Dagblaðið Vísir - DV - 05.02.2000, Blaðsíða 12

I
12
tréttir
LAUGARDAGUR 5. FEBRÚAR 2000
Auðmaður
gengur frá borði
Akureyringurinn Þorsteinn Vil-
helmsson, sem seldi í vikunni tæp-
lega 22% hlut sinn í Samherja hf.
fyrir rúmlega þrjá miiljarða króna,
á að baki einstaklega glæsta sögu
velgengni sem aflaskipstjóri og at-
hafnamaður.
Þorsteinn hefur lýst þvi yfir að
hann hyggist halda tengslum sínum
við sjávarútveginn og gefið í skyn
að meginþungi framtíðarfjárfest-
inga hans muni
verði í þeirri at-
vinnugrein. Hann
hefur þegar fest
umtalsvert fé í ~ “ "
fyrirtækjum eins Haukur Larus Hauksson
og Solumiðstoð ____________________________________
hraðfrystihús-
anna, Hraðfrysti-
húsinu Gunnvöru
og lúðueldisfyrir-
tækinu Fiskeldi Eyjafjarðar.
og drógu togara þess, ryðkláfinn og
rottuhótelið Guðstein, til hafnar á
Akureyri. Félagamir lögðu eyrun
hins vegar ekki við kaldhæðnisleg-
um athugasemdum samborgara
sinna heldur tóku til óspilltra mál-
anna við að gera togarann upp og
breyta honum i frystiskip.
Þorsteinn hafði verið aflasæll
skipstjóri hjá Útgerðarfélagi Akur-
eyringa og sem slíkur áunnið sér
talsverðan skip-
Nærmynd
Garðar Örn Úlfarsson
Þor-
steinn hefur þó einnig beint sjónum
að alls óskyldum fjárfestingarkost-
um og er til dæmis einn þeirra sem
keyptu meirihluta í enska knatt-
spymufélaginu Stoke. Sjálfur segir
Þorsteinn við DV að hvað snertir
næstu fjárfestingar sínar séu hlutir
í farvatninu, tengdir sjávarútvegi,
en að ekki sé enn hægt að skýra frá
þeim opinberlega. Að öðru leyti
sagðist Þorsteinn reyndar ætla að
halda sig til hlés á næstunni og
baðst undan viðtali um sjálfan sig.
Gárungar hafa sagt að með því að
haida sig innan sjávarútvegsins
vilji Þorsteinn sanna að ævintýra-
legur uppgangur Samherja sé ekki
síður honum að þakka en þeim sem
stýrðu atburðum frá degi til dags i
landi. Aðrir segja þetta fráleitar
vangaveltur enda þurfi Þorsteinn
ekki að sanna neitt fyrir nokkrum
manni.
Hreinar línur
Þorsteinn hefur sagt að sala hans
á Samherjahlutnum tengist starfs-
lokum hans hjá Samherja en hann
hætti hjá fyrirtækinu í fyrravor. Þá
hafði hann starfað í landi frá því
1995 er hann batt enda á skipstjóm-
arferil sinn.
Ekki ber heimildum DV saman
um nákvæmar ástæður þess að Þor-
steinn hætti hjá Samherja þótt þær
tengist vísast samskiptum hans við
stærstu meðeigendur sína, bróður
sinn, Kristján, og frænda sinn, Þor-
stein Má. Þeir Kristján og Þorsteinn
Már höfðu stýrt starfsemi Samherja
í landi og ein kenningin er sú að
ekki hafi fundist viðunandi farveg-
ur fyrir starfskrafta aflakóngsins
þegar hann lagði endanlega að
bryggju þótt hann hafi haft þar nóg
fyrir stafni, m.a. við að halda utan
um aðdrætti og löndun. Bróðir
hans, Kristján, sem er vélfræðingur,
hefur sömuleiðis verið útgerðar-
stjóri fyrirtækisins en aðallega stýrt
viðhaldsverkum. Frændi þeirra,
Þorsteinn Már skipaverkfræðingur,
hefur verið framkvæmdastjóri Sam-
herja.
Sjálfur hefur Þorsteinn sagt um
viðskilnaðinn við Samheija að fyrst
og fremst ráðist hann af hagkvæmn-
issjónarmiðum en einnig af því að
góöur samstarfsandi þurfi að ríkja
innan hlutafélaga og því öllum fyrir
bestu að hafa hreinar linur.
