Dagblaðið Vísir - DV - 09.12.1999, Blaðsíða 11

FIMMTUDAGUR 9. DESEMBER 1999
enning u
Segðu mér hvað þú átt
og ég skal segja þér hver þú ert
t dag kl. 17.30 verður opnuð
sérstæð sýning í Gerðarsafni í
Kópavogi á myndverkum úr
einkasafni Þorvaldar Guð-
mundssonar og Ingibjargar
Guðmundsdóttur: Lífshlaup.
Þorvaldur var einn af mestu at-
hafnamönnum á þessari öld og
skattakóngur landsins um ára-
tugaskeið. Ingibjörg kona hans
tók virkan þátt í starfi manns
síns og bæði voru miklir fagur-
kerar. Saman eignuðust þau
með árunum stærsta lista-
verkasafn í einkaeign hér á
landi. Þar á meðal eru um tvö
hundruð verk eftir Kjarval og
er Lifshlaupið dýrmætast
þeirra. Það eru þrir veggir úr
vinnustofu meistarans í Aust-
urstræti með myndum úr lífs-
ins ólgusjó, atvinnulífi, sveita-
og borgarlifi. Lífshlaup er á sýningunni og
gefur henni nafn sitt.
Guðbergur Bergsson rithöfundur, annar
sýningarstjóra, sagði að úr gífurlegu magni
verka hefði verið að velja og þetta safn væri
afar merkilegt á allan hátt. „Þar eru merk
málverk en ekki eru teikningamar síðri, ein-
stæðar og vel valdar teikningar eftir Kjarval
og fleiri sem aldrei hafa verið sýndar áður.“
Þó að sýningin sé í öllum sölum Gerðar-
safns er aðeins hægt að sýna lítinn hluta
Mynd Jóns Stefánssonar, Áning, frá 1939 er meðal verka á
Lifshlaup í Gerðarsafni.
þessa mikla safns mynda og Guðbergur sagði
að afar erfitt hefði verið að velja úr þvi. „Viö
reyndum að láta sýninguna gefa samstætt yf-
irlit yfir myndlist hér á landi fram að
abstraksjón," sagði hann, „og leggjum
áherslu á myndir eftir góða myndlistarmenn
sem ekki hafa verið mikið í sviðsljósinu. Til
dæmis áttu þau hjón mörg málverk eftir
Kristínu Jónsdóttur sem var einstaklega mal-
erísk. Hún uppgötvaði ákveðið viðhorf til lit-
arins, ákveðna kyrrð í lit sem hafði áhrif á
aðra málara, til dæmis Ásgrím
Jónsson og seinna Sverri Haralds-
son. Hún byggir málverkin sin á
mjög vitsmunalegan hátt og notar
svo litina á tilfinningaríkan hátt.“
Þorvaldur er látinn en ekkja
hans og erfmgjar standa að sýning-
unni og Guðbergur sagðist ekki
halda að þau hefðu gert sér fulla
grein fyrir því hvað þau ættu mik-
inn fjársjóð í þessu safni. „Þetta er
einn merkasti listviðburður á ár-
inu,“ sagði Guðbergur, „bara það
að uppgötva þetta safn og draga það
fram í dagsljósið. Það er ástæða til
að hlakka til þessarar sýningar.“
í tilefni sýningarinnar kemur út
vegleg sýningarskrá þar sem Guð-
bergur skrifar grein og reynir að
sýningunni ^era sér grein fyrir þessum hjónum
í ljósi þess sem þau hafa safnað.
„Það gefur mér tækifæri til að
segja myndlistarsöguna á dálítið annan hátt
en venjulega. Þetta er ekkert fræðingatal,
skilurðu," segir hann. „Þetta er frásaga sem
má lesa bara eins og skáldsögu þar sem ég
reyni að sjá skapgerð fólks í gegnum það sem
það á og það sem það safnar. Segðu mér hvað
þú átt og ég skal segja þér hver þú ert!“
Sýningarstjóri ásamt Guðbergi er Guð-
björg Kristjánsdóttir. Sýningin stendur
tÚ 30. janúar árið 2000.
Ættarkrónika
Enn er ástæða
til að gleðjast yfir
gróskunni í þýð-
ingum þetta árið.
Og stundum
verður manni
orðfall. Hvers
vegna var
þessi bók ekki
tO á íslensku fyrr?
Þannig er þvi varið þegar birt-
ist ættarkrónika Thomas Mann, Búdden-
brooks, þessi makalausa saga þýskrar borgara-
stéttar. Vissulega er það þó vel við hæfi á þvi
ári sem annar þýskur rithöfundur, Gúnter
Grass, hlýtur nóbelsverðlaunin. Höfundur sem
líkt og Thomas Mann forveri hans var til-
nefndur einkum fyrir sína fyrstu bók og var og
er virkur þátttakandi í því skelfilega fyrir-
bæri, þjóðfélagsumræðunni.
Thomas Mann hóf feril sinn 25 ára gamall á
því að hneyksla góðborgara þeirrar fomfrægu
Lýbekkuborgar með þessari ættarsögu sinni.
