Dagblaðið Vísir - DV - 27.10.1999, Blaðsíða 10

10
MIÐVIKUDAGUR 27. OKTÓBER 1999
ntenning
Ferðalag um
veröld hönnunar
Tímasetningin er óaö-
finnanleg. í þann mund
sem verið er að setja á
stofn íslenskt safn fyrir
iðnhönnun og listhand-
verk kemur út á islensku
handbók þýska fræði-
mannsins Thomasar Hauf-
fe um hönnun í fortíð og
nútíð í þýðingu Magnúsar
Diðriks Baldurssonar.
Þessi bók kom fyrst út á
vegum þýska Dumont-for-
lagsins árið 1995 og hlaut
þá góðar viðtökur almenn-
ings, sem lengi hafði vaðið
í villu og svíma í hugtaka-
frumskógi nútíma hönn-
unar. Þessi bók hefur
margt til síns ágætis. Höf-
undur fjallar á skýran og
greinargóðan hátt mn
sögu hönnunar frá evr-
ópsku iðnbyltingunni og
til umhverfisvænnar
hönnunar allra síðustu
ára, nefnir til sögunnar merkustu hönnuði og
dregur upp sannfærandi myndir af helstu
kenningum og stefnum. Megintextanum fylgir
ítarlegur bókalisti, listi yfir helstu söfn sem
helga sig hönnun og nafna- og atriðisorðaskrá.
Aðal bókarinnar er þó útlitshönnun hennar,
sem er auðvitað vel við hæfi. Mismunandi litir
og stikkorð á jöðrum eru notuð til aðgreining-
ar hönnunartímabila, til hliðar við ríkulega
myndskreyttan megintext-
ann er ítarefni af ýmsu tæi,
tilvitnanir í heimsvið-
burði, tilvísanir í orð hönn-
uðanna sjálfra, æviágrip
þeirra í örstuttu máli, upp-
lýsingar um ný efni eða
gerviefni sem settu mark á
hönnunarsöguna og ýmis-
legt fleira. Um leið er brot
bókarinnar mjög hand-
hægt. Það er þvi auðvelt að
hafa hana i vasanum og
grípa niður í hana hvar
sem maður er staddur.
Brakar
í langorðum
Þýðandi reynir meira að
segja að finna íslandi stað í
hönnunarsögunni; t.d. eru
nokkrar byggingar Guð-
jóns Samúelssonar nefndar
í kaflanum um art deco -
skreytilist þriðja áratugarins. Auk þess er bók
Harðar Ágústssonar um íslenska byggingarlist
að finna í bókaskrá. Óskandi hefði verið að
þýðandi hefði haft frekara svigrúm til að fella
íslenska nútímahönnun inn í síðari kafla bók-
arinnar. En þar sem Hauffe fjallar nær ein-
göngu um iðnhönnun og sneiðir hjá listhand-
verki, þar sem íslendingar hafa látið mest til
sín taka, hefur þýðanda sjálfsagt verið óhægt
um vik. Við getum huggað okkur við að a.m.k.
einn „íslandsvinur", breski hönnuðurinn
Jaspe'r Morrison, er umijallaður í bókinni.
Bókmenntir
Aðalsteinn Ingólfsson
Þýðanda hefur líka verið vandi á höndum að
íslenska ýmis hönnunarhugtök sem ekki hafa
verið í daglegri notkun hér á landi, enda er
ekki laust viö að braki í sumum langorðunum
sem hann hefur sett saman. Hins vegar rakst
ég ekki á nema eina verulega klúðurslega þýð-
ingu; heitið á áróðursplakati E1 Lissitzkys
„Sigrið hvítliðana með rauða fleygnum" verður
„Sigrið hvítingjana með rauða flegnum" (bls.
67). Og „readymade" hefur fyrir löngu öðl-
ast hlutdeild i íslensku sem „hlutgerving-
ur“, ekki „tilbúinn hlutur". Einnig er rétt
að geta þess að danski hönnuðurinn Vem-
er Panton er ekki lengur meðal vor. Eitt í
viðbót: prófarkalestri er verulega áfátt.