Aðhlátursefni á Akureyri
Samherjafrændur voru almennt
aðhlátursefni í Eyjafirði fyrir
sautján árum þegar þeir keyptu út-
gerðarfélagið Samherja í Grindavík
stjórakvóta, sem
svo var kallaður,
og þann kvóta
lagði hann með
sér i nýja fyrir-
tækið. Nafni
skipsins var
breytt og hét það
Akureyrin þegar
því var siglt að
1983. Akureyrin
nýju í desember
var eitt aflahæsta skip flotans undir
stjóm Þorsteins sem síðar flutti sig
yfir á glæsifleyið Baldvin Þorsteins-
son og stýrði þvi þar til hann gekk
á land.
Á dýnu við rúm bardaga-
manns
Bjami Hafþór Helgason, fram-
kvæmdastjóri Útvegsmannafélags
Norðurlands, hefur þekkt Þorstein
lengi. Eiginkona Bjama Hafþórs
vann hjá Samherja í tíu ár og sonur
hans hlaut eldskím sína í sjó-
mennsku undir handleiðslu Þor-
steins.
„Sonur var minn var ellefu eða
Milljar&amæringurinn Þorsteinn Vilhelmsson á heimili sínu vi& sjávarsíöuna
a& Básabryggju í Reykjavík: „Ætla aö halda mig til hlés fyrst um sinn,“ seg-
ir hann.
tólf ára þegar hann fór fyrst til sjós
með Þorsteini og fékk þá að sofa á
dívani við hlið koju kapteinsins,"
rifjar Bjami Hafþór upp. „Ef geim-
verur kæmu og vildu vita hvernig
ekta íslenskur skipstjóri væri
myndi ég benda á Þorstein. Hann er
góður og gegn kall sem stendur í
brúnni og hugsar um að áhöfnin sé
í góðu lagi og að fiska.“
Bjarni Hafþór hefur stöku sinn-
um veitt lax með Þorsteini, m.a. í
Laxá í Aðaldal. „Þorsteinn er ótrú-
lega fiskinn í laxveiðinni og fær
alltaf fisk. Ég held að.hann myndi fá
flsk á Laugaveginum," segir hann
sannfærður. Hann hefur aðeins gott
eitt að segja um Þorstein en viður-
kennir þó að hann sé skapmaður:
„Þorsteinn hefur viðhorf bardaga-
mannsins til lífsins."
Bjami Hafþór segir það ekki hafa
komið sér á óvart að Þorsteinn seldi
hlutabréfin í Samherja. „Það gekk
ekki að stafla þessu heim og saman
þegar hann kom í land. Þeir náðu
bara ekki lendingu í þessu máli og
Þorsteinn hætti. Ég spáði strax að
hann myndi fara alveg úr fyrirtæk-
inu til að vera ekki að flækja málin.
Þetta var ekki með neinum látum
og það væri hægt að benda í báðir
áttir ef menn vildu finna einhvern
til að kenna um hvemig fór.“
Skötuveiöar á sundskýlu
Björgólfur Jóhannsson, forstjóri
Síldarvinnslunnar á Neskaupstað,
var endurskoðandi Samherja frá
1984 og síðar framkvæmdastjóri ný-
Sjávarútvegsrisinn Samherji teygir anga sína víða:
Byrjaði með ryðkláfi
og gjafakvóta
Samherji er innan við tveggja ára-
tuga gamall, stofnaður af bræðmn-
um Þorsteini og Kristjáni Vilhelms-
sonum og frænda þeirra, Þorsteini
Má Baldvinssyni. Þremenningarnir
vora stærstu hluthafar Samheija,
með 60-65% hlut. Þorsteinn seldi síð-
an sinn hlut og fjölskyldu sinnar,
21,6%, í vikunni.
Upphafið má rekja til þess að þeir
frændur keyptu fyrirtækið Samherja
í Grindavik árið 1983. Með í kaupun-
um fylgdi togarinn Guðsteinn, gam-
all ryðkláfur sem lengi hafði legið
við bryggju. Guðsteinn var tekinn í
slipp og honum breytt í frystiskip.
Fékk hann nafnið Akureyrin og
reyndist lengi eitt mesta aflaskip ís-
lenska flotans undir stjóm Þorsteins
Vilhelmssonar skipstjóra. Var Krist-
ján bróðir hans vélstjóri um borð.
Þegar útgerð Samheija hófst var
kvótakerfið að koma tÚ. sögunnar.
Við úthlutun á aflaheimildum var
tillit til veiðireynslu áranna
1980-1983. Samherjamenn völdu
skipstjórakvótaleiðina svokölluðu og
nýttu þannig veiðireynslu Þorsteins
Vilhelmssonar sem hafði verið feng-
sæll skipstjóri hjá Útgerðarfélagi Ak-
ureyringa á viðmiðunaráranum.
Þannig var Samherja fært eða út-
hlutað 4.144 tonnum strax í upphafi.
Leiö ekki á löngu þar til þeir tóku að
færa út kviarnar með skipakaupum
og kaupum á aflaheimildum.
Sameinaö og á markaö
Árið 1995 hóf Samherji þátttöku í
veiðum og vinnslu uppsjávarfiska.
Áherslan á þann þátt var aukin enn
frekar með kaupum á útgerðar- og
fiskvinnslufýrirtækinu Friðþjófi hf.
á Eskifirði árið 1996.
í ársbyrjun 1997 var allur rekstur
Samherja hf. og dótturfélaga á ís-
landi sameinaður í nýtt hlutafélag
sem hlaut nafnið Samheiji hf. Á
sama tíma keypti félagið 98% hluta-
bréfa í Fiskimjöli & Lýsi í Grinda-
vík. í árslok 1997 vora bréf þess
skráð á Verðbréfaþingi íslands. Þá
voru Friðþjófur hf. og Fiskimjöl &
Lýsi hf. einnig sameinuð Samherja.
Samherja er með veiðiheimildir
upp á ríflega 40.600 þorskígildistonn
og er fyrirtækiö með rúmlega 16 þús-
und tonna veiðiheimild úr norsk-ís-
lenska síldarstofninum.
Veiöar, vinnsla og sala
Höfuðstöðvar Samheija eru á Ak-
ureyri þaöan sem félagið gerir út
flmm togara og tvö nótaveiðiskip. Þá
er stórt fjölveiðiskip í smíðum í Nor-
egi. Auk þess er Samheiji með land-
vinnslu sína á Akureyri, Strýtu,
öfluga rækju- og lagmetisverk-
smiðju. Samherji kemur við sögu í
sjávarútvegi víða annars staðar eins
og meðfylgjandi graf sýnir. Er
skemmst að minnast kaupanna á um
þriðjungi hlutafjár í Hraðfrystistöð
Þórshafnar sem efla eiga vinnslu á
uppsjávarfiskum.
Samherji átti um 40% hlutafjár í
Skagstrendingi en seldi hlut sinn í
liðinni viku vegna óánægju með lítil
áhrif á stjóm fýrirtækisins. Á Eski-
flrði rekur fyrirtækið síldarverkun.
Á Dalvík er Samheiji aðili að Snæ-
felli í gegn um Kaldbak sem Sam-
heiji á ásamt KEA. Þá á Samherji
49% í Rifl í Hrísey sem gerir út
rækjutogara. Samheiji á aðild að
Skipakletti á Reyðarfirði.
Samherji yflrtók rekstur Hrannar
hf. á Isafirði fyrir rúmum þremur
árum og um leið aflaskipið Guð-
björgu ÍS. Enginn rekstur er á Isa-
firði en með Guðbjörgu fóra þaðan
ríflega 3 þúsund þorskígildistonn.
Meginstarfsemi utan Akureyrar
er í Grindavík en þar á Samheiji
loðnuverksmiðju og verksmiðju fyr-
ir frystingu. Samherjamenn segja
sjálflr að lykillinn velgengni félags-
ins sé að það annast sjálft allt frá
upphafi til enda: veiðamar, vinnsl-
una og sölumálin.
Þýskur risi
Samherji er með umtalsverða
starfsemi erlendis, i Bandaríkjun-
um, Skotlandi, Færeyjum og Þýska-
landi. Starfsemin er umfangsmest i
Cuxhaven í Þýskalandi þar sem
Samheiji á og rekur risafyrirtækið
DFFU, sem gerir út flmm skip,
þ.á.m. frystitogarann Hannover sem
áður hét Guðbjörg ÍS og veiða mun
uppsjávarfisk.
Samheiji á 33% í Framheija í
Færeyjum sem gerir út einn frysti-
togara. Dótturfélag Framherja, EM
shipping, gerir út skip til veiða á
uppsjávarfiski en það hét áður Jón
Sigurðsson GK.
Onward Fishing Company, OFC, í
Aberdeen í Skotlandi gerir út þrjá
togara. Annar hét áður Hjalteyrin
EA en hinn Snæfugl og er í leigu hjá
félaginu.
Þá er Samherji aðili að útgerðarfé-
laginu Ocean Seafoods USA , Inc. í
Bandaríkjunum og rekur söluskrif-
stofu í Englandi.
-hlh