Dagblaðið Vísir - DV - 23.10.2001, Blaðsíða 6

6
ÞRIÐJUDAGUR 23. OKTÓBER 2001
Fréttir I>V
Prófessor í stjórnmálafræöi telur aö gamla fjórflokkakerfið sé aftur aö festa sig í sessi:
Komin ansi nálægt
gamla tímanum
- Vinstri grænir græða á sérstöðu sinni ef átökin í Afganistan þróast upp í nýtt Víetnam
Landsfundur
Vinstri grænna
fór fram um helg-
ina og boðar
flokkurinn harða
sókn í bæði sveit-
arstjómarpólitík
og landsmálun-
um. Bólan sem
sumir töldu tíma-
bundna hefur
ekki sprungið
heldur þvert á móti fest sig í sessi
sem arftaki Alþýðubandalagsins.
Margt er hins vegar líkt með Al-
þýðuflokknum sáluga og Samfylk-
ingu dagsins í dag.
Nú, þegar gruggið er sest eftir rót-
ið sem varð í pólitíkinni með til-
komu Kvennalista og síðar Samfylk-
ingar og Vinstri grænna, spurði DV
Gunnar Helga Kristinsson, prófess-
or í stjórnmálafræði, nokk-
urra spurninga um framtíð
Vinstri grænna og hið póli-
tíska landslag augnabliks-
ins. Er staðan í raun lítt
eða ekkert breytt frá tím-
um gamla fjórflokkakerfis-
ins? Eru flokksnöfnin ný
en hugmyndafræðin sam-
kvæmt fornri hefð í ís-
lenskri stjórnmálasögu?
Virðast sterkari en
Samfylking
„Það má ekki gleyma
frjálslyndum sem eru að fá
einhver prósent í skoðana-
könnunum en ef litið er á
hina flokkana þá eru þeir
glettilega líkir gamla fjór-
flokknum. Samfylkingin er
lík Alþýðuflokknum og Al-
þýðubandalagið líkt
Vinstri grænum. Samfylk-
ingin hefur þó sennilega
verið heldur meira til
vinstri en Alþýðuflokkur-
inn var og það bendir allt
til að Samfylkingin hafi
tapað dálitlu af hægri kröt-
um yfir til Sjálfstæðis-
flokksins. Þetta stafar líka af því
hvemig Samfylkingin varð til. Al-
þýðubandalagið var hluti þess sem
stóð að Samfylkingunni og þessi
vinstri armur, sem nú heitir Vinstri
grænir, var hluti af Samfylkingar-
ferlinu allt fram á síðustu vikur fyr-
ir kosningarnar. Þetta hefur mótað
Samfylkinguna í sterkari vinstri lit-
um en varö með Alþýðuflokkinn.
Vinstri grænir eru á hinn bóginn
líkir Alþýðubandalaginu, bæði
stefnulega og eins virðast þeir hafa
hirt upp töluvert af stuðnings-
mannagrundvelli Alþýðubandalags-
ins og e.t.v. Kvennalistans að ein-
hverju léyti. Það virðist sem Vinstri
grænir séu sterkari flokkurinn af
þessum tveimur og þá erum við
komin ansi nálægt gamla tímanum.
Við höfum kallaö hlutina nýjum
nöfnum en „formatið" er mjög líkt
hinu gamla,“ segir Gunnar Helgi.
Litiir vaxtarmöguleikar
inn á miöjuna
Varðandi vaxtarmöguleika
Vinstri grænna segir prófessorinn
að þeir hafi ákveðið horn í íslenskri
pólitík sem búi að langri hefð. Þar
ríki einörð afstaða i alþjóða- og
markaösmálum sem dæmi. Alþýðu-
bandalagið hafi verið á sömu nótum
og þessi straumur hafi náð að laða
til sín frá 15% atkvæða og vel yfir
20% á köflum. „Ég skal ekki segja
hvort Vinstri grænir eiga mikla
vaxtarmöguleika inn á miðjuna. Þá
þyrftu að verða breytingar á við-
horfi almennings en það er hugsan-
legt að áherslan á umhverfismál
muni halda áfram að vaxa og það
gæti leitt til einhverrar uppstokkun-
ar á meðal kjósenda. Það gæti gerst
að menn myndu láta niður gamlar
deilur um félagsmál og utanríkis-
mál en kysu eftir umhverfismálum
og þar kunna aö liggja vaxtarmögu-
leikar fyrir Vinstri græna umfram
þann ramma sem þeir eru í núna.
Annars er erfitt að spá um þetta,“
segir Gunnar Helgi.
Taka nauösynlega áhættu
- Nú hafa þeir sérstööu í utanrik-
ismálum hvaö varóar varnir lands-
ins og sérstööu í viöhorfi til heims-
málanna. Formaóur flokksins
hnykkir á því í DV í gœr að aldrei
hafi veriö meiri þörf á aó losna viö
bandaríska varnarliöiö úr Keflavík
á sama tíma og ýmsir aörir þing-
menn hafa sagt aó aldrei hafi verió
mikilvœgara aó vera í slíkri varnar-
stööu. Tekur flokkurinn mikla
áhœttu meó þessu vióhorfi eöa er þaó
skynsamlegt aö hnykkja sífellt á sér-
stöðunni sem felst í þessari hug-
myndafrϚi?
„Ég held að meöal stuðnings-
manna flokksins sé töluverö sam-
staða um þessa línu og það er erfitt
fyrir hann að fara einhverja aðra
leið. Ef flokkurinn ætlar sér hins
vegar eitthvert stærra hlutverk, t.d.
að vaxa verulega á stríðsandagrund-
velli, er þetta svolítið takmarkandi
lína eða öllu frekar ákveðin áhætta,
já. Þeir taka þá áhættu að standa
einir á þessari skoðun en svo vitum
viö ekki hvemig það þróast. Við vit-
um t.d. ekki hvernig afstaða heims-
ins til aðgerða Bandaríkjanna í
Afganistan þróast. Þetta gæti farið á
þá leið að stríðið yrði i líkingu við
Víetnam-stríðið, þar sem almenn-
ingsálitið snerist smám saman gegn
hernaðinum. Þá myndi það styrkja
Vinstri græna en það gæti lika gerst
að þessi styrjöld myndi lukkast fyr-
ir Bandarikjamenn og þá yrði al-
mennur stuðningur við hana. Ef svo
færi sætu Vinstri grænir uppi með
frekar þrönga afstööu. Það er þvi
rétt að ákveðin áhætta sé tekin en í
leiðinni er eiginlega engin leið að
bregöast neitt ööravísi við.“
- Hjálpar þaö aö sama skapi aó
Vinstri grœnir leggjast eindregnast
gegn einkavæóingu og Kárahnjúka-
virkjun, svo tvö dœmi séu tekin?
„Ég myndi halda það, já. Raunar
hef ég ekki kannanir um vinsældir
þessara mála en ég tel að sérstaðan
hjálpi þeim. Hún gerir þá áberandi.
Það er oft talaö við þá og þeir græða
á hinum skýru línurn."
Snúið að komast í stjórn
- Eru Vinstri grœnir líklegri til aö
pluma sig í stjórnarandstööu en
stjórn?
„Þeir flokkar sem eru sambæri-
legir þeim annars staðar á Norður-
löndunum hafa mestmegnis verið i
stjórnarandstöðu. Þeir hafa ekki
vaxið mjög mikiö til þessa en hefur
reyndar gengið vel nú upp á síðkast-
ið. Það tengist bæði nýrri sýn í Evr-
ópu- og umhverfismálum, sem hefur
styrkt þá, en út af fyrir sig er það
engin trygging fyrir góðu fylgi að
vera í stjómarandstöðu. Maður sér
á hinn bóginn ekki hvar Vinstri
grænir ættu aðgöngumiða að stjórn-
arsamstarfi. Það væri þá helst í
vinstristjórn ásamt Samfylkingunni
en aö sama skapi myndi sérstaða
þeirra þá gagnvart þeim flokki
minnka. Nú, svo hefur verið ákveð-
iö daður í gangi milli Vinstri
grænna og Sjálfstæðisflokksins. Ég
held að sjálfstæðismenn hafi ekki
orðið neitt leiðir vegna tilkomu
Vinstri grænna því þeir klufu
vinstri arminn. Ég get hins vegar
Björn Þorláksson
biaðamaður
ekki séð að Vinstri grænir eigi mjög
greiða leið að stjórnarsamstarfi við
Sjálfstæðisflokkinn. Flokkur sem
klýfur sig frá Samfylkingunni
vegna sterkari vinstri áherslna á
augljóslega erfitt með að fara í
stjórn með Sjálfstæðisflokknum. En
pólitík er hins vegar list hins mögu-
lega. Það á aldrei aö segja aldrei í
stjómmálum."
Sterk forysta lykilatriöi
- Þaó ríkti mikil samstaóa og ein-
drœgni á landsfundinum um stjórn
VGframboósins. Hve þungt vegur
forystan hjá flokki eins og þeim í
framtíöar- og fylgislegu tilliti?
„Ég held að töluverður hluti af
gengi Vinstri grænna sé annars veg-
ar fólginn í frekar sterkri forystu -
og þá sérstaklega Steingríms J. Sig-
fússonar - og hins vegar í því að
þeir era að framfylgja stefnu sem
þeir trúa á. Stefna Vinstri grænna
er ekki afurð flókinna samninga-
funda og gríðarlegra málamiölana
heldur virðist manni sem það sé
mjög gaman að vera í Vinstri græn-
um. Þeir eru sammála - þeir eru að
framfylgja stefnu sem flestallir
þeirra hafa trú á. Þetta er dálítið
ólikt því sem Samfylkingin lenti í.
Þar vora flóknar samningaviðræð-
ur þar sem allir urðu að slá af kröf-
um sínum. Kannski enduðu þeir
með dálítið óljósa stefnu sem marg-
ir trúa hugsanlega ekki á innan
flokksins. Það er náttúrlega gríðar-
legur styrkur fyrir flokk að vera
með sterka forystu og einhuga lið.“
Hafna nöprum hægri vindum
Stjórnmálaályktun landsfundar
Vinstri hreyfingarinnar - græns
framboðs segir aö hlutverk flokks-
ins í íslenskum stjórnmálum sé
þeim mun mikilvægara „sem ljóst
er að naprir hægrivindar
hafa skekið undirstöður
samfélagsins". Farið er
hörðum orðum um Sjálf-
stæðisflokkinn. „Leiðar-
ljós síðustu ríkisstjórna
undir forystu Sjálfstæðis-
flokksins, fyrst með Al-
þýðuflokknum og nú með
Framsóknarflokknum, er
blind trú á fjármagnið og
markaðinn - nýfrjáls-
hyggjan með sínum hörðu
gildum,“ segir í ályktun
flokksins.
Stjórnmálaaflið boðar
að á vettvangi landsmál-
anna verði sótt fram í bar-
áttunni fyrir gjörbreyttum
áherslum þar sem snúa
verði af braut „kaldrar
markaðshyggju og einka-
væðingar almannaþjón-
ustunnar" til stefnu jafn-
aðar, kvenfrelsis, félags-
legs réttlætis og samá-
byrgðar í þjóðfélaginu.
„Ekki síst þarf að leiða til
öndvegis öfluga íslenska
atvinnustefnu með fjöl-
breytni að leiðarljósi,
stefnu sem virðir lögmál sjálfbærr-
ar þróunar og þar sem náttúru
landsins og auðlindum er sýnd til-
hlýðileg virðing."
Góöærinu misskipt?
Varað er við „nauöhyggjutali“
um að ekki séu forsendur til að
bæta lifskjör nema með því að ráð-
stafa orkulindum landsmanna til er-
lendra auðhringa. Einnig vara
Vinstri grænir við áformum ríkis-
stjórnarinnar um stórfelldar skatta-
lækkanir „hjá þeim sem síst þurfa á
þeim að halda".
„Hinu svokallaða góðæri var all-
an tímann sorglega misskipt. Ljóst
er að sumir hafa hirt til sín óheyri-
legan gróða og m.a. notið góðs af
skattalækkunum sem komu eigna-
og hátekjufólki sérstaklega til góða.
Tekjurnar sem ríkissjóður hefur
þannig orðið af væru nú betur
komnar í minni skuldum og sterk-
ari stöðu ríkissjóðs til að axla byrð-
amar þegar harðnar á dalnum,"
segir m.a. í ályktun Vinstri grænna.
Af þessu má ljóst vera að þrátt
fyrir „daðrið við Sjálfstæðisflokk-
inn“ er ekki hægt að sjá fyrir sér
ólíklegra stjórnarmynstur en milli
þessara tveggja flokka. Þá hefur
kastast verulega í kekki milli fram-
sóknarmanna og Vinstri grænna á
þessu kjörtímabili og ef Vinstri
grænir hafna R-listasamstarfi í
borginni verður allt vitlaust á milli
þeirra og Samfylkingar. VG-fram-
boðið er því dálítið einangrað í
augnablikinu en stendur þétt saman
og hugsar stórt.
Nýlegt afl á gömlum gildum
Sóknarfæri vinstri grænna feiast m.a. í auknum áhuga fólks á umhverfismálum. Þaó gæti hins vegar
orðið þrautin þyngri fyrir flokkinn að kaupa sig inn í samstarf að ríkisstjórn.
Umsjón: Birgir Guömundsson
netfang: birgir@dv.is
Hvað gerir Davíð?
Framboðsmál sjálfstæðismanna í
Reykjavík eru mikið í umræðunni í
heita pottinum þessa dagana. Margir
bíða nú eftir að heyra hvað Bjöm
Bjamason ætlar
að gera og telja ein-
sýnt að framhaldið
hljóti aö ráöast al-
farið af því. Kenn-
ingin gengur út á
það að ef Bjöm
ákveður að gefa kosl
á sér þá muni eng-
inn reyna aö ógna honum, enda lægi
þá fyrir að Björn hefði stuðning Dav-
íðs Oddssonar í slíkt framboð. En
fleiri kenningar heyrast líka og m.a. er
nú komin á kreik á ný hugmynd um
uppstokkun í ríkisstjórninni sem átti
að verða um mitt kjörtímabilið. Þá var
jafnvel talað um að Halldór Ásgrlms-
son settist í stól forsætisráðherra en
einhvern veginn þótti ólíkiegt að Davíð
myndi vilja verða óbreyttur fagráð-
herra i sinni gömlu ríkisstjóm. í nýrri
útgáfu þessarar hugmyndar er Davíð
sagður geta hugsað sér að fara aftur i
borgarmál og leiða sjálfstæðismenn
þar til sigurs á ný ...
Sögulegar sættir?
Landsmálin fá líka sitt rými i heita
pottinum og úr röðum samfylkingar-
manna og jafnvel framsóknarmanna
heyrast nú þær raddir að greinilegt sé
að ýmsir í herbúð-
um Sjálfstæðis-
flokksins séu farnir
að huga að nýju
ríkisstjórnar-
mynstri. Er i því
sambandi bent á já-
kvæða umfjöllun í
leiðara Morgun-
blaðsins um Vinstri græna og hugsan-
legt samstarf flokka í rikisstjórn. Þykj-
ast ýmsir kenna þar tón frá Styrmi
Gunnarssyni sem gefur til kynna að
samstarf Sjálfstæðisflokks og Vg komi
mjög vel til greina. Rifia menn upp í
því samhengi umræðuna um hinar
„sögulegu sættir" sem eitt sinn voru
boðaðar einmitt á þessum vettvangi
milli þeirra flokka sem voru lengst til
hægri og lengst til vinstri í flokkakerf-
inu. Þá hafi það að vísu verið Alþýðu-
bandalagið og Sjálfstæðisflokkurinn
sem áttu að sættast en nú séu það
Sjálfstæðisflokkurinn og Vg...
í þremur jólabókum
Einn er sá íslendingur sem er í
þremur jólabókum þetta árið. Sá er
iðnjöfurinn Hilmar Skagfield, sonur
Sigurðar Skagfield óperusöngvara,
Hann er í bók .
Pálma Jónasson-1
ar, íslenskir millj-
arðamæringar, og I
eftir því sem sagt I
er í auðmannabók I
Sigurðar Más
Jónssonar, Ríkir
íslendingar. Hilmar I
og Kristín, kona hans, segja sögu
sina í Ameríska draumnum sem
Reynir Traustason skrifar. í sömu
bók kemur fram að ferill Kristínar,
konu hans, er ekki síður athyglis-
verður en hún er landsþekktur tísku-
hönnuður í Bandaríkjunum. Meðal
annarra hefur hún hannað á Faye
Dunaway sem einmitt er frá Talla-
hassee, þar sem Hilmar og Kristín
hafa búið síðan um 1950 ...
Útlit Smáralindar
Útlit Smáralindar - en úr lofti séð
minnir hún mjög á útafliggjandi getn-
aðarlim - hefur vakið mikla athygli
um land allt eins og sjá mátti í þættin-
um Á
milli
himins og
jarðar“ sl.
laugar-
dagskvöld - en nánast öll grinatriði
hans snerust um þetta atriði. Er nú
svo komið að víða gengur verslunar-
miðstöðin undir gælunöfnum sem
kennd eru við þetta útlit og heyrast
þessi nöfn nokkuð oft í pottinum. Ekki
er þó ástæða til að telja þessi nöfn
upp, nema hvað eitt þeirra hefur náð
áberandi mestri útbreiðslu og virðist
stefna í að slá í gegn. Það er heitið
„Limalind"...