Dagblaðið Vísir - DV - 11.01.1999, Blaðsíða 18

menning
MÁNUDAGUR 11. JANÚAR 1999 M-9~XT
Nútíma harmleikur?
Búa saga eftir Þór
Rögnvaldsson hlaut
fyrstu verðlaun í leik-
ritasamkeppni sem efnt
var til á hundrað ára af-
mæli Leikfélags Reykja-
víkur. Þór byggir verk
sitt á Kjalnesingasögu
en sækir jafhframt efnið-
við i rit heimspekinga á
borð við Nietzsche og
Hegel og í Atómstöð Lax-
ness að Antígónu
Sófóklesar ógleymdri.
Titillinn vísar til aðal-
persónunnar, Búa And-
ríðssonar, og það er lífs-
hlaup hans sem er meg-
inviðfangsefnið.
Þegar leikurinn hefst
er Búi að útskrifast úr
menntaskóla, fullur hug-
sjóna og eldmóðs. Hann
fyrirlítur svokallaða
máttarstólpa þjóðfélags-
ins og þá fyrst og fremst
Þorgrím á Hofi, sem í
hans augum er kapítal-
isminn holdi klæddur.
Hatur hans á Þorgrimi á
sér reyndar dýpri rætur
því Búi telur hann bera
höfuðábyrgð á því að
hann varð föðurlaus á
unga aldri. Eftir að hafa
orðið syni Þorgríms að
bana heldur Búi til Nor-
egs þar sem hann dvelur
um nokkurra ára skeið
við nám í heimspeki.
Heimkominn sættist
hann við Þorgrím og
kvænist dóttur hans
Helgu og verður fljótt
einn helsti fulltrúi
valdastéttarinnar sem
hann áður fyrirleit.
Hann fellur að lokum fyrir hendi sonar
sins, ungs og kappsfulls hugsjónamanns
sem ekki þolir neinar málamiðlanir.
Höfundi Búa sögu er mikið niðri fyrir og
upptalningin hér að framan segir raunar
lítið um innihald verksins. Þar er tekist á
um andstæður hugsjóna og aðgerða auk
þess sem átök milli kynslóða gegna veiga-
miklu hlutverki. Einnig er tekist á um póli-
tísk og heimspekileg viðhorf en því miður
er úrvinnslu þessa mikla efniviðar í mörgu
ábótavant. Átökum er fremur lýst en að
þau séu sýnd og samtöl bera oft keim ein-
ræðu. Langar heimspekilegar samræður
Rósa Guðný Þórsdóttir og Þorsteinn Bachmann í hlutverkum
Búa sögu.
Leiklist
Halldóra Friðjónsdóttir
eru ekki dramatískar í sjálfu sér og henta
því betur á bók en sviði.
Líkt og höfundurinn leitar leikstjórinn
Eyvindur Erlendsson víða fanga við út-
færslu verksins. Tilvísun i grísku harm-
leikina er einna mest áberandi því hann
lætur leikhópinn mynda kór sem er á svið-
inu allan tímann. Persónurnar taka sig út
úr kórnum þegar við á en
eru annars grímuklæddir
áhorfendur að því sem ger-
ist á sviðinu. Kórinn kemur
mikið við sögu og er meðal
annars notaður sem nokk-
urs konar inngangur að
þáttunum þremur. Það
hægir óneitanlega á fram-
vindunni og gefur sýning-
unni nokkuð drungalegan
blæ. Leikur með skikkjur
og fána nýtur sín engan
veginn og hefði þurft
miklu stærra rými en
litla svið Borgarleikhúss-
ins er.
Eyvindur stílfærir all-
an leik og er hann jafhvel
gróteskur á köflum. Þessi
yfirkeyrði leikmáti gengur
ágætlega upp í fyrsta þættin-
um en fer þegar á líður að
vinna um of gegn textanum.
Leikstíllinn gerir það líka
að verkum að persónur
verða óþarflega miklar
figúrur og á það sérstaklega
við um Búa sjálfan sem Þor-
steinn Bachmann leikur.
Þorsteinn heldur hins vegar
ágætlega utan um þennan
stíl eins og aðrir leikarar í
stærri rullum. Þar her sér-
staklega að nefha Rósu Guð-
nýju Þórsdóttur sem var
sköruleg og á stundum
kynngimögnuð í hlutverk-
um Esju og Fríðar og Bjöm
Inga Hilmarsson sem átti
auðvelt með að túlka reiði
og beiskju Jökuls.
Mikið er lagt í umgjörð og
búninga í þessari sýningu
Esju og Búa f en heildarútkoman er nokk-
DV-mynd ÞÖK uð sundurleit. Eins og áður
var nefnt er nokkur drungi
yfir uppfærslunni og „Wagnerísk" tónlist
Jóns Leifs ýtir þar enn undir. Áherslan í
uppsetningunni er öll á hið harmræna og
hefði ekki veitt af örlítið meiri húmor og
léttleika.
Leikfélag Reykjavíkur sýnir
í Borgarleikhúsinu:
Búa saga
eftir Þór Rögnvaldsson
Hljóð: Baldur Már Arngrímsson
Tónlist: Pétur Grétarsson
Lýsing: Kári Gíslason
Búningar: Una Collins
Leikmynd og leikstjórn:
Eyvindur Erlendsson
Öngþveiti í Laugardalshöll
Það skapaðist öngþveiti á
Vlnartónleikum Sinfóníu-
hljómsveitar íslands í Laug-
ardagshöllinni síðastliðið
fóstudagskvöld. Hljómsveitar-
stjórinn, Peter Guth, missti
stjórn á hljómsveitinni í
miðri Die Schwátzerin, Polka
Mazur eftir Josef Strauss og
hljóðfæraleikararnir gerðu
það sem þeim sýndist. Sumir
nenntu ekki einu sinni að
spila heldur vora í hrókasam-
ræðum, aðrir sýndu smávið-
leitni en voru greinilega með
vitlausar nótur og þurftu að
skipta við sessunauta sína.
Einhverjir gátu ekki setið
kyrrir og rápuðu steftiulaust
um hljómsveitarpallinn, aðrir
gáfust hreinlega upp og gengu
út. Greyið hljómsveitarstjór-
inn var sjálfur að þvi kominn
að leggja árar í bát, og gerði
það á endanum þegar hann
var kallaður í símann af ein-
um fiðluleikaranum, sem var
svo óskammfeilinn að vera
með gemsa á sér í kjólfötun-
um. Allan timann spilaði þó
megnið af hljómsveitinni og
gerði það vel, enda var hér
grínatriði á ferðinni sem
tókst prýðilega og gerði
stormandi lukku meðal áheyrenda.
Mig minnir að Björk Guðmundsdóttir
hafi einhverju sinni látið hafa það eftir sér
að tónlist sem samin hefði verið fyrir árið
1900 kæmi okkur ekki við. Þó ég sé ekki al-
veg sammála henni, er margt til i þessu. Að
Pólska sópransöngkonan Izabela Labuda söng vínar-
valsa með Sinfóníuhljómsveit íslands í Laugardalshöll.
TónBist
Jónas Sen
hlusta á sinfóníuhljómsveit spila vínar-
valsa er eins og að heyra öskrin í útdauð-
um risaeðlum, því hvort tveggja eru úrelt
hljóð sem tilheyra löngu liðinni tíð. Ef vín-
arvalsar eiga að vera skemmtilegir verður
að setja þá í búning fáránleikans, eða spila
þá úti 1 geimnum eins og gert var í framtíð-
armyndinni Ódysseifsferð árið 2001 eftir
Stanley Kubrik. Víst er að ekki vantaði
hundakúnstirnar á tónleikum Sinfóníunn-
ar, hljómsveitarstjórinn spilaði til dæmis
sjálfur á fiðlu og stjórnaði með boganum
eins og konsertmeistarar gerðu stundum í
gamla daga. Hann var yndislega hallæris-
legur, og maður hefði ælt ef hann hefði ekki
gert svona ríkulega grín að sjálfum sér í
leiðinni.
Sinfónían spilaði furðu vel miðað við að-
stæður, og einsöngvarinn Izabela Labuda
stóð sig ágætlega. Rödd hennar barst að
vísu ekkert sérstaklega vel um Laugardals-
höllina, en það sem í henni heyrðist hljóm-
aði vel. Best var trúlega „Höre ich
Zigaunergeigen" úr óperettunni Mariza
greifafrú eftir Kálmán, en þar dansaði
primadonnan ansi stirðlega við hljómsveit-
arstjórann. GreinOegt var að áheyrendurn-
ir sem fylltu Laugardagshöllina skemmtu
sér konunglega, á eftir var hljómsveitin
klöppuð upp hvað eftir annað og var ekki
laust við að maður valhoppaði út í nátt-
myrkrið á eftir.
Vínartónleikar með Sinfóníuhljómsveit ís-
lands í Laugardalshöll föstudaginn 8. janú-
ar. Á efnsiskrá verk eftir Johann Strauss
yngri og eldri; einnig Gounod, Stolz,
Brahms, Lehár, Josef Strauss og Kálmán.
Hljómsveitarstjóri var Peter Guth, ein-
söngvari Izabela Labuda.
fyrra
Ýmist of eða van ...
Ekki er líklegt úr þessu að deilur spinnist um
nýja uppsetningu á Brúðuheimili Ibsens i Þjóð-
leikhúsinu. Hún hefúr sígildar áherslur þó að ým-
islegt sé þar nútimalegt, tO dæmis er Þorvaldur
afar ástleitinn við Nóru konu sína og hefur bein-
línis lagt hana á gólf
þegar : Rank læknir
ber að dyrum, kom-
inn úr veislu kon-
súlsins á efri hæð-
inni. Annars er sýn-
ingin virðuleg,: hæg
og vandvirkislega
unnin og áhorfendur
éru sáttir, einkum
við túlkun Elvu Ósk-
ar Ólafsdóttur á
Nóru.
Um þetta leyti í
geisuðu ofsafengnar deOur í fjöhniðlum,
heimahúsum og á götum úti um uppsetningu
Baltasars Kormáks á Hamlet þar sem farnar voru
ýmsar óvæntar og ótroðnar slóðir. Þegar hugsað er
lengra aftur, ár frá ári, kemur í ljós ákveðið munst-
ur: TO skiptis klassískar „þjóðleOdiússýnmgar“ og
ögrandi uppbrot. Ári á undan HanOet var VOliönd-
in, smekkleg og láOaus sýning. Ári þar á undan,
1995, var Don Juan með Jóhann Sigurðarson ems
og útlifaðan Marlon Brando eða Mick Jagger sem
er orðinn algerlega ónæmur fyrir kvenlegri fegurð
en dregur konur á tálar ems og ósjálfrátt. 1994 var
Fávitinn, klassísk sýning og svo sterk og fógur í
minningunni að undrun vekur. 1993 var Mávurinn,
fyrsta uppsemmg litháíska gengisins hér á landi
sem er sannarlega ekki gleymd! En 1992 var My
Fair Lady sem lítið er eftir af í minnmgunni...
Spumingin er hvort þetta er ekki góð leið tO að
þjóna bæði hinum forvimu og uppreisnargjömu
og hmurn íhaldssöniu - gera það bara tO skiptis?
Misheppnuð sölubrella?
Þröstur Helgason amast út í íslensku bók-
menntaverðlaunm í „Viðhorfi" í Morgunblaðmu
á þriðjudaginn var, fmnst þau aðeins vera yfir-
skin „fyrir annað og auvirðOegra markmið", út-
gefendur hafi stofnað tO þeirra fyrst og fremst „í
markaðssetningar- og auglýsmgaskjmi". En þá
hefur útgefendum gróflega mistekist, því sam-
kvæmt sölulista Mbl. er engin hinna tilnefndu
bóka meðal þeirra mest seldu. íslensku skáld-
verkm þar eru bamabækumar Aldrei að vita, Ég
heiti Blíðfmnur en þú mátt kaUa mig Bóbó og
Nóttm lifnar við, og fuOorðmsbækurnar Sérðu
það sem ég sé og Norðurljós. Næst í röðinni af
fidlorðinsbókum er Eins og stemn sem hafið fág-
ar sem er tiinefnd, en ekki hefúr Guðbergur þurft
að stóla á tOnefnmgar tO að ná tO sinna.
Engin tilneftidra bóka í fræðibókaflokknum
komst heldur á metsölublað, ekki einu sinni í sm-
um undirflokki. Getur verið að tdnefningamar
drepi áhuga fólks á bókum?
Gamanlaust þá er auðvitað ekki gott að aðeins
skuU valið úr bókum sem útgefendur hafa efni á
að borga með, og emhverjir taka eflaust undir
með Þresti að þar með séu íslensku bókmennta-
verðlaunm ómarktæk. Á hitt er að Uta að 25 þús-
und krónur er ekki há upphæö miðað við útgáfú-
kostnað á meðalbók, og ef lítUl útgefandi er svo
lánsamur að bók frá honum er tOnefnd tO verð-
launanna þá em þær krónur ódýr auglýsinga-
kostnaöur. Bókin er þar með komin inn í umtal-
ið, hrmgiðuna (tO góðs eða Uls), sem jaftivel tíu
heOsíðuauglýsmgar i dagblöðum gætu ekki kom-
ið henni inn í.
Og það er það sem málið snýst um: Að rífast og
þrefa um bækur, tala um bækur. Annars er ekk-
ert gaman að þessu. Og íslensku bókmenntaverð-
launin hafa, þrátt fyrir andróður Morgunblaðsms
gegn þeim frá fyrstu tíð, fengið ákveðinn sess sem
önnur verðlaun hafa ekki. Bæði er það fjárapp-
hæðin (sem ekki ber lengur af öðrum viðurkenn-
mgum að vísu) og faglega skipuð nefnd (einn frá
heimspekideUd HÍ, einn frá Rithöfundasamband-
inu, einn frá Félagi íslenskra bókaútgefenda). Þau
hafa frá upphafi vOjað láta taka sig alvarlega og
það hefur tekist.
Ég veit það ekki - en mér finnst aUt tO bóta
sem vekur athygli á bókum. Þó að sjálfsögðu sé
upplagt að þrefa um það.
Litlaust Mósaík
Bókamenn eru óánægðir með þáttinn Mósaík í
Sjónvarpinu, finnst stjómandmn ekki ná nógu
vel upp því sem gagnrýnandinn hefur að gefa.
Mun betur hefur tekist tO með aðrar listgreinar,
einkum kemur myndlistin prýðOega út - enda
miðUlinn réttur fyrir hana. Emi ljósi punkturinn
í þættmum var prýðUegt mnskot Jóns Viðars
Jónssonar um Gísla HaUdórsson leikara sem lést
á síðasta ári. Hefði ekki átt að gefa hverjum þátt-
takanda slikt rúm fyrir unnið mnslag um hið
mmnisstæðasta á árinu í stað þess að hafa út-
varpsþátt í sjónvarpi?