Dagblaðið Vísir - DV - 05.08.1999, Blaðsíða 6
6
FIMMTUDAGUR 5. ÁGÚST 1999
Viðskipti
DV
Þetta helst: ... Viðskipti á VÞÍ aðeins 179 m.kr ... Mest með hlutabréf, 109 m.kr. ... Húsbréf 70
m.kr. ... Mest viðskipti með bréf Marels, 20,5 m.kr. ... Gengið hækkaði um 6,5% í kjölfar góðra frétta
... íslandsbanki, Grandi og Flugleiðir, 14 m.kr. ... Hraðfrystistöð Þórshafnar hækkaði um 13,3% ...
Markaðsvæðing landbúnaðar á íslandi:
Helmingsfækkun bænda
hagvöxtur ætti að aukast
Veigamiklar breytingar í landbún-
aði á íslandi geta haft mjög mikil
áhrif á ýmsar stéttir og byggðarlög. í
gær var sagt frá því í DV að breytt
rekstrarfyrirkomulag í landbúnaði
gæti skilað 3-10 prósenta kaupmáttar-
aukningu ef farið væri að hugsa um
landbúnað eins og hverja aðra at-
vinnugrein og markaðslögmál fengju
að ráða. Hins vegar gætu þessar
breytingar leitt til þess að allt að tveir
þriðju sauöfjár- og kúabænda misstu
rekstrargrundvöll sinn. Þessar upp-
lýsingar koma frá Seðlabankanum en
missagt var í blaðinu í gær að þær
væru frá fjármálaráðuneytinu. Beðist
er velvirðingar á því.
Margir missa vinnuna
En grundvallarbreytingar í land-
búnaði hafa ekki bara jákvæðar af-
leiðingar þó svo að þjóðhagsleg hag-
kvæmni sé mikil í krónum talið.
Grundvallarbreytingar gætu haft það
í fór með sér að allt að helmingur til
tveir þriðju af kúa- og sauðfjárbænd-
um myndi missa grundvöll fyrir
áframhaldandi rekstri. Byggðaröskun
vegna þess ætti þó ekki að verða svo
Marel í
fararbroddi
Marel hf. hefur gert samning við
norska fyrirtækið Hydro Seafood AS,
sem er í eigu Norsk Hydro, um af-
hendingu á búnaði í þrjár af laxaverk-
smiðjum fyrirtækisins í Noregi, að
þvi er segir í tilkynningu frá félaginu.
Upphæð samningsins er á annað
hundrað milljónir króna. Með þessum
timamótasamningi og öðrum samn-
ingum, sem Marel hf. hefur gert í bol-
flski, er félagið i fararbroddi í heimin-
um hvað varðar þróuð vinnslukerfi
fyrir bolfisk og lax.
Samkvæmt samningnum mun Mar-
el hf., ásamt Maritech A/S, umboðsað-
ila sínum í Noregi, og Skaganum hf. á
Akranesi afhenda tvö laxaflokkunar-
og pökkunarkerfi og tvö fullkomin
laxavinnslukeril.
Hydro Seafood er stærsti framleið-
andi á laxi í heiminum með um 70
þúsund tonna framleiðslu á ári í Nor-
egi, Skotlandi og á írlandi. Fyrirtækið
leggur síaukna áherslu á frekari
vinnslu á laxi og hefur valið Marel hf.
sem leiðandi birgi á slíkum búnaði.
Samhliða samningagerð var skrifað
undir viljayfirlýsingu um frekari fjár-
festingu á Marelbúnaði í öðrum
vinnslum Hydro Seafood. Búnaðurinn
frá Marel og samstarfsaðilum er til að
gæðameta og vigtarflokka heilan lax
og pakka í fasta þyngd í kassa með
lágmarksvinnuafli. -bmg
Bændum hefur fækkað mjög á íslandi. Ef verulegar breytingar verða á
rekstrarfyrirkomulagi í landbúnaði gætu allt að tveir þriðju sauðfjár- og kúa-
bænda misst rekstrargrundvöll sinn. Þá yrðu aðeins um 1,5-2% mannafla
starfandi í iandbúnaði miðað við 32% árið 1940.
mikil því samkvæmt tölum frá
Bændasamtökunum eru um 20 pró-
sent af þessum bændum nú yfir ellilíf-
eyrismörkum og um 30 prósent
bænda hafa stærstan hluta tekna
sinna af öðru en landbúnaði. Samt
sem áður reikna hagfræðingar með að
allt að 1000 manns myndu flytja sig
um set ef til þessara hagkvæmu breyt-
inga kæmi.
Sú landbúnaðarframleiðsla sem er
óhagkvæmust gæti ekki haldið áfram
rekstri ef heilbrigð samkeppni yrði
innleidd á markaðinn og því myndu
,,verstu“ bændurnir hætta fyrstir.