Þar þóttist margur borgarinn þekkja mann og
annan og hvað ætti betur að þóknast landan-
um, jafnhagvanur og hann er í ættfræði og
kjaftasögu. En að sjálfsögðu er sagan um Búdd-
enbrooksættina annað og meira en vafasamur
söguburður um íbúa Lýbekkuborgar. Sagan er
í raun þjóðfélagslýsing nítjándu aldar, saga um
uppgang kapítalismans og hrun, og ef einhver
skyldi álíta að svoleiðis sögur væru úreltar
mætti vitna til orða landa skáldsins, Karls
Marx, er sagði að sagan endurtæki sig. Hvort
allir koma auga á þann harmleik áður en verð-
ur að farsa verða engar getspár hafðar uppi
um.
Bókmenntir
Geirlaugur Magnússon
I Búddenbrooks er fylgst með fjórum ættlið-
um og megináherslan á þá siðari, allt frá því er
fjölskyldan flyst inn í sitt virðulega stórhýsi
við Mengstræti - en mynd af því prýðir bókar-
kápu - þar til síðasti ættliðurinn hverfur á
brott frá borginni. Þessi saga líður fram líkt og
veislumáltíðin i upphafl sögu, ríkuleg og full
smáattriða. Lesandinn verður innan skamms
svo handgenginn þessari virðulegu fjölskyldu
að honum fmnst hann vera heimagangur í
húsi þeirra, en höfundur gætir þess jafnframt
að halda persónum sínum í hæfllega íronískri
fjarlægð.
Þetta er svo sannarlega ein þeirra sagna sem
ættu að fylgja hverri bókavertið, svo ekki sé
minnst á mikilvægi hennar í þróun skáldsög-
unnar. Þýðing Þorbjargar Bjarnar Friðriks-
dóttur er með miklum ágætum og öll hin læsi-
legasta. Þó fmnst mér þýðandi oftúlka undirtit-
ilinn. Á frummáli er hann Verfall einer
Familie - hnignun ættar - en slíkt er máski
sparðatíningur. Hins vegar eru allt of margar
prentvillur til lýta á þessu ágæta verki.
Thomas Mann
Búddenbrooks. Hnignunarsaga kaupmanna-
ættar
Þorbjörg Bjarnar Friðriksdóttir íslenskaði
Fjölvaútgáfan (Árþúsundabók Fjölva 2000)
Grýla sýnir tennurnar
Gunnar Karlsson myndlistar- og auglýs-
ingagerðarmaður er einn af okkar albestu
myndskreyturum, og nú má sjá myndir
hans í bók eftir alllangt hlé. Auk þess
þreytir hann frumraun sína sem bama-
bókahöfundur því hann hefur líka samið
textann sem er allur í bundnu máli. Kvæð-
ið nefnir hann Grýlusögu og I því er Grýla
hættulegri en hún hefur verið um langa
hríð.
Bókmenntir
Margrét Tiyggvadóttir
Atburðimir eiga sér stað þegar afi var
„ungur piltur, / ekkert sérstaklega stillt-
ur.“ Eftir mikinn gauragang innanhúss er
honum hent út í snjóinn þar sem ólætin
halda áfram. Grýla, sem á myndum Gunn-
ars er jafnvel enn ljótari en á myndum
Halldórs Péturssonar í Vísnabókinni,
mætir með pokann sinn, hremmir afa litla
og fer með hann í hellinn sinn þar sem
hún ætlar að sjóða hann og éta.
Ég las bókina fyrir tvo stráka. Sá eldri er
að verða sjö ára. Honum fannst bæði vísur og
myndir skemmtilegar en var sannfærður um
eigið öryggi enda Grýla löngu dauð og vitn-
„Þó berðist um á hæl og hnakka, / hjálp var engin
fyrir krakka," segir í vísunni við þessa mynd. Eins
og sjá má er Grýla sérstaklega ótuktarleg í túlkun
Gunnars Karlssonar.
aði í vísur máli sínu til staðfestingar. Sá
yngri er ólátabelgur á þriðja ári og er að
kynnast Grýlu í fyrsta skipti. Nú er hann bú-
inn að vera þægur og góður í fjóra daga,
þannig að áhrifamáttur bókarinnar á ungar
sálir er mikill. Textinn hræðir þó ekki bara,
því hann leggur krökkunum lika I hendur
áhrifamikið leynivopn. Ef illa fer og Grýla
hremmir þau, geta þau alltaf gert eins og
afi, brosað sínu blíðasta og hegðaö sér eins
og englar: „Hann mælti ei orð en mildur
þagði, / svo matarlystin hvarf að bragði. /
Svona piltur, sfrópssætur, / sá gat ekki
verið ætur.“
Myndir Gunnars eru hreint frábærar
og ótrúlegt að þær sé gerðar í tölvu. Yfir-
leitt eru tölvuteiknaðar myndir í barna-
bókum fremur einfaldar og flatar, en hér er
áferðin margbreytileg og myndirnar lif-
andi. Gunnar leikur sér með andstæða liti
og magnar með því upp andstæður sögunn-
ar. Hann notar appelsinugula tóna til að
tákna hita og á móti notar hann bláa og
kalda liti og því verða skilin milli hlýju og
kulda skarpari en ella. Úr verður heilsteypt
bók sem dregur upp aðra og upprunalegri
mynd af þessum mikla skelfi íslenskra
barna en þá ljúfu skrípamynd sem er al-
gengari nú í aldarlok.
Þess má geta að hluti af ágóða af sölu bók-
arinnar rennur til styrktar langveikum
börnum sem ég vona að fái sem mest.
Gunnar Karlsson
Grýlusaga
Skrípó 1999
Blæðandi stormur
Stefán Sigurðsson hefur sent
frá sér ljóðabókina Blæðandi
stormur hrlmhvítrar nætur.
Hún hefst á ljóðaflokknum
„Hrævarlogum", löngum
myndrænum bálki í fimm
hlutum þar sem nútíminn
er skyndimyndaður undir
sterkum áhrifum frá ljóð-
um atómskáldanna, eink-
um Hannesar Sigfússonar:
Lágt muldur frá himni
sœrðir þófar Ijónsins kysstir dauóakossi
úthverfa myrkursins skœrgul og seióandi
á himni isbláar myndir eilífs dauöa
Lágt muldurfrá lindinni
kœfandi fnykur af gulnuöum blööum
um misheppnuö ástarœvintýri
dauöafúgafrá þunglyndri knéfiölu
Lágt muldur frá brostinni von
blóöhlaupin augu
þrekuö
stara tómlega í andlit spegilsins
semfelur ásjónu þína
blik þitt er dauöadœmt
Stöku ljóðin bera mörg þennan sama svip,
önnur snerta heim fréttanna, til dæmis
„American blowjob", og enn önnur koma
beint úr viðburðum hversdagslífsins.
Höfundur gefur út sjálfur.
Sjálfstyrking kvenna
Leiðarljós gefur nú út bókina Sjálfstyrking
kvenna eftir Louise L. Hay, leiðarvísi til vel-
gengni í lífinu, ætlaðan konum á öll-
um aldri. Þar bendir hún á ótal
þætti í lífi kvenna sem þær þurfa
að endurskoða og meta og kennir
aðferðir til að takast á við þjak-
andi tilfinningar og erfiðleika á
ævibrautinni, ótta, einmana-
leika, ijárhagsvanda, kynferðis-
lega áreitni, tíðahvörf, elli og -
síöast en ekki síst - lágt sjálfs-
mat.
Louise L. Hay er vinsæO fyrirlesari og
einnig höfundur bókarinnar Hjálpaðu sjálf-
um þér sem hefur selst í stórum upplögum
víða mn heim og einnig hér á landi. Hún á
sér þau markmið að allar konur fái á nýrri
öld að upplifa ást og virðingu, sjálfstraust og
öruggan sess í samfélaginu. Guðrún G. Berg-
mann þýddi bókina.
Hljóðbækur Hörpuútgáfunnar
Hörpuútgáfan á Akranesi hefur gefið út í
nýjum búningi nokkrar af hinum sígildu
barnasögum á hljóðsnældum í flutningi
Heiödísar Norðfjörð. Þetta eru Jólasögur
með fallegu jólaefni, Sögur fyr-
ir svefninn, ævintýri og kvöld-
bænir fyrir öll kvöld vikunn-
ar og þjóðsagnasnældurnar
Þjóðsögur Jóns Árnasonar
og gömul og góð ævintýri
þar sem meðal annars má
heyra Búkollu, Grámann,
Gilitrutt, Hlina kóngsson,
Karlsson, Lítinn, Trítil og
fuglana og Stein Bollason.
Auk þess hefur Hörpuútgáfan gefið út'
nýju bókina hans Hákonar Aðalsteinssonar,
Glott í golukaldann, á snældu og les hann
sögurnar sjálfur.
Hljóðbækurnar eru allar unnar í Hljóð-
bókagerð Blindrafélagsins.
Valdablokkir riðlast
Óli Björn Kárason ritstjóri sendir frá sér
ritið Valdablokkir riölast. Átök og ferskir
straumar í íslensku viðskiptalífi. Þar fjallar
hann um hvemig frjálsræði á
fjármálamarkaði og innreið
ungra manna með nýjar hug-
myndir og vinnubrögð hafa ger-
breytt landslagi íslensks at-
vinnu- og viðskiptalífs.
Tvískiptingin í SÍS-blokk og
einkaframtaksblokk heyrir
sögunni til, gamlir valda-
kjarnar hafa leyst upp og
nýir menn, óháðir gamalgrónum
og stjórnmálatengslum setja annan
svip á viðskiptalífið. Nú ríkir húsbóndavald
hlutabréfamarkaöarins.
Nýja bókafélagið gefur út.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir
iiiiif