Dagblaðið Vísir - DV - 07.05.1999, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 7. MAÍ 1999
15
Tíminn
gegn
Það eina sem áunn-
ist hefur eftir sex vikna
loftárásir á Serbíu er
að almenningur á Vest-
urlöndum hefur fengið
útrás. Fólki er fróun í
að verið sé að refsa
þeim seku, enda þótt
árásir á Belgrad, langt
frá Kósóvó, refsi aðeins
saklausum almenningi,
en geri Milosevic um
leið að þjóðhetju. Þetta
er trúlega í fyrsta sinn
sem til hernaðar er
gripið til þess að friða
samvisku utanaðkom-
andi áhorfenda. Að
vísu má sega að NATO
hafi ekki getað hætt á
að ófriðurinn í Kósóvó
breiddist út til
Makedóníu, Búlgaríu, Grikklands,
Tyrklands og Albaníu, sem var
bakgrunnurinn í hemaðaráætlun-
um NATO. En sú hætta hefur síð-
ur en svo minnkað. 95 prósent
Grikkja til dæmis fordæma NATO
fyrir árásimar á Serba, Búlgarar
ókyrrast og stjóm Makedóníu er á
heljarþröm vegna flóttamanna.
Hlutskipti Albana frá Kósóvó er
verra en nokkru sinni fyrr. Hing-
að til hafa loftárásimar engu já-
kvæðu skilað. Hemaðarmarkmið-
in í Kósóvó era nú
orðin að bæta úr
þeim hörmungum
sem árásirnar sjálf-
ar hafa leitt yfir þá
sem átti að bjarga.
NATO stjórnar ekki
ferðinni, heldur
Milosevic. Ef hann
þráast við, neyðist
NATO til að
sprengja fram á
næsta ár, eða þar til
bandalagið klofhar.
SÞ og Rússar
Fyrr eða síðar
verða SÞ að koma
að málinu. Hvað
sem forystumenn
NATO segja eru að-
ildarríkin 19 ekki
umheimurinn allur. Án þátttöku
SÞ er þetta árásarstríð þvert á
stofnskrá SÞ, hvað sem segja má
um góðan vilja og mannúðarsjón-
armið, sem enginn efast um að
liggi til grandvaU-
ar. En góður vilji
dugar skammt.
Háleit markmið
um frelsi, jafn-
rétti og bræðralag
nást ekki með
loftárásum.
Utanaðkomandi
aðilar verða að
koma til og ganga
á milli. Þar gegna
Rússar lykilhlut-
verki en umfram
allt verður sem
fyrst að koma þessu á vettvang SÞ.
Til þess þarf samvinnu Rússa og
hlutleysi Kínverja. NATO er ekki
tilbúið enn sem komið er að vera
skuldbundið Rússum fyrir friðar-
samkomulag. Eina raunhæfa leið-
in er samt að Rússar hafi forystu
um friðarumleitanir í nánu sam-
Kjallarinn
►
Gunnar
Eyþórsson
blaöarnaöur
„Skilyrði NATO fyrir hléi á loft:■
árásum er heldur ekki lengur
skilyrðislaus brottflutningur
serbneska hersins heldur sýnileg
merki um brottflutning. Þetta er
lítil Ijósglæta í myrkrinu. En þetta
breytir ekki því að það er Milos-
evic sem ræður ferðinni. “
vinnur
NATO
„Fyrr eða síðar verða SÞ að koma að málinu. Hvað sem forystumenn
NATO segja eru aðildarríkin 19 ekki umheimurinn allur.“
starfi við Kofi Annan, fram-
kvæmdastjóra SÞ, og í umboði
samtakanna. Til að það takist verð-
ur NATO að draga úr kröfum sín-
um, án þess að hverfa frá þeim.
Herliö
Það sem allt hefur strandað á
hingað til er krafan um vopnað
friðargæslulið í Kósóvó sem verði
að meginhluta frá NATO-ríkjum og
undir þess stjóm. Um þetta era
Serbar ekki til viðræðu en kröfum-
ar um rétt flóttamanna til að snúa
heim og að íbúar þar fái sjálfstjórn
innan Serbíu geta þeir fallist á. Allt
strandar á herliðinu. Á þennan
hnút gætu Rússar höggvið ef þeir
fengju umboð NATO. Að því er
ekki komið enn, af þeirri eigin-
gjörnu ástæðu að slíkur friður yrði
of mikill sigur fyrir Rússa á kostn-
að Bandaríkjanna og NATO.
Milosevic hefúr þegar fallist á
friðargæslulið en krefst þess að
þaö verði óvopnað. Slíkt er óað-
gengilegt en vopnað gæslulið frá
öðrum ríkjum orþódoxkirkjunnar,
svo sem Rússlandi, Úkraínu,
Hvíta-Rússlandi og jafnvel Grikk-
landi, kynni að vera aðgengilegt
fyrir Serba, ef það væri undir fána
SÞ. Skilyröi NATO fyrir hléi á loft-
árásum era heldur ekki lengur
skilyrðislaus brottflutningur
serbneska hersins heldur sýnileg
merki um brottflutning. Þetta er
lítil ljósglæta í myrkrinu. En þetta
breytir ekki því að það er Milos-
evic sem ræður ferðinni. Baráttu-
þrek hans og serbneskra þjóðem-
isöfgamanna kann að endast leng-
ur en þanþol NATO. Tíminn vinn-
ur með Milosevic.
Gunnar Eyþórsson
Endurreisn sjúkratrygginga
ar. Fólk þurfti ekki
lengur að hika við að
fara í nauðsynlegar
aðgerðir og það gat í
fyrsta sinn hiklaust
leitað til læknis...“
Allir 16 ára og
eldri greiddu jafnháa
upphæð 1 sitt samlag.
Var hún þriðjungur
kostnaðar við trygg-
inguna. Gjaldið gat
hækkað eða lækkað
eftir heilsufari í hér-
aðinu. Sveitarfélagið
greiddi annan þriðj-
ung en ríkið þann
þriðja. Fólk greiddi
sjúkrasamlagsgjaldið
á undan öllum öðram
gjöldum. „Fólk fann
að það var að tryggja
sig.“
Kjallarinn
Ingólfur
Sveinsson
læknir
þetta mál var vandan-
um - með samþykki
allra stjómmálaafla í
landinu - sópað undir
teppið. Gjöld einstak-
linga voru látin
hverfa inn í almenna
skattheimtu ríkisins.
Þar með hvarf vitund-
in um ábyrgð manna
á tryggingu sinni.
Skilningurinn á
tryggingahugtakinu
hvarf einnig. Fólk fór
að telja sig búa við
forsjá að ofan. Síðan
hafa heilbrigðismál
og heilbrigð fjárhags-
leg skynsemi ekki
ratað sömu götu á ís-
landi.
Stjórnmálamenn eru ekki öf-
undsverðir af því að útdeila skatt-
fé til heilbrigðis- og trygginga-
mála. Ríkiseinokun ríkir á þessum
sviðum. Ríkið skammtar þjónustu-
framboð á stórum sviðum og ræð-
ur sjúkratryggingunum. Þiggjend-
ur og þolendur kvarta í biðröðum
sínum og mynda þrýstihópa. Ráð-
herrar iðrast fyrir kosningar og
sumir lofa meira fé á næsta kjör-
tímabili. Aðrir frambjóðendur
boöa ókeypis þjónustu og enn
meiri ríkisrekstur. Viðurkennt er
að skömmtunar- og bótakerfi rík-
isins sé óskiljanlegt. Þetta eru
frumstæð stjómmál ríkisútgerðar.
Landsfeður útdeila skattfé til
áhrifalítilla þiggjenda.
Upp úr síðustu aldamótum
komu fátækir, bjartsýnir íslend-
ingar sér upp öryggi sjálfstæðra
sjúkratrygginga en misstu þær aft-
ur niður í ríkisrekstur og skömmt-
un. Mun okkur takast að endur-
reisa alvöra tryggingar fyrir kom-
andi aldamót? Það sæmir ekki að
vera réttlitlir þurfamenn ríkisins
á nýrri öld og síst ef við yrðum
lasin.
Tryggingar til forna
Grágás og síðar Jónsbók kváðu
skýrt á um skyldur samfélagsins
við þurfandi menn. Þótt það setji
að okkur hroll að heyra um fóru-
menn og niðursetninga er stað-
reynd að á þeim öldum er flestir
vora fátækir í landinu höfðu
hreppar framfærsluskyldu gagn-
vart þeim umkomulausustu. Það
vora tryggingamar þá.
Sjúkrasamlög
Fyrir síðustu aldamót tóku félög
iðnaðarmanna að stofna sjúkra-
tryggingafélög. Þetta vora frjáls
samtök til að
tryggja fólk gegn
því öryggisleysi
sem veikindi gátu
valdið. Sjúkra-
samlag Reykja-
vikvu’ var stofnað
1909. Sjúkrasam-
lag Ákureyrar
1912. 1936 vora
sett á Alþingi lög
um alþýðutrygg-
ingar og þar með
sjúkrasamlög fyr-
ir landsmenn
alla, eitt í hverri sveit og kaup-
stað.
„Lögin komu eins og sending af
himnum ofan fyrir fátækt fólk,“
svo að vitnað sé til orða dr. Bjama
Jónssonar, læknis á Landakoti.
„Almenningur gat allt í einu leyft
sér þarrn munað að leggjast á
sjúkrahús án þess að verða öreig-
Sósíalismi í staö trygginga
Sjúkrasamlögin dugðu yfirleitt
vel. Þau höfðu verulegt sjálfstæði
hvert og eitt. Þau greiddu sjúkra-
húslegur alveg en annan læknis-
kostnað og lyf að mestu, jafnvel
einum of ríflega er tímar liðu. Með
vaxandi heilbrigðisþjónustu óx
kostnaður og samlögin reyndust
flest of smá. Veikindi eins gat gert
samlag gjaldþrota. Samlög hreppa
voru því sameinuð í sýslusamlög
og á tímum vaxandi ríkisforsjár
fór ríkið að sinna gjaldskyldu
byggðanna æ meir.
1974 var þriðjungsgjald einstak-
linga orðið það hátt að jafnt gjald
fyrir alla yfir 16 ára þótti ósann-
gjamt. En í stað þess að leysa
Sjúkrasamlög hverfa
Árið 1989 voru sjúkrasamlögin
formlega lögð niður. Trygginga-
stofnun ríkisins tók við hlutverk-
inu. Hin sýnilega breyting var
ekki mikil eins og málum var
komið. Hins vegar hafa Islending-
ar síðan engar tryggingar átt aðr-
ar en þær sem ríkið hefur
skammtað þeim. Samtök sjálf-
bjarga íslendinga sem þróast
höfðu í sjúkrasamlög hurfu í ríkis-
hítina og þar með sjálfsábyrgðin.
Síðan hafa íslendingar verið ölm-
usumenn komnir upp á skömmtun
ríkisins. Fólkið sem tryggir bíla
sína, hús, ferðatöskur og á núorð-
ið lífeyrissjóði sinnir því ekki að
hafa sjúkratryggingu en treystir á
ríkið.
Ingólfur Sveinsson
„Upp úr síðustu aldamótum komu
fátækir, bjartsýnir íslendingar sér
upp öryggi sjálfstæðra sjúkra-
trygginga en misstu þær aftur nið-
ur í ríkisrekstur og skömmtun.
Mun okkur takast að endurreisa
alvöru tryggingar fyrir komandi
aldamót?“
1 Með oj á móti t
Rolling Stones til íslands
Lengi heíur þaö veriö í bígerö aö fá
gömlu brýnin í Rolling Stones til þess aö
halda tónleika hér á landi. Rolling Stones
eiga hér fjölmarga aödáendur og eru ótá
dæmi um aö menn elti tónleika þeirra út
um allan heim. Vonir aödáenda hljóm-
sveitarinnar brustu þegar þeir hættu við f
fyrra en nú viröast allir steinar rúlla og
eru Rollingarnir væntanlegir til aö halda
tónleika f Sundahöfn f næsta mánuöi.
Velkomnir
strákar
Rolling Stones er þekktasta
rokksveit heimsins og sú mesta. Að
mínum dómi er hljómsveitin
einnig sú bezta. Mick Jagger, Keith
Richards og
Charlie Watts
hafa starfað sam-
an frá ársbyrjun
1963. í þessu
samstarfi þeirra
liggur styrkur
Rolling Stones.
Það er einstakt
tækifæri að upp-
lifa tónleika með
sveitinni.
Ronnie Wood, sem kom til liðs við
hana 1975, er drjúg viðbót.
Tónleikar þeirra félaga eru alltaf
góðir. Allir þekkja lögin og hafa
gaman af, sumir í laumi. Honky
Tonk Women, Satisfaction óg fleiri
eru þáttur í lífl heillar kynslóöar.
Áhrif þeirra á rokkheiminn og siigu
tónlistarinnar eru ótvíræð og mikil.
í bílskúrum um allan heim eru lög-
in æfð, meira að segja á Flateyri.
Hljómsveitin Cor hefur gert þeim
góð skil við góðar undirtektir.
Rolling Stones á íslandi er
happafengur, einstakur viðburður,
sem engin ætti að láta fram hjá sér
fara. Sveitin er einfaldlega hluti
heimsmenningarinnar. Af tónleik-
um þeirra má ekki missa. Vel-
komnir strákar.
Nýbylgju-
hippa flipp
Þeir eru búnir að sanna sig í ára-
tugi sem boðberar lögleysisins.
Boðskapurinn og lífsmátinn hefur
ekki dulist neinum að þar fara sið-
spilltir menn.
Þegar stjóm-
málamenn eru
að ranka við sér
og blása til
harðrar and-
stöðu við út-
breiðslu eitur-
lyfja og leggja til
að sá herkostn-
aður verði einn
milljarður þá
eiga Rollingarnir ekkert erindi til
landsins með sitt ruglaða líf og
skemmda lífsmáta. Bæði eru þeir
afsprengi hippaáranna sem var
þjóðfélagsmein og svo hafa þeir
lofsmigið Djöflinum og eiturlyfjun-
um í textimi sínum og lífsmáta..
Nýlega sá ég frétt frá Ameríku
um hippanýbylgjuna sem opnar
fyrir notkun eiturlyfjanna í enn
ríkari mæli en fyrra hippa-æðið
gerði. Frá minum bæjardyrum séð
þá munu þeir þvi aðeins koma illu
heilli til æskunnar sem opnar al-
veg eins allar gáttir fyrir nýbylgju-
hippa flyppi. Þess vegna eiga Roll-
ing Stones ekkert erindi til íslands
með boðskap þessa lífsmáta um
frjálsar ástir og eiturlyf.
Ef þeir koma hindrunarlaust ræt-
ist þá hið fomkveðna að: „Allt
verður íslands óhamingju að liði“.
Guð gefi annað! -hvs
Kjallarahöfundar
Athygli kjallarahöfunda er vak-
in á því að ekki er tekið við grein-
um í blaðið nema þær berist á
stafrænu formi, þ.e. á tölvudiski
eða á Netinu. DV áskilur sér rétt
til að birta aðsent efni á stafrænu
formi og í gagnabönkum.
Netfang ritstjómar er:
dvritst@ff.is
Ólafur Holgi Kjart-
ansson sýslumaöur