Dagblaðið Vísir - DV - 13.05.2000, Blaðsíða 10

10
Skoðnn
LAUGARDAGUR 13. MAÍ 2000
E>V
Útgáfufélag: Frjáls fjölmiölun hf.
Stjórnarformaður og útgáfustjórl: Sveinn R. Eyjólfsson
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aöstoðarritstjóri: Jónas Haraldsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvik, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
VTsir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
Akureyri: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: Frjáls fjölmiðlun hf.
Filmu- og plötugerð: ísafoldarprensmiðja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverö á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverö 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og! gagnabönkum án endur-
gjalds. DV greiðir ekki viðmælendum fýrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Frímerktur flokkur
Sorglegt var að lesa skrifstofustjóra Alþingis verja
stuld Samfylkingarinnar á póststimpli Alþingis með því
að segja, að þingmenn verði sjálfir að gæta meðalhófs.
Hann lét þess ógetið, hvorum megin við meðalhófið
væri stuldur á 16.000 póststimplunum.
Alþingi tekur löglegan þátt í ýmsum kostnaði þing-
manna og þingflokka, greiðir rekstrarkostnað þeirra
upp að skilgreindu marki, sem ákveðið er í fjárlögum
hverju sinni. Alþingi á ekki að taka neinn þátt í kostn-
aði umfram þann, sem þar er skilgreindur.
Alþingi kemur umfram þetta ekkert við, hvað þing-
flokkar eða þingmenn telja sig þurfa að verja miklu til
að halda uppi sambandi við kjósendur. Þeir verða að
gera slíkt á eigin kostnað. Og allra sízt kemur Alþingi
við boðsbréf til aðalfundar Samfylkingarinnar.
Það er eins og margir átti sig ekki á, að stofnanir
þjóðfélagsins eru margs konar og hafa hver sitt verksvið
og sínar tekjur. Alþingi er ekki sama og ríkisstjórn,
ekki sama og stjórnmálaflokkar og ekki sama og þing-
menn. Menn verða að vita, hvað er hvað.
Ekki er nýtt, að menn rugli saman opinberum sjóðum
og öðrum sjóðum. Stundum hafa ráðherrar verið staðn-
ir að því að rugla saman ríkissjóði og einkakostnaði sín-
um og sinna. Þannig ætlaði nýr iðnaðarráðherra að fjár-
magna afmæli sitt um daginn.
Munurinn á iðnaðarráðherra og þingflokksformanni
Samfylkingarinnar er þó mikill, því að ráðherrann sá
um síðir eftir öllu saman og lofaði að endurgreiða rík-
inu það, sem hún hafði haft af því. Þingflokksformaður-
inn er hins vegar enn staffírugur í spillingunni.
Studd öðrum þingmönnum Samfylkingarinnar hefur
hún varið þjófnaðinn á póststimpli Alþingis. Hún sér
greinilega ekkert rangt við hann. Spilling hennar er ein-
föld og barnsleg: Flokkur hennar þarf að eiga samskipti
við fólk og skattgreiðendum ber að borga.
Samfylkingin hefur enga tilraun gert til að endur-
greiða stuldinn og biðja forláts á þeim, sem hafa verið
settir yfir lítið. Þess vegna er ástæða til að vara kjósend-
ur við því að setja þetta lið yfir mikið. Þeir eru hættu-
legastir, sem eru einlæglega spilltir.
Þeir, sem reyna að stela meira en hálfri milljón króna
í litlu embætti með þröngu svigrúmi, munu reyna að
stela margföldum upphæðum í háum ráðherraembætt-
um með víðu svigrúmi. Þeir, sem eru einlæglega spillt-
ir, nýta sér alltaf svigrúmið til fulls.
Skrifstofa Alþingis reynir að hylma yfir spillingunni
með því að neita að gefa upplýsingar. Vafalaust mim
hún halda fram, að rúmlega ársgömul lög Alþingis um
upplýsingaskyldu stjórnvalda nái ekki til sjálfs Alþing-
is. Þannig er hugarfar innstu koppa búrsins.
