Dagblaðið Vísir - DV - 22.12.1999, Qupperneq 16

16
ennmg
MIÐVIKUDAGUR 22. DESEMBER 1999
Fallegi flughvalurinn
Ein af glæsilegustu bókum þessa jólabóka-
ílóös er án efa bókin Fallegi flughvalurinn og
sagan af litla stjörnukerfinu. Ólafur Gunnars-
son skrifaði textann en Halla Sólveig Þorgeirs-
dóttir myndlýsti. Þetta er önnur bók Ólafs um
flughvalinn og aö mínum dómi mun betur
heppnuö en sú fyrri. Flughvalurinn er eins
konar verndarhvalur allra barna á íslandi og
fylgist með því hvort þau sofni ekki örugglega
sæl og ánægð á hverju kvöldi.
Aðalpersónur sögunnar eru, auk flughvals-
ins, systkinin Steinn og Rósa sem liggja and-
vaka og fúl út í foreldra sína. Flughvalurinn
fer með þau lengst út í geim þar sem hann seg-
ir þeim skemmtilega sögu um pínulítið
stjörnukerfl sem varð útundan í sköpun
heimsins. Þegar litla stjömukerfið kemst loks-
ins til jarðarinnar er allt fullskapað. Fólkið á
jörðinni er þó ekki alveg eins og við eigum að
venjast því það er hárlaust með öllu. Agn-
arsmáa stjörnukerfið finnur sér loks stað á
höfði ungbams, breytist samstundis i hár og
síðan höfum við verið hærð!
ogfúlu börnin
Bókmenntir
Margrát Tryggvadóttir
Eins og í fyrri myndabókum Ólafs er farið
of geyst. Bókin geymir i raun þrjár tengdar
sögur, sögutíminn er frá sköpun heimsins til
okkar tíma og bókin gerist bæði á jörðinni og
úti í geimnum. Myndabókarformið er knappt
og einkum ætlað bömum sem eru of lítil til að
geta lesið sjálf. Þau yngstu skilja varla
fyrirbrigði eins og stjörnukerfi. En hér
kemur Halla Sólveig myndskreytari til
bjargar og beitir snjöllum aðferðum til þess að
greiða úr söguflækjunni og dýpka skilning les-
enda. Söguna sem flughvalurinn segir krökk-
unum aðgreinir hún frá aðalsögunni með því
að teikna bók innan í bókinni. Teiknistíllinn á
þeim myndum er frábragðinn meginsögunni
og litanotkun hógværari. Þetta gengur full-
komlega upp þó hvergi sé minnst á bók í
textanum og ljóst að flughvalurinn er ekki
með neina bók meðferðis á flugi sínu um geim-
inn.
Myndir Höllu Sólveigar eru sérlega fallegar
vatnslitamyndir þar sem gætt er að hverju
smáatriði. Ég get ekki ímyndað mér að mynd-
lýsing þessarar bókar hefði getað verið betri.
Með þessu verki skipar Halla Sólveig sér í
flokk okkar bestu myndskreytara og vonandi
fáum við að sjá meira í þessum dúr.
Það eina sem mér
fannst ekki nógu
gott var letrið,
þótt vissulega sé
það fallegt og 1
fullu samræmi við
myndimar. Það er
bara alls ekki nógu
skýrt og greinilegt
fyrir ömmur og afa
sem era farin að tapa
sjón og i raun ekki
heldur fyrir krakka
sem eru nýlega farin
að lesa sjálf.
Eina kann ég vísu
Nú er komin bókin sem amma og afi hafa beð-
ið eftir, jólavísnabók Guðrúnar Hann-
esdóttur, Eina kann ég vísu. Þar hefur
hún safnað saman sjaldséðum og
skrýtnum vísum úr ótæmandi brunni
íslenskra þjóðkvæða og myndskreytt á
sinn einstæða hátt. Áður hefur Guð-
rún gefið út Gamlar vísur handa nýj-
um börnum og Fleiri gamlar vísur
handa nýjum börnum auk nokkurra
sögubóka.
Nafn sitt fær bókin af þessari skondnu vísu:
Eina kann ég visu:
Ari sat á steini.
Aóra kann ég vísu:
Ari sat á steini.
Öll er sem sé ein:
Ari sat á steini!
Segir þessi vísa ekki stóran sannleik um ljóða-
gerð yfirleitt?
Vísumar eru ýmist fyndnar eða grafalvarleg-
ar, jafnvel er í þeim sumum undirliggjandi óhug-
ur eins og þessari sem myndin á við:
Ríðum og ríöum
hart, hart á skóginn,
löng er leiðin,
löt eru tryppin;
týnt hef ég hníf minum,
troöiö af mér skó;
hallast ég á hestinum
og ríöa veró ég þó.
Ólafur Gunnarsson
Fallegi flughvalurinn og sagan af litla
stjörnukerfinu
Halla Sólveig Þorgeirsdóttir myndlýsti
Forlagið 1999
Þetta er yndisleg bók, hvar
sem á hana er litið. Forlagið gefur út.
