú að konur sem eru eins og epli í laginu, þar sem hlutfallið milli mittis- og mjaðma- máls er hátt, áttu fremur á hættu að fá hjartasjúkóma en konur sem voru eins og perur í laginu," segir Rexrode. Hún og félagar hennar skoðuðu hjúkrunarkonur sem tóku þátt í langtíma heilsufarsrannsókn. Vís- indamennirnir greindu niðurstöður mælinga á mitti og mjöðmum sem gerðar voru á árinu 1986 þegar kon- urnar voru 40 til 65 ára. Konurnar voru svo skoðaðar átta árum síðar og kannað hversu margar höfðu fengið hjartaáfall eða hjartasjúk- dóma. Og eftir því sem mittismáli var meira, þeim mun meiri voru líkurnar á að konumar hefðu feng- ið hjartakviUa. Offita er viðurenndur áhættuþátt- ur fyrir hjartasjúkdóma hjá bæði konum og körlum. Að sögn vísinda- mannanna fara nú fram lærðar um- ræður um hvort fita á sumum stöð- um utan á líkamanum sé hættulegri en fita á öðram stöðum. ungu dýri sem drapst áður en það fékk allar fullorðinstennurnar. Þar með sést í hvaða röð þær uxu. Poka- dýr skipta ekki út jafnmörgum tönnum og önnur spendýr. „Aðeins þremur síðustu jöxlun- um hefur verið skipt út. Það er mjög sérhæft og það eru fyrstu augljósu vísbendingamar um að þessar furðulegu og fomu skepnur skiptu um tennur eins og pokadýr," segir Novacek. Steingervingarnir renna enn fremur stoðum undir þá kenningu að pokadýr kunni að hafa þróast í Asíu og þau hafi síðan farið yfir Norður-Ameríku og suður til Suður- Ameríku og þaðan til Ástralíu. Hinn steingervingurinn er af full- orðnu dýri sem svo til alveg heila hauskúpu, kjálka og handleggsbein. Steingervingarnir eru svo vel varð- veittir að í einum kjálkcmum fund- ust brot úr hauskúpu sem vísinda- mennimir telja að séu leifar síðustu máltíðar dýrsins. Vísindamenn vita að pokadýr era svo gömul að þau lifðu við hlið risa- eðlanna en fáir steingervingar hafa fundist sem sýna hvernig þeir þró- uðust. Fornleifafræðingar fá tækniaðstoð Fornleifafræðingar eru farnir að njóta góðs af nýrri tækni sem kannski fyrst og fremst er ætluð til nota á sjúkrahúsum. ísraelski röntgenlæknirinn Ya- akov Applbaum, sem starfar við Hadassah háskólasjúkrahúsið, segir að með aðstoð sneiðmynda- tækja sé til dæmis hægt að lesa leirtöflur með fleygrúnaletri án þess að brjóta „leir-umslagið“ sem þær eru i. Applbaum segir að sneið- myndatæknin hafi gert einum fornleifafræðingi kleift að ákvarða hvernig hreinsa ætti átta þúsund ára gamla litla styttu. Við hreinsunina kom svo í ljós að hola var á botni styttunnar. Að öllum líkindum þýðir það að styttan hafi verið sett á spýtu. Fjögur þúsund ára gamlir fleygrúnatextarnir snúast oft á tíðum um fiármál, eins og hvað eigi að greiða hverjum hópi verkamanna í laun. Margar fleyg- rúnatöflur eru inni í leirumslög- um sem á er letrað efni innihalds- ins. Þó hefur komið fyrir að utan- áskriftin segi ekki rétt til um innihaldið. Því getur nýja sneið- myndatæknin komið að miklum notum við rannsóknir á þessum gömlu gripum. Applbaum skýrði frá þessu á ársfundi samtaka bandariskra röntgenlækna sem haldinn var í Chicago. Með sneiðmyndatækninni var einnig hægt að skoða innihald tvö þúsund ára gamallar hringlu, ekki ósvipaða þeim fjölmörgu sem finnast við fornleifauppgröft í ísrael. Skoðunin leiddi í ljós að inni í hringlunni voru brot úr sams konar leir og hringlan sjálf var úr. Kostnaðurinn við að nota sneiðmyndatæki við fornleifa- rannsóknir þarf ekki að vera óyf- irstíganlegur en Applbaum segir þó að notkun búnaðarins sé ekki alltaf réttlætanlegur.

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.