Þegar þingmenn og oddvitar þeirra eru svo einlæg-
lega spilltir sem þetta dæmi sýnir og þegar skrifstofu-
stjóri Alþingis muldrar um meðalhóf í spillingu, er kom-
inn tími til að opna fjárreiður Alþingis og leyfa kjósend-
um að meta, hvað sé spilling.
Allan kostnað, sem ekki fellur innan ramma hinna
skilgreindu fjárhæða, sem falla þingmönnum og þing-
flokkum í skaut lögum samkvæmt, þarf að sundurliða á
hvern þingmann. Undir það falla póstburðargjöld og
umfangsmeiri liðir á borð við ferðakostnað.
Mörgum mun svo verða minnisstætt, að stjórnmála-
flokkur skuli einmitt hefja göngu sína og stimpla sig í
þjóðarvitundina með þjófnaði úr opinberum sjóði.
Jónas Kristjánsson
Pólitísk vakning?
Mikið líf hefur færst í bandaríska háskólapólitík aö undanförnu og stúdentar
hafa veriö áberandi í mótmælaöaögeröum gegn alþjóðastofnunum á undan-
förnum mánuðum. Enn er þó óljóst hvort hér er um aö ræöa öfluga pólitíska
fjöldahreyfingu eöa stundarfyrirbrigöi.
Síðustu tvo áratugi hefur verið
fremur hljótt í bandarískri há-
skólapólitík.
Vissulega hafa komið upp ýmsir
pólitískir straumar i tengslum við
fjölmenningu, póstmódernisma og
þjóðfræði en tengslum stjórnmála og
efnahagsmála lítill gaumur gefinn
Mótmælaaðgerðirnar gegn Heimsvið-
skiptastofnuninni í Seattle í nóvem-
ber og Alþjóðagjaldeyrissjóðnum og
Alþjóðabankanum í Washington í síð-
asta mánuði hafa beint sjónum að
aukinni pólitískri virkni stúdenta í
Bandaríkjunum. Nú snýst málið um
alþjóðlegan kapítalisma, vald stórfyr-
irtækja og alþjóðabankastofnana. Því
er freistandi að tengja þessa vakningu
við þær fjöldahreyfingar, sem spruttu
upp á 7. áratugnum og tóku þátt í bar-
áttunni gegn Víetnamstríðinu. Eins
og þá eru hvítir miðstéttarstúdentar
virkastir. Á 7. áratugnum sóttu stúd-
entar hugmyndir sínar úr háskólun-
um og reistu mótmæli sín á kenning-
um manna eins og Herbert Marcuse.
Nú er mun meiri áhersla lögð á póli-
tískar aðgerðir en hugmyndafræði.
Gamalt vín á nýjum belgjum?
Þessar pólitísku hreyfingar eiga
það sameiginlegt að berjast gegn
Heimsviðskiptastofnuninni, Alþjóða-
bankanum og Alþjóðagjaldeyrissjóðn-
um. Að öðru leyti eru þær að mörgu
leyti ósamstíga um markmið. Þær al-
þjóðastofnanir sem stúdentar hafa
beint spjótum sínum að eru langt frá
því að vera hafnar yfir gagnrýni, enda
ekki veitt takmarkað lýðræðislegt að-
hald. Alþjóðabankinn hefur stundum
gert iilt verra með lánaskilyrðum sín-
um í tengslum við efnahagsaðstoð
handa rikjum sem orðið hafa fyrir
skyndilegu efnahagslegu áfalli. En AI-
þjóðabankinn veitir stjórnvöldum í fá-
tækum ríkjum lán undir markaðs-
vöxtum. Ef hann yrði lagður niður má
gera ráð fyrir því að Þriðji heimurinn
yrði mun háðari einkafjármagni en
nú tíðkast. Þeirri spurningu hefur
ekki verið svarað hvað eigi að taka
við af þessum alþjóðastofnunum.
Sú kjötkveðjuhátíðarstemning sem
einkenndi mótmælin í Seattle og Was-
hington var án efa árangursrík aðferð
til að vekja athygli á málstaðnum. En
skilaboðin og vígorðin voru oft innan-
tóm: „Við viljum strengjabrúðu, ekki
strengjabrúðustjórn" hljómaði eitt
þeirra og var ekki það versta. Hér er
um að ræða mjög sundurleita hópa:
anarkista, sósíalista, umhverfisvemd-
arsinna, verkalýðsfélög og neytenda-
samtök. Anarkistar hafa verið áber-
andi í þessu mótmælum, enda mjög
vel skipulagðir. Nú er það svo að eng-
in hefð er fyrir anarkisma í Banda-
ríkjunum. Af viðtölum við stúdenta
sem kenna sig við þessa stefnu má
ráða að þeir séu ekkert of vel lesnir í
hugmyndasmiðum anarkismans. Þeir
láta sér oft nægja að segja að anark-
ismi sé sósíalismi án ríkisvalds. Ein
ástæða þess að anarkisma er svo mik-
ið hampað er án efa sú að hann teng-
ist ekki kommúnisma. En mörgum
anarkistum gengur ekkert annað til
en stunda skemmdarverkastarfsemi
og ráðast á „kapítalísk skotmörk"
eins og MacDonalds-hamborgarstaði.
Og slíkar aðferðir eru hvorki vænleg-
ar tU pólitísks árangurs né fjöldafylg-
is.
Samstarfiö við verkalýöfélög
Þeir stúdentar sem hafa verið
virkastir í baráttunni gegn alþjóða-
stofnunum vUja reyna að ná til
verkalýðsfélaganna og almennings.
Það tókst að nokkru leyti í Seattle,
enda voru verkalýðsfélögin AFL-
CIO meðal þeirra sem tóku þátt í
mótmælaaðgerðunum. En hér er
ekki um pólitískt bandalag að ræða.
Bandarísku verkalýðsfélögin eru
gagnrýnin á alþjóðavæðingu á þeirri
forsendu að hún dragi úr atvinnuör-
yggi verkamanna. Fundi heimsvið-
skiptastofnunarinnar var ætlað að
brjóta blað í alþjóðavæðingu með
Valur
Ingimundarsson
stjórnmáta-
sagnfræðingur i
Erlend tlðindi
því að gera heimsviðskipti frjálsari
og brjóta niður tollamúra. Þetta var
því kjörið tækifæri fyrir AFL-CIO til
að reyna að hefta þá þróun. En fund-
ir Alþjóðabankans og Alþjóðagjald-
eyrissjóðins voru venjulegir árs-
fundir sem höfðu í raun enga sér-
staka þýðingu. Um 50 þúsund manns
tóku þátt í mótmælunum í Seattle
en aðeins 15 þúsund i Washington.
AFL-CIO hefur í raun haft lítið á
móti þessum alþjóðastofnunum og
það er aðeins á síðustu mánuðum,
að verkalýðsfélögin hafa tekið undir
gagnrýni á þær. Róttækir hópar
hafa vissulega beint sjónum að mál-
um sem efst voru á baugi á 7. ára-
tugnum, eins og ástandinu í Þriðja
heiminum og valdi Bandaríkjanna í
heiminum. En bandarísku verka-
lýðsfélögin hafa aldrei tekið upp
andameríkanisma í stefnu sinni:
Þau tóku virkan þátt í baráttunni
gegn kommúnisma í kalda stríðinu
á 6. áratugnum og mótmæltu ekki
Víetnamstríðinu. Þau hafa vissulega
færst lengra til vinstri undanfarin
ár en láta eigin baráttumál ganga
fyrir. Annað vandamál, sem stúdent-
ar standa frammi fyrir, er að póli-
tískir andstæðingar yst á hægri
væng, eins og Pat Buchanan, fyrr-
verandi forsetaframbjóðanda
repúblikana, beitir mjög svipuðum
rökum gegn alþjóðastofnunum og
þeir. Næstu mótmælaaðgerðir hafa
verið boðaðar í tengslum við flokks-
þing demókrata og repúblikana í
sumar vegna forsetakosninganna í
nóvember. Þá verður ef til vill unnt
að svara því hvort hér er um að
ræða pólitíska vakningu eða bólu
sem mun hjaðna.