En ekkert af þessu dregur úr gildi þess- I
arar handbókar sem ætti tvímælalaust að I
vera i fórum allra sem láta sig varða góða I
hönnun. Ásamt hönnunarsafninu nýja get- ™
ur hún aukið við og þroskað hönnunarvitund
okkar.
Thomas Hauffe - Hönnun, sögulegt ágrip,
192 bls.
Þýðandi: Magnús Diðrik Baldursson
Háskólaútgáfan, 1999
Gjafir andans
Tónverkamiðstöðin gaf nýlega út geisla-
diskinn „Gjafir andans" með íslenskri kirkju-
tónlist í flutningi Margrétar Bóasdóttur
sópransöngkonu og Björns Steinars Sólbergs-
sonar orgelleikara. Af því tilefni héldu þau út-
gáfutónleika í Langholtskirkju á sunnudags-
kvöldið og vom á efnisskránni valin verk af
disknum.
Tónlist
Amdís Björk Ásgeirsdóttir
Dagskráin hófst á þremur íslenskum lögum í
útsetningu Þorkels Sigurbjörnssonar, Lilju Ey-
steins Ásgrímssonar, Einn Guð í hæðinni og
Bænin má aldrei bresta þig eftir Hallgrím Pét-
ursson, og nutu þau sín vel í finum útsetning-
um Þorkels og hógværum flutningi Margrétar
og Björns. Sálmaforleikur og þjóðlag, Jesú, mín
morgunstjama eftir Jón Þórarinsson, fékk líka
góða meðferð og hljómaði sálmaforleikurinn
einkar vel á hiö nýja orgel sem gagnrýnandi
var nú að heyra í í fyrsta sinn. Maríuvers Ás-
kels Jónssonar við ljóð Matthíasar Jochums-
sonar kom skemmtilega á óvart i fallegu sam-
spili orgels og raddar og var lipurlega flutt. Atli
Heimir Sveinsson átti líka eitt verk á efnisskrá,
Lærdómstimi ævin er við ljóð Helga Hálfdánar-
sonar, þar sem lag og ljóð haldast skemmtilega
í hendur, ólíkt Faðirvori Jóns Leifs sem þar
fylgdi á eftir. Það er flókin og „erfið“ tónsmíð
bæði fyrir flytjendur og áheyrendur (að
minnsta kosti undirritaða) en flytjendur fóra
örugglega í gegnum þessa baráttu þó að rödd
Margrétar væri aðeins of klemmd á efstu nót-
unum.
Toccata Jóns Nordals kom næst og hljómaði
voldug og flott í flutningi Bjöms Steinars sem
lék af mikilli snilld. Þrjú undurfógur lög Jóns
Leifs við ljóö HaEgríms Péturssonar, af allt öðr-
um toga en Faðirvorið, komu þar á eftir, Vertu
Guð faðir, faðir minn, Allt eins og blómstrið
eina og Upp, upp mín sál og allt mitt geð. Öll
vora þau fallega flutt. Sérstaklega naut rödd
Margrétar sín vel í því fyrsta en textinn vOdi
týnast svolítið í hljómi kirkjunnar í því síðasta.
Sálmaforleikur og þjóðlag, Himna rós, leið og
ljós eftir Ragnar Björnsson við ljóð Stefáns
Ölafssonar er afskaplega vel heppnuð tónsmíð
sem ég minnist ekki að hafa heyrt áður og var
það flutt af öryggi eins og annað á tónleikun-
um.
