Dagblaðið Vísir - DV - 11.01.1999, Blaðsíða 24

> 32
MÁNUDAGUR 11. JANÚAR 1999
Ekki á spoibaug
um smástimið
Ekkert varð af því að lítið
flarstýrt geimfar færi á spor-
baug um smástimið Eros í gær
eins og fyrirhugað var og sagt
hefur verið frá á þessum vett-
vangi.
Vísindamenn við Johns Hop-
kins háskóla í Bandaríkjunum,
-»*. sem smíðuðu og hafa umsjón
með farinu sem gengur undir
nafninu NEAR, hættu við að
senda það á sporbaug um smá-
stimið eftir að þeir misstu allt
samband við það í 27 klukku-
shmdir rétt fyrir jól. Geimfarið
mun því ekki fara á hringsól
um Eros fyrr en síðar á þessu
ári eða ekki fyrr en á því
næsta.
Könnunarfarið flaug fram
hjá Eros á dögunum og var ætl-
unin að það tæki myndir af
smástiminu svo kanna mætti
lögun þess og stærð og hvort
einhver tungl væm þar á spor-
baug.
' Hvalur við rætur
Himalajafjalla
Steingervingafræðingar
fundu nýlega steingerðar leifar
kjálkabeins og tanna sem þykja
óræk vísbending um að hvalir
séu 3,5 milljón árum eldri en
>
hingað til hefur verið tahð.
Nýja hvalategundin er 53,5
milljón ára gömul. Leifar elstu
hvalategundarinnar til þessa
höfðu fundist í Pakistan. Það
vora vísindamenn frá Indlandi
og Bandaríkjunum sem fundu
-» steingervingana við uppgröft
við rætur Himalajafjallanna.
Steingervingamir fundust í
grunnu setlagi í námunda við
Tethyshaf, foman sæ sem eitt
sinn skildi að Indland og önnur
lönd Asíu. Fyrstu hvalimir
hvíldu sig og tímguðust á
þurra landi en dýfðu sporði í
vatnið til aö veiða fisk sér til
matar.
Grænt te drepur
krabbameinsæxli
Grænt te inniheldur efni sem
geta drepið æxlisfrumur. Þar er
* hugsanlega komin skýringin á
því hvers vegna þessi drykkur,
sem nýtur mikilla vinsælda í
Asíu, virðist verja fólk gegn
krabbameini. Meira er af þessu
æxlisdrepandi efiii í grænu tei
en í annars konar tei.
„Rannsóknir okkar sýna að
græn telauf innihalda mikið af
þessu krabbameinsfjandsam-
lega efhi. Magnið er nægilega
mikið til að þetta hafi áhrif í
líkamanum," segir Dorothy
Morre, prófessor í matvæla- og
næringarfræði við Purdue-há-
* skóla. Hún gerði rannsóknimar
ásamt eiginmanni sinum,
James, sem er efnafræðingur
og lyfjafræðingur við sama há-
skóla.
Þau skýrðu frá niðurstöðum
sínum á fúndi frumulíffræðinga
i San Francisco i síðasta mán-
uði.
JL
'■* Jj vsj -jzuJfjjj
Jarðvísindamenn í Kaliforníu í kapphlaupi við tímann:
Spáð í sögu jarðskjálftanna
til að átta sig á framtíðinni
Jarðvísindamenn vestur í Kali-
forníu eru í sannkölluðu kapp-
hlaupi við tímann. Fræðin segja
þeim að á næstu tuttugu áram séu
67 prósent líkur á gríðarlega öflug-
um jarðskjálfta á svæðinu kring um
San Francisco. Þvi ríður á að afla
San Andreas-misgengi árið 1989. Sá
skjálfti mældist 7,1 stig á Richter.
Hann varð á sjöunda tug manna að
bana og olli skemmdum sem metnar
voru á rúma 400 milljarða íslenskra
króna.
San Andreas-misgengið er 115
David Schwartz.
Til að fá skýrari mynd af ógninni
sem stafar af væntanlegum skjálfta,
hefur Schwartz, í félagi við aðra
jarðfræðinga, hafið eins konar fom-
leifarannsóknir á Hayward-mis-
genginu. Þeir gera sér vonir um að
Gullnahliðsbrúin í San Francisco gæti orðið illa úti þegar stóri skjálftinn, sem íbúar borgarinnar mega eiga von á,
kemur loksins.
sem mestrar þekkingar svo sjá megi
fyrir hvar og hvenær ósköpin dynja
yfír.
Mestar likur era taldar á að næsti
stóri skjálfti á þessum slóöum eigi
upptök sín í svokölluðu Hayward-
misgengi sem liggur með austur-
strönd San Francisco flóa, undir
borgunum Oakland og Berkeley.
Síðasti stóri skjálftinn þama um
slóðir varð hins vegar á hinu fræga
kílómetra suður af San Francisco og
fjarlægðin frá skjálftaupptökunum
dró veralega úr eyðileggingunni.
Ööra máli mun gegna viö stóran
skjálfta í Hayward-misgenginu, sem
er alveg við bæjardyrnar.
„Við verðum að halda áfram að
gera fólki ljóst að þessir stóra jarð-
skjálftar eru á næsta leiti, þeir
koma og afleiðingamar verða geig-
vænlegar," segir jarðfræðingurinn
geta aflaö upplýsinga um bæði tíðni
og styrk stóra skjálftanna í mis-
genginu.
Vísindamennirnir hafa grafið
fjögurra metra djúpa skurði á fjöl-
mörgum stöðum meðfram misgeng-
inu. Þeir eru þegar famir að gera
sér mynd af skjálftavirkni svæðis-
ins og hafa fundið vísbendingar um
mikla jarðskjálfta fyrir þúsundum
ára.
Ný skallapilla væntanleg á markaðinn:
Ahrifanna gætir ekki fyrr en
eftir nokkurra mánaða notkun
Nú þurfa sköllóttir karlar ekki að
hafa áhyggjur af hárleysinu öllu
lengur, ef þeir hafa á annað borð
áhyggjur af því. Ný tegund pillu
sem á að berjast gegn þessum vá-
gesti í sumra augum er væntanleg á
almennan markað í Frakklandi, að
öllum líkindum í næsta mánuði.
Lyfjaeftirlit franska ríkisins hefur
þegar lagt blessun sína yfir pilluna.
Ekki verður nein skyndilækning
af nýju pillunni. Taka verður hana
einu sinni á dag alla ævi og áhrif-
anna fer ekki að gæta fyrr en eftir
þrjá til sex mánuði. Pillan er ein-
göngu ætluð körlum sem þjást af al-
gengustu tegund skalla og sem hrjá-
ir um það bil þriðjung allra karla
um þrítugt og helming þeirra sem
komnir era á sextugsaldurinn.
Tilraunir með pilluna vora gerð-
ar á 1800 körlum á aldrinum 18 til 41
árs í Bandaríkjunum, Kanada og
Belgíu. Helmingurinn fékk al-
vörapillu en hinir fengu platpillu.
Það sem kom út úr tilraununum var
Alain Juppé, fyrrum forsætisráð-
herra Frakklands, gæti nýtt sér nýju
pilluna ef hann hefur áhuga.
meðal annars það að hárlos stöðvað-
ist hjá 86 prósentum þeirra sem
fengu lyfið og hjá 48 prósentum þétt-
ist hárið. Ekki gekk jafnvel hjá hin-
um þar sem hárlosið stöðvaðist hjá
aðeins 42 prósentum og hárvöxtur-
inn jókst hjá sjö prósentum.
Áhyggjur karla af skalia era eng-
in ný bóla. Þær hafa fylgt okkur frá
örófi alda. Fjögur þúsund árum fyr-
ir okkar tímatal reyndu Egyptar til
dæmis að berjast gegn skalla með
mixtúram úr hundslöppum, asna-
hófum, döðlum og olíu. Síðar reyndi
Hippókrates, faðir nútímalæknis-
fræðinnar, blöndu úr ópíumi, pipar-
rót og dúfnaskít. Og ekki má gleyma
Kleópötru sem reyndi að lækna
skallann á Sesari með blöndu úr
brenndum músum, hrossatönnum,
bjarnarfitu og hjartarmerg. Sér-
fræðingar sem hafa skoðað síðast-
töldu blönduna segja að hún gæti
virkað.
Karlar og konur era með milli 100
og 150 þúsund hár á höfðinu og
missa milli 50 og 100 á dag.
Skurðgröfturinn hefur leitt í ljós
að fjórir til sjö gríðlarlegir jarð-
skjálftar hafa orðið á Hayward-mis-
genginu á síðustu tvö þúsund áram.
Jarðfræðingurinn William Lettis
segir að stór skjálfti hafi orðið á
Hayward-misgenginu á um það bil
220 ára fresti. Nýjar rannsóknir
sýni að 300 ár að minnsta kosti séu
síðan síðast varð þar öflugur skjálfti
og því sé kominn tími á annan. Og
þótt fyrr hefði verið.
Jarðvísindamenn leggja þó
áherslu á að þar með séu þeir ekki
að segja að stór skjálfti sé yfirvof-
andi við San Francisco og nágrenni.
„Það er mikil óvissa i þessu öllu,“
segir David Scwartz.
Nordurpóllinn
á fleygiferð
í norðurátt
Vísindamönnum er það mikil
ráðgáta hvers vegna norðurseg-
ulskautið er á jafhhröðu ferða-
lagi norður á bóginn og raun
ber vitni. Á síðastliðnum 100 ár-
um hefur það færst um eitt þús-
und kílómetra til norðurs, segir
í Jótlandspóstinum.
Ferðalag segulskautsins hefur
aldrei verið hraöara en einmitt
nú. Samkvæmt nýjustu mæling-
um dönsku veðurstofunnar á
Grænlandi hreyfist norðursegul-
skautið um 18 kílómetra á ári.
„Það að norðurpólinn er á
svona hraðri hreyfmgu segir
okkur að eitthvað sé á seyöi í
iörum jarðar. Það sem við sjá-
um nú geta verið breytingar á
snúningsmynstri jarðarinnar.
Við vitum það ekki og við vitum
ekki hvaða áhrif það kann að
hafa á okkur, mannfólkið," segir
Torsten Neubert, vísindamaður
við
veður-
stofuna dönsku.
Til eru vísindamenn sem telja
að breytingarnar á norðurpóln-
um séu fyrsta vísbendingin um
að pólskipti séu í uppsiglingu á
jörðinni. Það þýðir að norður-
póllinn verður að suðurpólnum,
og öfugt. Slikt hefur gerst á um
það bil milljón ára fresti og gæti
haft víötækar afleiðingar fyrir
allt líf á jörðinni.
Við pólskipti mun segulsvið
jarðar hverfa og því ekki lengur
vemda okkur fyrir skaðlegum
geislum utan úr geimnum.
Torsten Neubert segir að jörðin
yrði fyrir barðinu á geislum
svipuðum þeim og sluppu út við
kjamorkuslysið í Tsjernobýl,
nema miklu sterkari. Áfleiðing-
arnar yrðu meöal annars miklar
genabreytingar og stökkbreyt-
ingar. Sumar lífverar dæju út
en aðrar myndu koma fram á
sjónarsviðið.
Á síðustu tíu árum hefur
spennan á norðursegulskautinu
fallið um eitt prósent. Með sama
áframhaldi gætu pólskiptin orð-
ið eftir þúsund ár.