Ástæðan er sú að heildareininga-
kostnaður lítilla búa er meiri en
stærri búa og þau myndu fyrst falla
út. Jarðasjóður og jarðeignir ríkisins
munu þurfa á auknu fjármagni að
halda til að auðvelda bændum bú-
skaparlok og kaupa jarðir þeirra sem
ekki seljast á frjálsum markaði. Þó
gætu auknar tekjur af tollum á inn-
fluttum landbúnaðarafurðum staðið
undir þessum kostnaði.
Atvinnuleysi ekki niðurstaðan
Þó svo að margir bænda gætu misst
vinnuna er ekki líklegt að atvinnu-
leysi ykist vegna breytinga í landbún-
aði. Ástæðan er meðal annars sú að
mikil þensla er í þjóðfélaginu og ný-
legar kannannir hafa leitt í ljós að um
0,7% umframeftirspurn er eftir verk-
lögnu fólki. Bændur eru vafalítið í
þessum hópi og því ætti ekki að vera
vandamál fyrir þá að finna vinnu inn-
an þess geira. Jafnfram gætu þeir allt
að þrefaldað tekjur sínar með því að
færa sig úr landbúnaði yfir í fram-
leiðslu- og byggingariðnað en alþekkt
er að bændur eru einna tekjulægsta
stétt landsins. Meðaltekjur sauðflár-
bænda voru aðeins 72 þúsund krónur
á mánuði og kúabænda litlu meira.
Hins vegar voru meðaltekjur iðnaðar-
manna 178 þúsund krónur.
Atvinna gæti jafnframt aukist ef
vöruverð hér á landi lækkaði með
markaðsvæðingu landbúnaðarins.
Það sem lengi vel hefur setið í erlend-
um ferðamönnum sem hingað koma
er hátt vöruverð. Vel er hægt að
hugsa sér að lægra vöruverð gæti
stuðlað að fleiri erlendum ferðamönn-
um og slíkt skapar án efa atvinnu.
Margar jarðir í eyði
Teljast verður líklegt að sumar
jarðir myndu leggjast í eyði. Hins veg-
ar er líklegt að þær jarðir sem henta
illa til landbúnaðar frá náttúrunnar
hendi verði þær sem fyrstar leggist í
eyði. Jafnframt myndu þær jarðir sem
eru með léleg beitilönd vegna ofbeitar
og viðkæmt land leggjast í eyði. Hins
vegar mun lokun búa á þessum jörð-
um stoppa eða minnka gróðureyðingu
og landfok. Þá er ekki loku fyrir það
skotið að annars konar búskapur en
hefðbundinn gæti hentað vel á þess-
um búum.
Ríkasta þjóð í heimi!
Þessari umræðu er alls ekki ætlað
að klekkja á bændum heldur að vekja
umræða um þá kosti sem i boði eru. í
raun eru þeir tveir einfaldir grunn-
kostir: Halda í við núverandi kerfi eða
markaðsvæða landbúnað hér á landi.
Hvorum kosti fyrir sig fylgir kostnað-
ur. Kerfisbreytingum fylgir kostnaður
auk þess sem félagslegur kostnaður
gæti aukist tímabundið. En kostnaður-
inn við að breyta ekki er mun meiri.
Á síðasta ári nam stuðningur við
landbúnað 15 milljörðum króna og
hægt væri að ná honum niður að veru-
legu leyti með markaðsvæðingu og af-
námi innflutingshafa og kvóta og auka
þar með kaupmátt. Slík kaupmáttar-
aukning skilar sér í 2-3% hagvaxtar-
aukningu og það gæti á 10 árum, að
öðru óbreyttu, gert ísland að ríkustu
þjóð í heimi. Þessu fórnum við með
núverandi landbúnaðarstefnu.
-bmg
Rækjuvinnslan Bakki í Bolungarvík:
Afkastagetan tvöfölduð
Þessa dagana standa yfir miklar
breytingar hjá Rækjuvinnslunni
Bakka hf. í Bolungarvík sem nú er í
eigu Nasco hf. í Reykjavík. „Það er
verið að vinna á fullum krafti við að
stækka rækjuvinnsluna um helming
og flytja hana á þann stað sem bolfisk-
vinnsla fyrirtækisins var áður,“ sagði
Guðmundur Hólm Indriðason fram-
kvæmdastjóri. „Við lögðum niður bol-
fiskvinnsluna um leið og við jukum
rækjuvinnsluna. í dag erum við með
þrjár pillunarvélar og munum fiölga
þeim í sex við stækkunina. Þá er
einnig fyrirhuguð frekari stækkun á
verksmiðjunni.
Við keyrum tvær átta tíma vaktir á
dag og þrátt fyrir stækkun er ekki fyr-
irséð annað en að við höldum áfram
með tvær vaktir.
Við höfum aðgang að miklu hrá-
efni. Grunnurinn að okkar hráefnis-
öflun er af skipum Nasco sem veiða á
Flæmska hattinum. Þá höfum við ver-
ið með þrjú leiguskip að veiðum á
heimamiðum í sumar en þeim fer nú
að fækka. Eins höfum við verið að
kaupa rækju frá Noregi og víðar.
Þannig erum við vel settir varðandi
hráefnis og með góð sambönd i hrá-
efnisöfluninni. Það eru um 60 stöðu-
gildi í landvinnslunni í dag en á
launaskrá eru um 70 manns. Rækju-
vinnslan hjá okkur hefur verið mjög
mannfrek. Við búumst ekki við að
þurfa neitt að fiölga við stækkunina
en með aukinni tækni á vinnslan að
verða hagkvæmari. Rækjuvinnslan
hefur fram til þessa farið fram í tveim
húsum en nú verður þetta allt sett
undir sama þak og stækkað. Við
reiknum með að vera komnir í gang
með þetta seinni partinn í ágúst,"
sagði Guðmundur Hólm Indriðason.
-HKr.
Lýsi og Fiskafurðir-Lýsis-
félag sameinuð
Hluthafar Lýsis hf. hafa sam-
þykkt kauptilboð fyrirtækisins
Hnotskurnar ehf. í hlutabréf í Lýsi
hf. Hnotskurn er í eigu Katrínar
Pétursdóttur, framkvæmdastjóra
Fiskafurða-Lýsisfélags, og fiöl-
skyldu hennar. Til stendur að sam-
eina Lýsi og Fiskafurðir-Lýsisfélag
undir nafni Lýsis. Eignarhaldsfé-
lagið Alþýðubankinn seldi bréfin
og leysti til sín 66 milljóna sölu-
hagnað vegna viðskiptanna.
Viðskipti stöðvuð
meðFBA
Verðbréfaþing íslands stöðvaði í
gær viðskipti með hlutabréf í Fjár-
festingarbanka atvinnulífsins.
Ástæðan er sú að ekki hefur komið
opinberlega fram hverjir eru að-
standendur eignarhaldsfélagsins
Orca sem keypti í fyrradag 26,5%
hlut í FBA.
Þormóður rammi
kaupir Siglfirðing
Þormóður rammi-Sæberg hf. hef-
ur undirritað samning um kaup á
60% hlut í útgerðarfélaginu Sigl-
firðingi ehf. á Siglufirði. Stefnt
verður að jafnri eignaraðild Þor-
móðs ramma-Sæbergs hf. og Gunn-
ars Júlíussonar í félaginu, en
Gunnar var fyrir annar aðaleigandi
Siglfirðings ehf. Siglfirðingur á tvo
frystitogara og eitt nótaskip. Kvóti
félagsins er rúm 3 þúsund
þorskígildistonn. Ekki er fyrirhug-
að að sameina félögin.
Þormóður rammi og Fisk-
iðjusamlagið í viðræðum
Þormóður rammi-Sæberg hf. og
Fiskiðjusamlag Húsavikur hf. eiga
í viðræðum um að Þormóður
rammi komi inn í rekstur Fiskiðju-
samlagsins sem hluthafi með nýtt
hlutafé. Meginmarkmið með hluta-
fiáraukningunni er að styrkja
kvótastöðu og skipastól Fiskiðju-
samlags Húsavíkur. Viðræður eru í
gangi og gert er ráð fyrir að niður-
staða fáist á næstu vikum.
Fiskmarkaður Breiða-
fjarðar
Hagnaður af rekstri Fiskmark-
aðar Breiðafiarðar fyrstu sex mán-
uði yfirstandandi árs var 10,8 m.kr.
en hagnaður af rekstri félagsins á
öllu árinu 1998 var 10,25 m.kr. Upp-
haflegar áætlanir stjómenda félags-
ins gerðu ráð fyrir 10,5 milljóna kr.
hagnaði af rekstri félagsins á yfir-
standandi ári. Góðar líkur eru á
því að þær áætlanir gangi eftir.
Næstmestu viðskipti
Júlí sl. var annar mesti við-
skiptamánuður með hlutabréf á ís-
landi frá upphafí. Viðskipti voru
rúmir þrir milljarðar en bara í síð-
ustu viku voru viðskipti um millj-
arður. Alls hækkaði Úrvalsvísital-
an um 7% í júlí.
TILBOÐSDAGAR
3.-13. AGUST
POTTAR OG PÖNNUR:
LEIRVÖRUR OG —*
ELDFÖST MÓT:
VSX407
HEIMABÍÓ MAGNARI
SJÓNVARP 28“
ÆlasCopcO HANDVERKFÆRI
PVOTTAVÉL ÚmÁiíAT 62310
' ÞVOTTAVÉLAR, ÞURRKARAR, ELDAVÉLAR, OFNAR, KÆLISKÁPAR, FRYSTIKISTUR, KAFFIVÉLAR, BRAUÐRISTAR, STRAUJÁRN, HRAÐSUÐUKÖNNUR, HLJÓMTÆKI,
B R_Æ D U R N j R MYNDBANDSTÆKI, SJÓNVÓRP, LEIKJATOLVUR, LEIKIR, RAFMAGNSVERKFÆRI OG MARGT FLEIRA
AEG MasCop^ CAMEBGY omm uamo; ÖinoesiT FIMLUX ONKYO CM.YMPUS Nikon NOKIA 10EWL ^MWTíMMf4 frona&r SHARP