Litur orgelsins var einkar fagur í verki
Hjálmars H. Ragnarssonar, Guð sem skapar líf
og ljós við ljóð eftir Kristján Val Ingólfson en
tónleikamir enduðu svo á Magnificat - Lofsöng
Maríu eftir Jónas Tómasson, spennandi verki
þar sem Joseph Ognibene hornleikari bættist í
hóp flytjenda. Naut samhljómur þessara
þriggja hljóðfæra, raddar, orgels og homs, sín
einkar vel í kirkjunni og var hringnum lokað
Margrét Bóasdóttir sópransöngkona.
með tOvitnun í fyrsta verk efniskrárinnar,
LOju.
Þetta voru stuttir tónleikar og vandaðir
og einkenndust fyrst og fremst af öraggum
og góðum flutningi og faOegum verkum
sem tónlistarunnendum gefst nú tækifæri
til að heyra á einum geisladiski.
Coetzee í annað sinn
Suður-afríski rithöfundurinn J.M. Coetzee
varð þess óvænta heiðurs aðnjótandi í fyrra-
dag að verða fyrstur rithöfunda til að vinna
Booker-verðlaunin tvisvar. Hann fékk þau
1983 fyrir skáldsöguna The Life and Times of
Michael K en skáldsagan sem nú færði hon-
um verðlaunin og ávísun upp á 21.000 pund
eða ríflega tvær mOljónir króna heitir Dis-
grace (Skömm). Hún er sögð vera myrk saga
í dæmisagnastO um hina nýju Suður-Afríku
og Booker-verðlaunanefndin fufiyrti að hún
væri meistaraverk.
Coetzee er prófessor við Háskólann í Cape
Town en eins og stendur er hann í rannsókn-
arleyfi í Chicago í Bandaríkjunum. Hann er
afar hógvær maður og lagði ekki á sig ferð
yflr hafið tO að taka á móti verð-
laununum og sitja glæsiveisluna
sem haldin er af því tOefhi. „Ég
ætla að reyna aö láta þetta hafa
sem minnst áhrif á líf mitt,“
sagði hann í viðtali við BBC. í
bréfi frá honum sem lesið var
upp í veislunni kom þó skýrt
fram hve ánægður hann var með
verðlaunin: „Þetta eru merkustu
verölaun sem enskumælandi
höfundi geta hlotnast og ég geri
mér fuUkomlega grein fyrir hve
mikinn heiður þið hafið sýnt
mér.“
Verðlaunaskáldsagan segir frá
prófessor sem missir starfið þeg-
ar upp kemst að hann hefur átt
í ástarsambandi við nemanda
sinn. Þá flytur hann tU dóttur
sinnar sem býr uppi í sveit.
Þangað koma þrír menn, ráðast
inn í bæinn og kveikja í
prófessornum en nauðga dóttur-
inni. Fréttamaður BBC spurði
hvers vegna hann málaði svona
ömurlega mynd af lífinu í
heimalandi sínu og fékk það
svar frá Coetzee að hann vonað-
ist að minnsta kosti tU að vera
ærlegur i skrifum sínum.
Draumar þjóðar
í tónlist þjóðar
Þjóðhátta- og þjóðlagafræðingurinn Ann-
Mari Haggman segir frá söngva- og fiðlungs-
hefð alþýðunnar í sænskumælandi byggðum
Finnlands í erindi sínu „Draumar þjóðar í
tónlist þjóðar" í fúndarsal Norræna hússins á
fimmtudagskvöldið kl. 20.30.
MiðaldabaUöður eru enn sungnar á eyjum
skerjagarðsins og hin gamli dans menúett er
órjúfanlegur þáttur i hefðinni í sveitum lands-
ins. Fiðlungahefðin ber vitni um áhrif bæði
úr austri og vestri. Nú á tímum hafa finn-
landssænskar þjóðlagahljómsveitir orðið
þekktai- víða um heim fyrir „fomnorræna“
framsetningu þar sem finnlandssænskum,
fmnskum, íslenskum og norskum áhrifum er
blandað saman af list.