Komnir á kreik
Nú hefur litið dagsins ljós bók um þá Hatt
og Fatt eftir Ólaf Hauk Símonarson með
smellnum myndum Halldórs Baldurssonar.
Fyrir þá sem hafa ekki fylgst með bama-
menningu síðasta árið eða svo upplýsist hér
með að Hattur og Fattur eru grænar geim-
verur frá plánetunni Úridúx sem er ein-
hvers staðar langt úti í himingeimnum. í
sumarfríum sínum halda þeir til annarra
hnatta sem gaman er að skoða og nú er röð-
in komin að jörðinni. Þá félaga langar sér-
staklega til að heilsa upp á bleikar vits-
munaverur og bleikastir allra eru íslending-
ar. Hattur og Fattur lenda því geimfari sínu
í Reykjavík og kynnast fljótlega systkinun-
um Öla og Rósu. Þau sjá um að sýna geim-
verunum heimahaga sína þar sem ýmislegt
kemur þeim Hatti og Fatti spánskt fyrir
sjónir.
Bókmenntir
eru alveg hissa á því hve
veröldin snýst um pen-
inga og skilja ekki hvað
er svona merkilegt við
þessa litlu málmhlunka
og pappírssnifsi. Boðskap-
urinn er að við eigum að
vera betri hvert við annað
og hætta að stjómast af
græðgi og eigingimi. Þar
að auki er þetta ærslasaga
þar sem Hattur og Fattur
skiptast á að vera sýnileg-
ir og ósýnilegir og full-
orðnir sem trúa ekki á til-
vist þeirra fremur en jóla-
sveinsins halda að þeir
séu með óráði og hníga
niður þegar kapparnir
birtast.
Þá er ekki laust við að
bókin feli í sér uppreisnaranda sem alltaf
inn kærleiksríkur
faðir sem leggur
áherslu á að eyða
gleðistundum lífs-
Blaðurskjóða
Blaðurskjóða eftir Morris Gleitzman er ein-
Margrét Tryggvadóttir
Ef til vill er það einmitt það besta við
þessa bók. Með því að skoða tilveruna með
augum þessara ágætu geimvera leysir sögu-
maður okkur úr viðjum vanans og bendir á
ýmislegt sem betur mætti fara. Þeir félagar
hleypir lifi í tuskumar. Hér eru það börnin
og geimverumar sem hafa alltaf rétt fyrir
sér og láta ekki sitt eftir liggja til þess að
gera heiminn örlítið betri. Gummi grimmi,
aðalhrekkjusvín skólans, hættir til dæmis
að hrekkja og verður vinur krakkanna.
Honum líður líka miklu betur heima hjá sér
því Hattur og Fattur hafa skipt um
pabbaforrit í foður hans. Nú er pabbinn orð-
ins með syni sínum en
áður var hann óþolandi
sportidíót með bjór-
vömb.
Myndir Halldórs eru
skemmtileg viðbót við
textann. Þær fylgja sög-
unni ágætlega eftir og
eru í svipuðum skrípa-
myndastíl og sagan sjálf.
Hins vegar fannst mér
hönnun bókarinnar
varla nógu vönduð. Letr-
ið er smátt og of mikið
lesefni á hverri opnu
miðað við börnin sem
bókin er ætluð. Þá hefði
þurft að skipta sögunni í kafla því hún er
staklega lííleg saga af stúlku sem lendir
í þeim algengu aðstæðum að byrja í nýj-
um skóla og þurfa að afla sér nýrra
vina. En Rowena Batts er engin venju-
leg stúlka því ekki aðeins getur hún
ekki talað af því það vantar einhver
stykki í hálsinn á henni heldur á hún
líka pabba sem dáir kántrítónlist og
klæðir sig eins og kántrísöngvari. Getur
eitthvað verið agalegra?
Morris Gleitzman er meðal vinsælustu ensku-
mælandi bama og unglingabókahöfunda. Guðni
Kolbeinsson þýddi bókina.
nokkuð löng. Svo heitir bókin ýmist bara
Hattur og Fattur eða Hattur og Fattur - Nú
er ég hissa! á kápunni, kili, innsíðu og titil-
síðu. Að öðru leyti er Hattur og Fattur vel
heppnuð bók. Og hún er sprenghlægileg ef
maður er sjö ára.
Ólafur Haukur Símonarson
Hattur og Fattur - Nú er ég hissa!
Flugfélagið Loftur 1999
Svona er að vera ...
Hugsaðu þér að þú sért ísbjamarhúnn... Þú
býrð í ísköldu landi þar sem alltaf er snjór en
þegar þú fæddist varstu ofan í hlýju hýði sem
mamma þín hafði grafið ofan í
snjóinn. Meðan þú ert ungi verð-
urðu að vara þig á karldýrunum og
þá er gott að standa bara undir
mömmu sem er stór og sterk...
Mál og menning hefur gefið út
tvær bækur handa bömum sem
vilja vita hvemig er að vera dýr:
Svona er að vera ísbjarnarhúnn og
Svona er að vera fílsungi. Höfund-
ívona er að vera
SBJARNARHÚNN

’ v*
ur er Honor Head og Hildur Hermóðsdóttir þýð-
ir en teiknarar era Graham Rosewame í ís-
bjarnabókinni og Matthew Nioholas í fílabók-
inni. Einnig era fallegar ljósmyndir af dýrunum.
Að lifa af
Sagan Öxi eftir Gary Paulsen segir frá
Brian, þrettán ára bandarískum unglingi,
sem er á leið til föður síns sem vinnur við
olíuborun í óbyggðum Kanada. Brian fær
far með lítilli flugvél sem er notuð í snatt í
óbyggðunum. Þeir hafa ekki flogið lengi
þegar flugmaðurinn fær hjartaáfall og deyr.
Brian tekst að halda vélinni á lofti en nær
ekki fjarskiptasambandi við nokkurn
mann. Að lokum verður vélin bensínlaus og
honum tekst að stýra henni f átt að vatni i
brotlendingunni. Vélin fer á kaf en Brian
kemst til lands nánast óskaddaður en í
sjokki eftir þessa hroðalegu lífsreynslu.
Nú þarf þessi þrettán ára drengur að
takast á við það að vera einn í óbyggðum án
nokkurra hjálpartækja nema axar sem
mamma hans gaf honum áður en hann fór.
En hann deyr aldrei ráðalaus og verður
smám saman reglulegur útilegumaður.
Ekki verður sagt um höfundinn að hann
sé mikill stílisti. Endurtekningar eru einum
of oft notaðar þegar verið er að lýsa dramat-
ískum upplifunum sögupersóna og útkom-
an verður slæm í upphafi sögunnar. En þeg-
ar lífsbarátta drengsins hefst kemst höfund-
ur á meira flug. Hann skrifar af kunnáttu
um lífið í óbyggðunum og
sagan verður bæði lær-
dómsrík og spennandi
lesning. Niðurlag bókar-
innar er þó ekki nógu vel
unnið heldur, það er eins
og höfundur viti ekki al-
veg hvernig sagan eigi að
enda.
Höfundur leggur mikið
upp úr því að vera trúr
efninu og raunsær. Hann
reynir aldrei að fegra
þetta erfiða líf og. deilir
jafnvel á bækur og kvik-
myndir sem það gera. „Aldrei nokkum
tíma, í öllum bókunum, í öllum kvikmynd-
unum sem hann hafði séð í sjónvarpi um
Bókmenntir
ur slik kvikindi. Það var
ekkert sýnt annað en fal-
legt útsýni eða dýr sem
stukku fram og aftur og
virtust skemmta sér kon-
unglega." Raunveruleik-
inn er ekki þannig og Bri-
an lendir oftar en einu
sinni í alvarlegum lífs-
háska fyrir utan að blind-
ast næstum af völdum
skúnks og þurfa að týna úr
læri sínu stórar nálar af
broddgelti, svo eitthvað sé
nefnt.
Á heildina litið er Öxi athyglisverð
þroskasaga drengs. Lífsreynslan sem hann
lendir í gjörbreytir viðhorfi hans til lífsins
og öllu gildismati. Sagan er skemmtileg af-
lestrar og svo spennandi að undirrituð gat
ekki lagt hana frá sér fyrr en að lestri lokn-
um.
Oddný Árnadóttir
útilíf, aldrei hafði nokkur maður í eitt ein-
asta skipti minnst á moskitóflugur eða önn-
Gary Paulsen
Öxi
Þýðing: Ragnar Ingi Aðalsteinsson
Mál og menning 1999
Eg veit af hverju ...
Æskan hefur lika gefið út fræðibækur um dýr
handa ungum lesendum. Önnur heitir Ég veit af
hverju dúdúfuglinn dó út og sitthvað fleira um
útdauðar dýrategundir og dýr í útrýmingarhættu
og er eftir Andrew Charman; hin heitir aðeins
styttra nafni: Ég veit af hverju
kengúrur eru með poka og sitthvað
fleira um aíkvæmi dýra og er eftir
Jenny Wood.
í bókunum er fróðleikurinn settur
upp á skemmtilegan og aðgengilegan
hátt í formi áhugavekjandi spurn-
inga og hnitmiðaðra svara. Sem
dæmi um spurningar í fyrmefndu
bókinni má nefna „Af hverju eru engar risaeðlur
á jörðinni?“ „Deyja allar dýrategundir út?“ og
„Hvaða dýr í útrýmingarhættu hefur töfrahom?"
í síðarnefhdu bókinni er m.a. spurt hver á bestu
og hver á verstu mömmuna, hvaða faðir fæðir af
sér afkvæmin, hvaða afkvæmi er ljótast og hver
fær skell ef hann er óþekkur.
Árni Árnason þýðir bókina um dýrin í útrým-
ingarhættu og Guðni Kolbeinsson þýðir bókina
um afkvæmi dýra.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir