Dagblaðið Vísir - DV - 25.10.2001, Blaðsíða 8

8
FIMMTUDAGUR 25. OKTÓBER 2001
DV
Fréttir
Fjalllendi Afganist-
ans er óvinnandi vígi
Ef yfirbuga á talibana í Afganist-
an er landhernaður óhjákvæmileg-
ur. Landið er svo illa farið eftir ára-
tuga stríðsátök að ekki eru til önn-
ur skotmörk fyrir loftárásir en her-
búðir, sem flestar eða allar eru yfír-
gefnar. Vopnabúnaður talibana er
heldur frumstæður á nútímamæli-
kvarða og þungavopnin úrelt og
mega sín lítils gegn hátæknibúnaði
herja Bandaríkjamanna og Breta.
Árásarherinn er farinn að senda fá-
mennar sveitir úrvalsliðs til að gera
skyndiárásir á lið talibana. Flogið
er með hermennina inn á heimavöll
talihana þar sem reynt er að gera
einhvern usla og þyrlur eru tiltæk-
ar að ná í liðið og flytja það út fyrir
landamærin að aðgerð lokinni.
Eins og gengur í stríði fer tvenn-
um sögum af árangri þessara
skyndiárása, en öruggt má telja að
þær eru undanfari mun stórfelldari
innrásar í Afganistan. Treystir inn-
rásarherinn á liðveislu hersveita
Norðurbandalagsins, sem er ósam-
stæður hópur ættbálka sem eiga í
sífelldum skærum hvorir við aðra
en hafa um skeið sameinast gegn
talibönum.
Þannig standa málin núna og
þykir greinilegt að innrásin og vax-
andi átök á afgönsku landi séu
skammt undan. En vert er að leggja
á minnið aö þrátt fyrir margar til-
raunir hefur erlendur her ekki haft
bolmagn til að leggja Afganistan
undir sig síðan Alexander mikli var
þar á ferð um 227 fyrir Krist. Á síð-
ustu tveimur öldum hafa stórveldi
reynt að leggja landið undir sig en
orðið að hrökklast undan harðsnún-
um liðssveitum heimamanna. Sið-
ast sovéski herinn beið þar mikið
afhroð í tilraunum til að viðhalda
spilltri og aumlegri kommúnista-
stjórn í Kabúl.
Herveldin sigruð
Breskur sérsveitarmaður sem
sendur var til að þjálfa afganska
skæruliða í stríðinu við sovétherinn
1979, segir að það verði eins erfltt
fyrir erlendan innrásarher að berj-
ast við talibana nú eins og áður.
Þeir nota enn svipaða tækni og gegn
breska innrásarliðinu á áratugun-
um fyrir fyrri heimsstyrjöld og síð-
ar. Þegar hann kom á svæðið sagð-
ist sérsveitarmaðurinn að sér hafi
þótt hann taka þátt í gamalli
kúrekamynd. Kúrekarnir þeystu vel
vopnaðir inn dalinn og indíánar
sátu fyrir þeim í hlíðunum, gerðu
skyndiárásir og hurfu.
SAS-maðurinn sagðist í fyrstu
hafa óttast að erfitt yrði að umgang-
ast afgönsku stríðsmennina og að
þeir tækju illa leiðsögn hans. En
raunin varð önnur. Þeir voru fljótir
að læra meðferð nýtísku vopna og
fúsir að læra það sem sérsveitar-
maðurinn hafði aö kenna þeim. En
hann lærði lika sitthvað i hemaöar-
tækni af skæruliðinum. Breski sér-
sveitarmaðurinn var vel þjálfaður
og i góðu likamlegu formi. En þegar
að því kom að ferðast með stríðs-
mönnum Afgana um fjölbreytt
landslag stóð hann þeim hvergi á
sporði. Þeir hlupu um fjallshlíðarn-
ar upp fyrir 3000 meta hæð og voru
vanir takmörkuðu súrefni þar uppi
sem aðkomumaður var ekki.
Fjalllendið í Afganistan er óvinn-
andi virki. Á því fengu Sovétmenn
að kenna og Bretar á undan þeim. í
snarbröttum hlíðum og djúpum döl-
um er ekki hægt að koma neinum
farartækjum við. Þyrlur geta ekki
lent og koma að litlu haldi nema til
að kasta sprengjum á grjót. En þyrl-
unum verður' að halda í fjarlægð frá
eldvörpum og öflugum handvopn-
um sem stríðsmenn gilskorninga og
brattra hliða ráða yfir. Fjallasvæðin
verða ekki unnin nema með land-
gönguliði, ef það þá tekst, því inn-
rásarherinn hefur á brattann að
Afganskir striösmenn eru léttvopnaöir og mjög hreyfanlegir.
Því er erfitt fyrir vel búinn og þjálfaöan her aö kijást viö þá. Höfuöstöövar herráöa og víglínur eru ekki til
sækja og vamarliðið hefur það
mikla forskot að þekkja landið og
geta valið vígstöðuna.
Hreyfanleiki og birgða-
stöðvar
Afganskir stríðsmenn eiga sér
ekki föst virki. Þeir eru mjög hreyf-
anlegir og geyma vopn og matar-
birgðir í þorpum og á vel fóldum
stööum á víðavangi. Þeir eiga inn-
hlaup hjá íbúum þorpa vítt og breitt
um landið. Fjölmennur og öflugur
innrásarher hefur ekki við marga
andstæðinga að kljást á hverjum
stað og merkilegar stöðvar verða
ekki teknar herskildi, vegna þess að
þær eru ekki til. Það er dreifingin
og hreyfanleikinn sem gerir af-
ganska stríðsmenn svo erfiða við að
kljást að heimsveldin hafa orrðið að
láta í minni pokann fyrir þeirm.
Þeir bera ekki mikið með sér en
treysta á vopnabirgðir sem þeir fela
í jörðu og eru reiðubúnir að berjast
nánast hvar sem er. Þeir bera ekki
með sér tjöld eða annað sem íþyng-
ir á ferðpiögum. Þess vegna eru þeir
mun fljótari í fórum en vel búinn
her með öll sín farartæki og viðbún-
að. Riffill, nokkur skothylki og
brauðbiti er farangur stríðsmann-
anna þegar þeir ferðast um. Víglín-
ur eru ekki einu sinni óskýrar, þær
eru óþekktar í augum Afgana sem
berjast í dreifðum smáhópum og
gera óvinum skráveifur úr óvænt-
ustu átt.
Fyrir aðkomumenn er nær úti-
lokað að berjast við heimamenn í
fjöllunum sem þeir þekkja út og inn.
Herinn þarf að flytja með sér vopn
og vistir og getur illa treyst því að
birgðir komist til skila þótt þeim sé
varpað úr flugforum. Nú er kominn
vetur í fjalllendi Afganistan og ger-
ir það óvinnandi vígi enn erfiðara
til sóknar.
Gömul vopn en skæö
Vopnabúnaður Talibana er gam-
aldags miðað við tæki innrásarhers-
í stríösbókum tatibana.
Bömin geta veitt skjól
Reikna má meö aö afganskir
stríösmenn leiti i þéttbýliö ef sverfur
að og skýli sér aö baki barna og
kvenna. En fjaiilendiö veröur eftir
sem áöur þeirra höfuövígi.
ins. En það eru byssur og stríðstæki
af ýmsu tagi sem sovéski herinn
skildi eftir sig og ekki síður dráp-
stæki sem Bandaríkjamenn birgðu
afganska skæruliða upp af þegar
þeir voru að berjast við herveldi
kommúnista. Þau vopn geta enn
þjónað sínum tilgangi og enn búa af-
gönsku stríðsmennirnir að þeirri
þjálfun sem bandariskir og breskir
sérsveitarmenn og aðrir sérfræðing-
ar í bardagakúnstinni veittu þeim
og þar á meðal meðferð tiltölulega
flókinna vopna sem þeim voru gefin
til að lúskra á Moskvuvaldinu. Lik-
legt er talið að enn séu í fórum
skæruliða eitthvaö af þeim Stingar-
flugskeytum sem Pentagon færði
„þjóðfrelsishernum" á sínum tíma.
Þau eru hentug til að skjóta niður
flugvélar og voru rússnesku þyrlun-
um skeinuhætt.
Hermennirnir sem sérsveitir
Vesturveldanna þjálfuðu á sínum
tíma voru á aldrinum 17 til 24 ára. í
viðkynningu voru þeir svipaðir
ungum mönnum í öðrum löndum.
Þeir reyktu ópíum til að gera sér
dagamun en áfengisneysla var þeim
bönnuð, eins og öðrum sanntrúuð-
um. Þeir fóru á fætur með birtingu
og fóru með morgunbænina og voru
búnir að leggja drjúga vegalengd aö
baki þegar sól kom upp. Þeir lögð-
ust á bæn fimm sinnum á dag. í bar-
daga máttu þeir sleppa bænahaldi
en svo kvað kveða á um í Kóranin-
um að það sé allt í lagi að sleppa
bæninni á meðan á stríðsátökum
stendur. En að þeim loknum er
strax lagst á bæn.
Það sem íslam boðar að það sé
mikill heiður að deyja í heilögu
stríði við þá vantrúuðu víkur frá
öllum ótta við dauðann og því taka
hinir trúuðu oft miklu meiri áhættu
i striði en vestrænum hermönnum
er tamt.
bin Laden í þéttbýlinu
Sérsveitarmaðurinn sem vitnað
er til í byrjun greinarinnar telur
ólíklegt að Osama bin Laden felist
í fjöllunum. Hann hlýtur að vera á
stað þar sem hann nær sambandi
við umheiminn, sem er erfitt í flal-
lendinu. Líklegast er hann í þétt-
býlinu við pakistönsku landamær-
in í norðvestri. Óliklegt er að
Bandaríkjamenn ráðist með stór-
sókn eða miklum loftárásum á
þéttbýl svæði þar sem ótilgreindur
flöldi íbúa og eða flóttamanna
mundi láta lífið. Konur og börn eru
oft vamarskjöldur hermdarverka-
manna þegar að þeim er sótt. Þá
vill bin Laden áreiðanlega fá að
fylgjast með í sjónvarpi hve vel
heppnuð árás hans var á banda-
rískar borgir og bandarískt stolt.
Lítill möguleiki er á því að er-
lendur her geti lagt Áfganistan
undir sig með sókn á landi. Það er
margreynt og hefur margur farið
sár og móður frá þeim viðureign-
um. Tvö risaveldi sem reyndi heri
sina á móti afgönskum stríðs-
mönnum eru ekki lengur svipur
hjá sjón. Breska heimsveldiö eltir
nú fyrrum íbúa nýlendna sinna í
herferðinni miklu og er satt best
að segja heldur lágt á þvi risið.
Hrun Sovétríkjanna má að nokkru
leyti rekja tfl máttvana hernaðar
þeirra gegn Afgönum, sem endaði í
uppgjöf og niðurlægingu herveldis-
ins.
Bandarikjamenn trúðu á tækni-
yfirburði sína í Víetnam og Kos-
óvó. Nú ætla þeir að reyna þá á
Afganistan.
Því skal svo ekki gleymt að
Norðurherinn er lika afgangskur
og er álíka tryggur bandamaður og
Talíbanarnir voru þegar Banda-
ríkjamenn voru að hrúga í þá vopn-
um og þjálfa þá til að brúka þau og
eru nú orðnir höfuðandstæðingar
vestrænnar tæknimenningar.
Frímúrarareglan:
Enginn ráð-
herra frímúrari
- umdeilt mál í Noregi
Engar reglur virðast i gangi á íslandi
sem meina meðlimum í Frimúrararegl-
unni að gegna æðstu stöðum fram-
kvæmdavalds eða dómsvalds á íslandi,
fremur en i Noregi en þar hefur spunn-
ist heit umræða um það hvort eðlilegt sé
að nýskipaður sjávarútvegsráðherra í
ríkisstjóm Bondeviks, Svein Ludvigsen,
geti gegnt embætti ráðherra samhliða
því að vera frímúrari. Gagnrýnendur
segja að Ludvigsen geti ekki verið í
ábyrgðarstöðu á vegum hins opinbera
þar sem hann ráðskast m.a. með opin-
bert fé og gegnir hvers kyns stjómsýslu
á sama tima og hann er í leynireglu líkt
og Frímúrarareglunni. Ludvigsen hefur
þvertekið fyrir að segja sig úr reglunni,
en hefur hins vegar sagt sig úr morm-
ónakirkjunni, þar sem hann mun líka
hafa verið skráður meðlimur.
Á íslandi er enginn ráðherra rikis-
stjómarinnar í Frímúrarareglunni eftir
því sem DV kemst næst og fáir þing-
menn em þar. Hins vegar era margir
embættismenn i reglunni og þar á með-
al era a.m.k. tveir dómarar meðlimir.
Þetta era þeir Gunnlaugur Classen
hæstaréttardómari og Alan Vagn Magn-
ússon héraðsdómari. Þá er einn biskup
i reglunni, Pétur Sigurgeirsson og svo
nokkur flöldi presta. -BG
Þorsteini EA
breytt
- fyrir síld og kolmunna
í undirbúningi er að breyta
flölveiðiskipinu Þorsteini EA sem er í
eigu Samheija, þannig að um borð
verði settur fullkominn búnaður til
vinnslu og frystingar á síld og
kohnunna. Gangi áætlanir eftir mun
þetta gerast að lokinni loðnuvertíð
| næsta vor.
Með tilkomu flölveiðiskipsins Vil-
helms Þorsteinssonar EA, fyrir rúmu
ári síðan, fór Samherji inn á nýjar
brautir í vinnslu uppsjávarfiska um
borð. Þannig var þess freistað að auka
verðmæti aflans og þar með verðmæta-
sköpun í sjávarútvegi, og hafa allar
áætlanir staðist hvað það varðar. Því
er fyrirhugað að útbúa Þorstein með
svipuðum hætti, og þótt Þorsteinn sé
minna skip er talið að hann eigi einnig
að geta náð góðum árangri með frekari
vinnslu aflans um borð.
Þorsteinn var smíðaður í Noregi
árið 1988 en Samherji keypti skipið
1995. Eftir viðamiklar breytingar sem
ráðist var í á síðasta ári, þar sem skip-
ið var m.a. lengt, er það rúmir 70 metr-
ar á lengd, 1.819 brúttótonn og þar með
í hópi öflugri skipa íslenska flotans.
Þorsteinn getur veitt með botntrolli,
flottrolli eða nót. Þó að skipið stundi
fyrst og fremst loðnu-, síld- og
kolmunnaveiðar hefur það áður m.a.
fryst rækju, bolflsk og grálúðu. Skip-
stjóri er Hörður Guðmundsson. -hiá
Elínborg vígö til
Ólafsfjarðar
Elínborg Gísla-
| dóttir guöfræðing-
| ur hefur verið vigð
til sóknarprests í
Ólafsflrði tO næstu
1 3 ára. Elínborg var
i eini umsækjand-
inn um prestsemb-
| ættið og tók hún
til starfa 1. októ-
ber. Séra Sigríður
j Guðmarsdótth',
sóknarprestur í Ólafsfirði, hefur fengið
leyfi frá störfum næstu þrjú árin
vegna námsdvalar í Bandaríkjunum.
-hiá
Elínborg
Gísladóttir.