Ann-Mari Haggman er forstjóri Finnlands-
sænsku alþýðustofnunarinnar og einnig þekkt
útvarpskona og menningarfrömuður. Árið
1992 varði hún doktorsritgerð sína um nor-
ræna helgisagnavísu, vísuna um Maríu
Magdalenu, sem einnig er þekkt á íslandi síð-
an á fyrri hluta 17. aldar. Aðgangur er ókeyp-
is.
Textílsýning
Nú stendur yfir sérstæð sýning á fínum
vefnaði í Gallerí Nema hvað á Skólavörðustíg
22cd, beint á móti versluninni Vef. Þar sýnir
Ragna Erwin hönnuður glæsileg gluggatjalda-
efni og_ hefur hún klætt með
þeim tvo veggi salarins þannig
að efnin taki sig sem allra best
út. Einnig sýnir hún sérhannaða
muni fyrir heimili.
Fyrirtæki Rögnu, Chase
Erwin, framleiðir vefnað fyrir
heimilin og er einn helsti fram-
leiðandi heims sem sérhæfir sig
í silki. Meðal nýjunga þaðan sem
sjá má á sýningunni er glitrandi organza silki
með handsaumuðum örlitlum speglum sem
glitra eins og stjömur. Fyrsta framleiðslan af
þessu dýrindi seldist upp á viku í London.
Sýningin er opin alla daga frá kl. 10-18 en
aóeins fram til kl. 18 á laugardag, 30. október.
íslenski fjárhundurinn
Bókaútgáfan á Hofi hefúr gefið út bók um
íslenska fjárhundinn á þremur tungumálum,
íslensku, þýsku og ensku. Höfund-
ur er Gísli Pálsson. Þar er rakinn
ferill íslenska fjárhundsins frá
fomri tiö til nútímans og sagt frá
45 aðilum sem standa í dag að
ræktun hans. í bókinni eru 110
litmyndir, þeirra á meðal 30
sem sýna litaflóru hundsins. Þá
er að síðustu listi yfir 700
hundanöfn og skýringar á upp-
mna þeirra og merkingu. Þá skrá tók Her-
mann Pálsson saman.
Skírnir á hausti
Hausthefti timaritsins Skírnis er komið út
með fjölbreyttu efni. Meðal þess má nefna
greinina „íslenska akademían: Kotungar í
andófi“ þar sem Viðar Hreinsson ræðir um
jarðbundin og alþýðleg sjónarhom í verkum
Stephans G. Stephanssonar skálds í Vestur-
heimi, Halldórs Kiljans Laxness og Bills
Holm. Kristín Unnsteinsdóttir beitir aðferðum
sálgreiningarinnar í athugun sinni á ævintýr-
inu um Kisu kóngsdóttur. í greininni „Mann-
blót í Semnónalundi og á Þórsnesþingi" ber
Jón Hnefill Aðalsteinsson saman lýsingar á
blótsiðum í verkum Tacitusar og íslenskum
fomritum. Guðmundur Hálfdanarson skrifar
greinina „Hver á sér fegra fóður-
land“ þar sem hann kannar hvemig
íslensk náttúra hefur fengið nýja
merkingu í þjóðernisumræðu íslend-
inga á síðari árum, og Lóa Aldísar-
dóttir spyr í greininni „Loftkennt
fólk á staðlausum tímurn" hvort ver-
aldarvefurinn sé að má út tilbúin og
náttúrleg landamæri manna á milli.
Skímismál eru tvö að þessu sinni
og einnig tvær greinar um bækur.
Skáld Skímis er Óskar Ámi Óskars-
son og era fjögur ljóð eftir hann í heftinu.
Myndlistarmaður Skírnis er Ragnhildur Stef-
ánsdóttir og skrifar Gunnar J. Ámason um
sneiðmyndir hennar. Myndverk eftir hana
prýðir kápu heftisins.
Með þessu tölublaði láta Jón Karl Helgason
og Róbert H. Haraldsson af störfum sem rit-
stjórar tímaritsins eftir fimm ára samstarf en
við taka Sveinn Yngvi Egilsson og Svavar
Hrafn Svavarsson.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir