Dagblaðið Vísir - DV - 28.04.2001, Blaðsíða 10

10
DV
LAUGARDAGUR 28. APRÍL 2001
Útgáfufélag: Frjáls fjölmiölun hf.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aðstoðarritstjóri: Jónas Haraldsson
Fréttastjóri: Birgir Guömundsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
Akureyri: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaöam.: 462 6613, fax: 461 1605 .
Setning og umbrot: Frjáls fjölmiölun hf.
Plötugerð: isafoldarprensmiöja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverö á mánuöi 2050 kr. m. vsk. Lausasöluverð 190 kr. m. vsk., Helgarblað 280 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eöa fyrir myndbirtingar af þeim.
Öfíigmaela-verðlaun
Flestir eru þeir látnir, sem eiga verölaun skilið fyrir að
veita birtu og yl í þjóðfélagið án notkunar kola eða olíu.
Landið var rafvætt og hitaveituvætt fyrir mörgum áratug-
um, löngu áður en núverandi ríkisstjórn tók til starfa.
Hún á engan þátt í því merka umhverfismáli.
Feður málsins eru löngu liðnir ráðamenn Reykjavíkur,
sem stofnuðu Hitaveituna og reistu orkuverið við Ljósa-
foss. Núverandi ríkisstjóm hefur ekki lagt neitt nýtt til
orkumála, nema vera skyldi aukna áherzlu á stórar stífl-
ur og miðlunarlón orkuvera í þágu stóriðju.
Það er eins og hver önnur sviðsetning, þegar erlendir
menn með mikla sýniþörf, þar á meðal Míkhaíl Gorbat-
sjov, sem hefur of lítið að gera, stofna sérstök samtök fyr-
ir sig í tízkugrein umhverfismála og veita verðlaun út og
suður, þar á meðal íslenzku ríkisstjórninni.
Vatnsorkuver og hitaveitur hafa lengi verið sérgrein og
stolt íslendinga. Við teljum þetta að mestu leyti vera hvíta
orkuöflun, sem sé sjálfbær og mengi ekki umhverfið.
Hingað til höfum við að mestu leyti haldið okkur við fram-
kvæmdir, sem valda ekki miklum skaða.
Við þurfum þó að fara varlega, því að komið hefur í ljós
á síðustu árum, að vatnsorkuver eru ekki eins skaðlítil og
áður var haldið. í nóvember síðastliðnum skilaði Alþjóða
stíflunefndin tímamótaáliti til Sameinuðu þjóðanna og Al-
þjóðabankans um efnahagsáhrif af stíflum og lónum.
Nefndin skoðaði þúsund stíflur og lón um allan heim og
komst að raun um, að þessar framkvæmdir hefðu oftast
skaðað efnahag þjóða í stað þess að bæta hann. Mesti
vandinn er, að stíflur hindra eðlilegan flutning á aur nið-
ur árfarvegi og valda breytingum á jarðvegi.
Aswan-stíflan í Egyptalandi hindrar aur í að bætast við
óshólma Nílar og hamlar móti sjávargangi. Nú er sjór far-
inn að ganga á land í óshólmunum og ógnar milljónum
manna. Einnig hefur jarðvegur orðið saltari í Nílardal og
gefur minni gróður af sér. Þarna tifar tímasprengja.
Enn verri er vandinn í Kína, þar sem risastíflum og
risalónum hefur verið komið fyrir án tillits til
hliðarverkana. Eins og í Egyptalandi breytist jarðvegur
áveitusvæðanna í Kína og gefur sífellt minna af sér. Þar
tifar tímasprengja yfirvofandi hungursneyðar.
Við höfum verið svo heppin á íslandi, að öflugustu
orkuverin byggjast að mestu leyti á rennslisvirkjunum,
sem þurfa ekki háar stíflur og mikil miðlunarlón. Þannig
hefur Þjórsár- og Tungnaársvæðið að mestu verið virkjað
án mikilla breytinga á landslagi svæðisins.
Miðlunarlón hafa hér á landi þann alvarlega galla að
vera með breytilegu yfirborði eftir miðlunarþörfum hvers
árstíma. Þannig er reiknað með, að hæðarmunur í fyrir-
huguðu lóni við Kárahnjúkavirkjun verði yfir 70 metrar.
Sveiflan í hæð lónsins á að nema rúmum 70 metrum.
Við lónið verða því víðáttumikil landflæmi, sem stund-
um eru undir vatni og stundum þurr og eru hvarvetna til
óprýði. Samkvæmt biturri erlendri reynslu myndast
þarna dauður foksandur og fokleir sem hindrar fjörugróð-
ur og stuðlar að gróðureyðingu í nágrenninu.
Miðlunarlón verða aldrei neinn áfangastaður ferða-
manna, hvað þá að menn geti haft tekjur af að sigla með
ferðamenn um þau. í Þórisvatni höfum við dæmi um dautt
lón af þessu tagi. Það er eyðimörk eins og landið í kring
og sýnir okkur, hvernig Hálsalón verður.
Við höfum meira en nóga orku til frambúðar, þótt við
förum að ráði Alþjóða stíflunefndarinnar og höfnum
mengandi risastíflum og -lónum ríkisstjómarinnar.
Jónas Kristjánsson
Guð lítur á hjartað
Laugardagspistill
Jónas
Haraldsson
aöstoðar-
ritstjóri
Maður fer í sparifótunura og
dönsku skónum til messu. Þetta veit
ég enda hef ég ekki vikið mér undan
því. Ég hef gengið vatnsgreiddur og
strokinn til guðsþjónustu allt frá því
ég fermdist í nýjum fötum, skóm og
skyrtu með þverslaufu. Því miður er
þó ekki mikil regla á minni kirkju-
sókn eftir að ég komst á fullorðinsár,
að frátöldum skímum, fermingum,
brúðkaupum og jarðarförum.
Ein undantekning er samt frá
þessu og regla á hlutum. Frá því
krakkarnir voru litlir hefur konan
mín og móðir þeirra séð um að fjöl-
skyldan sæki messu klukkan átta á
páskadagsmorgni. Það fannst krökk-
unum snemmt og mér raunar líka.
Konan gaf sig samt ekki. Hún hafði
ráð barnanna í höndum sér. Gómsætt
páskaeggið beið þeirra við heimkomu
úr kirkjunni en þó ekki nema allir
kæmu með - og pabbi líka. Þátttakan
var því almenn.
Það gat verið erfitt að koma sér úr
bólinu svo snemma en ágætt þegar í
messuna var komið; hálfgerð synda-
hreinsun. Páskarnir eru á fallegum
árstíma þegar birta vorsins tekur við
af vetrarmyrkrinu. Um hverja páska
höfum við sótt nýja kirkju og með því
móti kynnst flestum kirkjum á höfuð-
borgarsvæðinu. Þær eru margar og
hver annarri glæsilegri. Sú breyting
hefur hins vegar orðið á að krakkarn-
ir eru ýmist flognir úr hreiðrinu eða
telja sig vaxna upp úr því að fylgja
foreldrunum í páskamessuna.
Súkkulaðieggin duga ekki lengur til
þess að lokka þá á lappir.
Hátíðarmessa í Skálholti
Það var því sýnt að við hjónakorn-
in færum ein í páskamessuna að
þessu sinni. Við vorum i sunnlensku
sveitarkoti okkar svo konan lagði til
að við færum 1 Skálholt. Vart getur
helgari stað svo ég féilst á tillöguna.
Þá var ekki síður freistandi að auk
morgunmessunnar var boðuð hátíð-
armessa við lok kristnihátíðar,
klukkan tvö. Þar átti vígslubiskupinn
í Skálholti að prédika og sjálfur for-
sætisráðherrann að ávarpa söfnuð-
inn. Ég sannfærði konuna um að
þetta væri merkari atburður en ár-
degismessan og fékk að sofa út.
Vandi minn var hins vegar sá, þeg-
ar kom að hátíðarmessunni, að ég
var í sveitinni, langt frá sparifötun-
um og dönsku skónum. Ég fór að vísu
úr gúmmískónum og ullarsokkunum
og greip kaupstaðarskó af þokkalegri
gerð, strauk af þeim for með tusku
því engan átti ég í skóáburð í kotinu.
Spariskyrtan var víðs fjarri en aðra
fann ég bláleita sem ég taldi duga. í
stað jakka fór ég í flíspeysu með
rennilás. Svo vel vildi til að hún var
blá og gekk því með skyrtunni.
Appelsínugult brjóst
Mikil var síðan gleöi mín þegar ég
fann hálsbindi innarlega í svefnher-
bergisskáp okkar hjóna. Við því
hafði ég ekki búist. Bindið hafði
greinilega orðið eftir eitthvert árið.
Ekki veit ég hvenær eða hvernig ég
eignaðist það hálstau. Hafi það ein-
hvern tíma verið í tísku var sá tími
löngu liðinn. Kosturinn var sá að
meginlitur þéss var blár og gat því
passað við skyrtuna og peysuna.
Verra var að á miðju bindinu var
appelsínugul skreyting, mjög úr stíl
við allt annað sem ég hengdi á mig
vegna hátíðarmessunnar í Skálholti.
„Hvað er að sjá þig, maður?“
sagði konan. „Áttu ekkert annað en
þetta?“ sagði hún með stút á vörun-
um þar sem hún var að varalita sig.
Appelsínuguli liturinn á miðju
bindinu skar í augu. „Ætlarðu að
láta sjá þig svona í kirkjunni?" hélt
konan áfram. „Guð lítur á hjartað,"
svaraði ég af æðruleysi sveita-
mannsins. „Það er nú óþarfi að
benda honum sérstaklega á hvar
hjartað í þér er,“ sagði konan og
horfði stíft á appelsínugula litinn á
brjóstinu á mér. „Það er lágmark að
þú rennir peysunni upp fyrir þessi
ósköp. Við verðum svo aftarlega i
kirkjunni,“ bætti hún við, „svo lítið
beri á þér.“
Myndað á fremsta bekk
Kirkjan var full út úr dyrum þegar
við komum þangað. Davíð trekkir
greinilega. Við urðum því að standa
aftast. Konunni féll það miður. Hún
óttaðist að vígslubiskupi fipaðist í
prédikuninni festi hann augun á hin-
um appelsínugula hluta bindisins.
Hún fagnaði því góðhjörtuðum
manni sem kom aftur í og benti okk-
ur á að sæti væri að finna framar í
kirkjunni. Við eltum hann en minni
góðu konu brá nokkuð þegar í ljós
kom að velviljaði maðurinn leiddi
okkur á fremsta bekk kirkjunnar,
rétt aftan við heiðurssess forsætis-
ráðherrahjónanna. Á bekknum sátu
fyrir vígslubiskupsfrúin og fyrsti
þingmaður kjördæmisins ásamt konu
sinni. Þarna settumst við hjónin, hún
nýmáluð og pen en ég í blárri og app-
elsínugulri múnderingu sem trauðla
hæfði tilefninu.
Hátíðarmessan hófst með bænum
og sálmum svo sem vera ber. Þegar
kom að ávarpi forsætisráðherra birt-
ist myndatökumaður sjónvarpsstöðv-
ar. Konan mín hélt ró sinni meðan
myndavélin beindist að ráðherranum
en ókyrrðist þegar tökumaðurinn
vUdi festa söfnuðinn á filmu. Hætta
var á að ég slæddist með á mynd
þama á fremsta bekk með þing
mannshjónunum og biskups-
frúnni. Því brá konan á það ráð,
þegar myndavélin nálgaðist
fremsta bekkinn, að horfa í allt
aðra átt en á elskaðan eigin-
mann sinn. Hún þóttist ekki
þekkja hann. Ég var hins vegar
hinn sperrtasti í góðum félags-
skap og appelsínubindið end-
urkastaðist af linsu vélarinn-
ar.
Skipt um rás
Þegar kom að bergingu
svokallaðri eða altaris-
göngu í lok athafnarinnar
fór konan ein. Hún nefndi
það ekki við mig sérstak-
lega að ég sæti sem fast-
ast en ég taldi það skyn-
samlegt. Við fóram held-
ur ekki í kirkjukaffið á
eftir. Við fengum okkur
pönnsur í kotinu en áður
hafði ég tekið af mér bind-
ið.
„Eigum við ekki að
horfa á fréttirnar, elskan?"
spurði ég um kvöldið. „Það
getur verið að þeir sýni
eitthvað frá hátíðarmess-
unni í Skálholti, Davíð, þing-
„Það er nú óþarfi að
benda honum sér-
staklega á hvar
hjartað í þér er, “
sagði konan og
horfði stíft á appel-
sínugula litinn á brjóst-
inu á mér. „Það er lág-
mark að þú rennir peys-
unni upp fyrir þessi
ósköp. Við verðum svo
aftarlega í kirkjunni, “
bœtti hún við, „svo
lítið beri á þér. “

Lygin
Höröur
Kristjánsson
blaöamaöur
Það er fyrst á allra síðustu árum
að hér á landi fór að myndast eitt-
hvað sem kalla mátti verðbréfamark-
að. Þrátt fyrir afar skamma reynslu
venjulegra íslendinga á slíkum mark-
aði hefur á þessum örskamma tíma
gerst hlutir sem sóma sér fullkom-
lega í uppskrift að kvikmynd um
átakanlega raunasögu fólks sem
missir allt sitt vegna fagurgala verð-
bréfabraskara.
íslenskar hryllingssögur
Það eru þó helst í viðskiptum á
hinum gráa markaði sem búast má
við að finna slíkar sögur. Þær lýsa
allt frá ofsagróða á skammri stundu
upp í hryllingssögum þeirra sem
ekki bókfærð
glata öllu sínu á augabragði. Á bak
við allar tölurnar má síðan greina
skelfmguna sem afmyndar andlit fjöl-
skyldna hina ógæfusömu verðbréfa-
spilara. Nýjasta dæmið í þessa veru,
en þó langt frá því að vera það eina,
er vegna kælitækjaverksmiðjunnar
Thermo Plus í Keflavík. Þar ætluðu
stjórnendur greinilega að sækja sér
„ódýrt“ fjármagn á hinum gráa
markaði með sölu hlutabréfa. Fjár-
magn sem hefur þann mikla kost um-
fram bankalán að það þarf aldrei að
borga tU baka, - svo framarlega að
samviska manna angri þá ekki.
Fjöldi fórnarlamba
AUt frá því í haust hefur í fréttum
DV mátt lesa um að eitthvað væri
bogið við þetta fyrirtæki. í ljós hefur
komið að fjöldi fólks keypti hlutabréf
í fyrirtækinu í góðri trú um mikla
ávöxtun. Sú trú byggðist ekki ein-
göngu á blindum væntingum fávísra
einstaklinga. Hún byggðist miklu
fremur á hreinni lygi forsvarsmanna
fyrirtækisins sem fannst ekkert at-
hugavert við. að ljúga blákalt um
ágæti þess að leggja fé í fyrirtækið.
Sýnt hefur verið fram á fjölmörg
dæmi þess hér í DV og átakanlegasta
sagan þess efnis er einmitt 1 blaðinu
í dag. Það er jafnfram í fyrsta skipti
sem fórnarlamb gráa markaðarins
hefur sýnt þann kjark að þora að
koma fram undir nafni og mynd og
fletta þannig ofan af eigin bamaskap
og trú á heiðarleika náungans.
í þessu máli eru of margar vís-
bendingar sem gefa til kynna að
stjórnendur hafi haft óhreint mjöl í
pokahorninu til að hægt sé að trúa
sögum þeirra um hið gagnstæða.
Vart er hægt að trúa öðru en stjórn-
endum hafi fyrir löngu verið ljóst að