Dagblaðið Vísir - DV - 18.08.2001, Blaðsíða 20

20
LAUGARDAGUR 18. ÁGÚST 2001
Helgarblað_________________________________________________________________________________________________DV
Aðalsteinn Ingólfsson:
Tosað og tutl-
að í Færeyjum
- um eftirsjá, huldufólksbyggðir og fagran söng
Færeysk fjöll
Ég var búinn aö gleyma því hve þægilegt er aö vera íslendingur í Færeyjum.
Fyrir það fyrsta þarf maöur ekki aö skipta um landslag. Snarbrattar og íöil-
grænar hlíðar stinga sér beinustu leiö niöur í sjó.
Ég var búinn að gleyma því hve
þægilegt er að vera íslendingur í
Færeyjum. Fyrir það fyrsta þarf mað-
ur ekki að skipta um landslag. Snar-
brattar og íðilgrænar hlíðar stinga
sér beinustu leið niður í sjó. Upp af
þeim rísa hamrabelti þar sem klúka
kunnuglegir sjófuglar og kindur
valkóka, auðvitað með lappirnar
styttri öðrum megin. Og vel haldnir
íslenskir hestar eins og gæludýr inn-
an um aliendur í bakgörðum. AðskUj-
anlegir staðir á Vestfjörðum koma
upp í hugann, ef þar væri búið að
gera göt milli helstu fjarða.
Strax á leiðinni frá flugvellinum í
Vágum lendir maður í notalegu
spjalli við Færeyinga, sem allir eiga
sammerkt að hafa ferðast um ísland,
unnið á íslandi eða eiga þar ættingja.
Og allir eiga þeir góðar minningar
frá íslandsvist sinni. Á leið út í
Nolsöy, sem er rétt fyrir utan hafnar-
mynnið í Þórshöfn, gefur sig á tal við
mig gamall togarajaxl sem reynt hef-
ur ýmislegt um dagana. Hann eignað-
ist og missti fjölskyldu á íslandi,
missti vini í sjóinn við íslandsstrend-
ur og á endanum missti hann annan
fótinn á Halamiðum. „En mikið var
nú gott að vera á íslandi,“ segir hann
að lokum, næstum klökkur af eftir-
sjá.
Færeyingar vUja líka ræða við að-
vifandi íslending um „andskotans
Danina", það er stjómmálamennina í
Kaupmannahöfn, lita greinUega á þá
sem sameiginlegt vandamál okkar
bræðraþjóðanna. Aðrir Danir virðast
ekki sérlega Ula liðnir af Færeying-
um. Og öfugt, því í Þórshöfn er
krökkt af ungum Dönum með bak-
poka. Færeyingar em sérstaklega
argir út í þessa andskota sína
akkúrat núna, þar sem þeir gera sig
líklega til að beita lagaklækjum til að
koma í veg fyrir að þeir fái notið til-
vonandi olíugróða. Ef hann verður
einhvem tímann að veruleika; menn
era varkárir. Þó er vonarglampi í
augunum á þeim öllum.
„En þetta er síðasta hálmstráið,"
segir miðaldra fiskverkandi „ætli
þeir að fokka upp olíunni fyrir okkur
látum við þá róa hið snarasta, hvað
sem öll lög segja.“ Hann og samferða-
menn okkar keðjureykja meðan þeir
segja mér af ágætum högum sínum.
Þessar keðjureykingar viröast Fær-
eyingar hafa tekið upp eftir Dönum,
illu heilli.
SpjaUið fer ýmist fram á skandin-
avísku, færeysku með íslensku ívafi
eða þá að við tölum - tosum - bara
móðurmál okkar skýrt og skUmerki-
lega, með alveg viðunandi árangri.
Færeyingum finnst kannski meira til
þess koma heldur en okkur íslending-
um að við skulum geta gert okkur
skUjanlega án þess að nota þriðja
tungumálið. í ullarvöruverslun í mið-
bænum spyr ég afgreiðslumann hvort
hann fái ekki stundum Islendinga í
heimsókn. Jú, hann hélt nú það. En
spurði á móti: Af hverju vilja íslend-
ingar endUega tala ensku við okkur
Færeyinga? Því gat ég ekki svarað.
Skemmtilegur framandleiki
tungunnar
Hérna í gamla daga varð manni
alltaf skemmt við að sjá Færeyingafé-
lagið á íslandi auglýsa samkomur
sínar með „dansur aftan á“. Á Café
Natura niðri við höfn sit ég um stund
yfir kaffibolla, hafandi gengið götur
sem heita nöfnum á borð við Fútalág
og Hlíðastubb, og horfi yfir á stað þar
sem boðið er upp á „hárfríðkan". Og
fram hjá ekur vagn sem auglýsir
„bólkaferðir" - hópferðir - stórum
stöfum. Og skemmtUegast af öllu,
geislaplötuverslunin beint á móti
heitir „Tutl“: buU, muldur.
Ég minntist á þennan skemmtilega
framandleika færeyskunnar við
gamlan Færeying og spurði hvort
landsmönnum hans þætti íslenskan
ekki kyndug á köflum. Hann hugsaði
sig um en sagði svo einlæglega: Nei,
því við berum svo mikla virðingu fyr-
ir henni. Það var ekki laust við að ég
skammaðist mín fyrir alla gamla
aulafyndni á kostnað færeyskunnar.
Þá mundi ég líka eftir því sem
kemur fram í ævisögu Einars Bene-
diktssonar, nefnilega því uppátæki
skáldsins að senda Jón Helgason tU
Færeyja til að kenna þarlendum ís-
lensku, sem hann hélt vera göfugasta
tungumál á Norðurhöfum. Hins veg-
ar þótti Jóni svo mikið tU færeysk-
unnar koma að hann taldi enga þörf
á að þröngva íslensku upp á þá sem
hana „tosuðu", lét þvi af kennslunni
hið fyrsta.
Færeyingar fylgjast vel með því
sem er að gerast á íslandi. Það sann-
reyndi ég er ég stakk mér inn á sam-
komu Rótaríklúbbsins í Þórshöfn.
Kári Stefánsson er þeirra maður; þeir
vora greinilega impóneraðir af því
sem hann hafði sagt þeim á fundi í
Þórshöfn fyrir nokkrum mánuðum.
„Karl í krapinu" var nokkuð sam-
dóma álit þeirra á þessum erfðagrein-
ingamógúl okkar íslendinga. Þeir
spurðu tíðinda af íslenskri lands-
málapólitík og Davið Oddssyni, og
hvort Árna Mathiesen væri virkilega
alvara þegar hann segði að Færeying-
ar stunduðu smáfiskadráp? Ég heyrði
að þeim þótti þessi ummæli ráðherr-
ans ómakleg. Jú, svo höfðu þeir heyrt
nýleg ótíðindi af öðram Árna sem
þeir könnuðust líka við. Einn við-
staddra hafði meira að segja verið
viðriðinn einhverja samnorræna
nefnd þar sem Árni þessi kom við
sögu, en vUdi einungis segja að fram-
koma hans hefði verið „óvenjuleg".
Steinhleðslur sem alþýðulist
Yfirbragð Þórshafnar hefur ekki
breyst ýkja mikið á þeim rúmlega
tuttugu áram sem liðin eru frá því ég
var þar síðast. Snyrtimennskan er sú
sama, hvert sem litið er. Öll hús,
hversu gömul sem þau eru, virðast
nýlega máluð, tjörguð og tyrfð og
ótrúleg gróska er í öUum görðum, eða
a.m.k. það sem hægt er að sjá af þeim
fyrir öllum fínu bilunum sem standa
í kringum þá. Jafnvel á iðnaðarsvæð-
um hafa forkunnarfaUegir steinvegg-
ir verið hlaðnir í kringum innkeyrsl-
ur og bUastæði. Þessar steinhleðslur
eru hin sanna alþýðulist Færeyinga,
slær út flest það sem gert er í nafni
sjónlistanna þar um slóðir. Mér verð-
ur hugsað til ýmissa svæða í og í
kringum Reykjavík þar sem menn
hafa komist upp með ótrúlegan slóða-
skap i áraraðir.
En bæjarbragurinn er samt breytt-
ur; frjálslegri, sem lýsir sér meðal
annars í fjölgun skyndibitastaða og
vinveitingastaða. Hér áður fyrr voru
áfengiskaup í Færeyjum háð ýmsum
skUyrðum og allt brennivin kom frá
Danmörku. Á flugvellinum í Vágum
byrjuðu aðframkomnir vinir i mót-
tökunefndinni gjarnan á því að
spyrja aðkomumenn hvort þeir hefðu
verið svo forsjálir að kaupa sér „toU“.
Og svo var byrjað að skála áður en
ekið var í gegnum fyrstu göngin.
Nú eru Færeyingar með eigin
„ríki“ og hægt er að fá sér léttvín og
bjór á öllum veitingastöðum. Ekki
virðist þetta hafa ýtt undir drykkju-
skap Færeyinga; ég held ég hafi séð
sömu fjóra rónana og ég sá fyrir tutt-
ugu árum, plús tvo kófdrukkna út-
lendinga af grænlenskum og rúss-
neskum togurum.
Þórshöfn verður sennilega seint á
óskalista forfaUinna matgæðinga, en
kjarnmikinn og vel útilátinn mat er
hægt að fá á Hótel Hafnia við skap-
legu verði, þar á meðal helstu þjóðar-
rétti. Það kemur í ljós aö hótelstjór-
inn, glaðlegur maður á fimmtugs-
aldri, er sérstakur áhugamaður um
íslenska dægurtónlist. í annað skipt-
ið sem ég kem þangað inn spyr hann
hvort ég vilji vera svo vænn að
skreppa með honum upp á efstu hæð,
þar sem er einn af mörgum sam-
komusölum hótelsins. Þar eru borð,
stólar og verklegt rafmagnsorgel í
öndvegi. Hann býður mér sæti í hæg-
indastól beint fyrir framan orgelið og
án frekari málalenginga sest hann
við hljómborðið og spUar og syngur
„Söknuð" eftir Vilhjálm VUhjálms-
son á eUítið færeyskuskotinni ís-
lensku en með faUegri barítónrödd.
Þessi uppákoma gæti sem best verið
eilitið vandræðaleg en er svo látlaus
og einlæg að hlustandinn verður al-
veg óvænt meyr. „Þeir gerast ekki
betri en Vilhjálmur" segir hótelstjór-
inn og þakkar mér fyrir að hlusta á
sig.
Stór huldufólksbyggð
Maður þarf ekki endUega að vera
íslendingur tU að veröa aðnjótandi
gestrisni Færeyinga. Hún er þeim í
blóð borin. Innliti á færeysk heimili
fylgir mikil kaffidrykkja og tilfærsla
bæði á smákökum og hnallþórum. Og
eins og á íslenskum sveitaheimilum
er gesturinn beðinn forláts á því
hvað þetta er allt saman lítilfjörlegt.
Annað sem íslenskar og færeyskar
stofur eiga sammerkt er myndvæð-
ingin. Hvort sem heimilisfaðirinn
vinnur við að sjóða „útstoyt"
(púströr) á bUa eða stýra einhverri
fjármálastofnuninni í Þórshöfn, þá
betrekkir hann heimUi sitt með mál-
aralist, ekki bara sléttmáluðum og
óáreitnum landslagsmyndum, heldur
einnig með grófri og átakamikiUi
myndlist þeirra Ingálvs av Reyni,
Bárðar Jákupssonar og Zakaríasar
Heinesens.
Jafnvel á veitingastöðum í Þórs-
höfn upplifir maður óvænta kurteisi.
Á pitsustað varð gengilbeina helst til
sein að sinna greinarhöfundi; sló því
óumbeðin 20% af reikningi sem ekki
var hár fyrir. Það er sem ég sæi is-
lenskar servitrísur gefa afslátt fyrir
seinagang.
í rútuferð norður tU Gjógv, nyrst á
Austurey, skynjar íslendingur lands-
lagið með líkum hætti og segjum,
vestur í Dýrafirði, það er sem sagna-
Kári Stefánsson er þeirra
maður; þeir voru greini-
lega impóneraðir af því
sem hann hafði sagt
þeim á fundi í Þórshöfn
fyrir nokkrum mánuð-
um. „Karl í krapinu“ var
nokkuð samdóma álit
þeirra á þessum erfða-
greiningamógúl okkar ís-
lendinga.
banka með ríkulegri innistæðu sögu-
legra atburða og þjóðsagna. Það þarf
sagnaþul, í þessu tilfeUi bUstjórann
okkar, tU aö taka út úr þessum
banka, gera landslagið lifandi fyrir
augliti okkar. Og það kemur í ljós að
færeyskir stokkar og steinar hafa all-
ir frá einhverju að segja. Huldufólks-
byggðin í Færeyjum er engu minni
en á íslandi, en atkvæðamestu huldu-
mennirnir eru samt Danirnir sem
manna ratsjárstöðina stóru á
Straumey, fimm hæða mannvirki
inni i fjalli, „eins og sviðsmynd í
James Bond-mynd“ segir bílstjórinn.
í Gjógv er eitthvert fallegasta far-
fuglaheimili sem ég hef komið á, með
lokrekkjum upp á gamlan máta. Það-
an liggur brattur stígur upp á fjaUs-
brún. Göngumaðurinn er aldeilis
óviðbúinn því sem þar blasir við,
nefnUega 200 metra bergstál sem ligg-
ur lóðrétt niður í brim. Það er ekki
um annað að ræða en að leggjast á
magann, góna niður og ímynda sér að
maður sé kominn á hjara veraldar.
AI
.
Færeysk hús
/ ullarvöruverslun í miöbænum spyr ég afgreiöslumann hvort hann fái ekki stundum íslendinga í heimsókn. Jú,
hann hélt nú það. En spuröi á móti: Af hverju vilja íslendingar endilega tala ensku viö okkur Færeyinga?
Frændur okkar og vinir í Færeyjum
Færeyingar vilja líka ræöa viö aövífandi íslending um „andskotans Danina", þaö er stjórnmálamennina í Kaupmanna-
höfn, líta greinilega á þá sem sameiginlegt vandamál okkar bræöraþjóöanna. Aörir Danir viröast ekki sérlega illa liönir
af Færeyingum.