Dagblaðið Vísir - DV - 16.02.2002, Page 18

18
LAUGARDAGUR 16. FEBRÚAR 2002
Helgarblað_________________________________________________________________________________________________PV
Alice Lidell
Hún var fyrirmyndin aö Lísu í Undralandi. Höfundurinn, Charles Lutwige Dodgson, ööru nafni Lewis
Carroll, tók þessa mynd af henni í betlarabúningi. Dodgson var afar fær ijósmyndari og af mörgum
tatinn besti barnaijósmyndari 10. aldar.
Fyrirmyndin aö
Lísu í Undralandi
Lísa í Undralandi er ein af perlum bókmenntasögunnar.
Höfundur hennar, Charles Lutwidge Dodgson, haföi
unga vinkonu sína sem fyrirmynd aö Lísu.
Hinn hlédrægi en afburðagreindi Charles
Lutwidge Dodgson var kennari i stærðfræði við
háskólann í Oxford þegar hann vingaðist við
böm skólastjórans. Þau voru fjögur, þrjár stúlk-
ur og einn drengur. Ein systirin hét Alice Lidell
og hún var fjögurra ára þegar Dodgson sá hana
fyrst. Hún var blíðlynd, full trúnaðartrausts og
bjó yfir ríku ímyndunarafli. Hún varð mikið eft-
irlæti Dodgsons. Dodgson, sem af mörgum er tal-
inn besti bamaljósmyndari 19. aldar, tók myndir
af þeim systrum en flestar af Alice. Hann
skemmti Alice og systrum hennar með sögum
sem hann skáldaði jafnóðum og oft teiknaði hann
sögupersónurnar á blað. Alice minntist þessara
stunda mörgum áratugum síðar:
„Stundum, í stríðni eða kannski vegna þess að
hann var orðinn þreyttur, hætti hann í miðri frá-
sögn og sagði: „Þetta er nóg þangað til næst“, en
við sögðum: „Núna er næst“, og eftir nokkrar for-
tölur hélt hann sögunni áfram. Öðrum stundum
átti hann til að byrja á sögu en í miðri spennandi
atburðarás þóttist hann falla í djúpan svefn, okk-
ur til sárrar mæðu.“
Ævintýri verður til
í júlímánuði 1862 fór Dodgson, eins og svo oft
áður, í bátsferð með Liddell-systrunum og einum
samkennara sínum. Meðan þau borðuðu nestið
sitt á árbakkanum sögðu systurnar einum rómi:
„Segðu okkur sögu.“ Dodgson hóf aö segja þeim
sögu af lítilli stúlku sem féll niður í holu og lenti
í furðuveröld.
„Ævintýrið hlýtur að hafa verið eftirminni-
legra en venjulega því ég þrábað hann um að
skrifa það niður fyrir mig en það hafði ég aldrei
beðið hann um áður. Ég lét hann ekki i friði fyrr
en hann hafði látið undan,“ sagði Alice síðar.
Dodgson gaf söguhetju sinni nafnið Alice.
Hann gaf Alice síðan frumgerð sögunnar með
teikningum sínum í jólagjöf árið 1864. Hann hafði
ekki hugsað sér að gefa söguna út en vinir hans
hvöttu hann svo ákaft til þess að hann endurvann
söguna sem kom út árið 1865. Dulnefni höfundar
var Lewis Carroll. Sex árum síðar kom framhald-
ið, Through the Looking-Glass and What Alice
Found There.
Þegar bókin um Lísu í Undralandi kom út
var Dodgson ekki lengur 1 náðinni hjá Liddell-
hjónunum sem töldu ráðlegast að takmarka
mjög samskipti hans við börnin. Enginn veit
hvað raunverulega gerðist en margir hafa
reynt að ráða í gátuna og vinsælasta skýringin
á vinslitunum er sú að hinn rúmlega þrítugi
Dodgson hafi beðið um hönd hinnar ellefu ára
Alice og foreldrum hennar mislíkað mjög. Um
fullan fjandskap var reyndar ekki að ræða en
hið skyndilega rof í samskiptunum reyndist
systrunum erfltt og þá sérstaklega henni Alice.
Þegar sættir tókust loks eftir nokkur ár voru
stúlkumar orðnar stálpaðar og ekki lengur
draumaverur í huga Dodgsons. Hann var elsk-
ur að bömum en um unglinga gegndi öðru
máli. Samskiptin urðu því aldrei jafn náin og
fyrr en Dodgson minntist Alice alla ævi sem
„hins fullkomna vinar“.
Prins og fjölskyldulíf
Litla stúlkan sem gerð var ódauðleg í ævintýri
óx upp og hitti prins. Hann hét Leopold, einn
sona Viktoríu drottningar. Bæði höfðu áhuga á
tungumálum og tónlist og þau urðu ástfangin. En
Alice var ekki af nógu fínum ættum og þau gátu
því ekki gifst. Átta árum síðar, þá tuttugu og átta
ára gömul, giftist Alice Reginald Hargreaves,
einkasyni auðugs myllueiganda frá Lancashire
og fyrrverandi nemanda Dodgsons. Þau eignuð-
ust þrjá syni. Sá næstelsti var skírður Leopold í
höfuðið á syni Viktoríu drottningar og prinsinn
var guðfaðir hans. Þremur vikum seinna fæddist
fyrsta bam Leopolds prins, dóttir sem var skírð
Alice.
Alice bjó við góð efni í glæsilegu húsi, með
þjóna á hverjum fingri og umgekkst háaðalinn.
„Og þó var svo einkennilegt að allir sem kynnt-
ust henni höfðu orð á þeim dapurleika sem virt-
ist aldrei fjarri yfirborðinu," sagði einn vina
hennar. „Það skipti ekki máli hversu hátt hún
hló og hversu mikið hún söng eða hversu áhuga-
söm hún virtist um umhverfið, dapurleikinn var
alltaf þama.“
Tveir elstu synir Alice féllu í fyrri heimsstyrj-
öldinni og eiginmaður hennar lést árið 1926.
Alice hafði búið viö góð efni en nú varð afkoma
hennar mun ótryggari en áður. Árið 1928 kom
hún uppburðarlítil til Sothebys með upphaflega
handritið að Lísu í Undralandi. Fyrir það var
henni greidd himinhá upphæð.
Þreytt á hlutverki Lísu
Árið 1932, þegar hundrað ár voru liðin frá fæð-
ingu Dodgsons, var Alice boðið til Bandaríkjanna
til að vera viðstödd mikil hátiðahöld til heiðurs
rithöfundinum. „Hver hefði trúað því á sínum
tíma að þessi feimni kennari ætti eftir að verða
heimsfrægur maður?" sagði hún viö yngsta son
sinn. í Bandaríkjunum var tekið á móti henni
eins og hetju, hún fór í hvert viðtalið á fætur
öðru, kom fram í útvarpi, þar sem hún las úr
bréfum sem Dodgson hafði skrifað henni, og var
heiðursgestur í móttökum.
„Ég er þreytt á því að vera Lisa í Undralandi.
Er ég vanþakklát? Já, ég er það, en ég er bara svo
þreytt," sagði hún við son sinn.
Alice lést árið 1934, áttatíu og tveggja ára að
aldri, á heimili sínu í Kent. Hún skildi eftir sig
yngsta son sinn sem ber hið sérkennilega nafn
Caryl. Sumir telja að hún hafi valið honum það
nafn þar sem það hefði verið gælunafn hennar á
Charles Lutwidge Dodgson, vininum sem gerði
hana ódauðlega.
Ljóð vikunnar
Já, þú ert mín!
eftir Jónas Guölaugsson
Já, þú ert mín, Já, þú ert mín,
ó. þðkk frá hjartans grunni!
Hver harmur deyr og húmið dvín,
og himinsól um löndin skín,
sem Jórðln þeri þrúðariin
og þrosi móti unni.
Þú glitrar sjáif, sem gullið vín
og giœðir Ijóð á munnl.
Á mínum vegi er rós við rós,
ég reika milli þlóma,
og geislar dansa ós frá ós;
frá efsta tind og fram til sjós
um lífsins yndl, ást og hrós
nú allir strengir hljóma.
Mér finnst sem húmið fœðl Ijós,
mér finnst ég sjálfur Ijóma!
Ég gef þér bikar gullna vin,
ég gef þér allt mitt hjarta!
Mín bjarta sól er sífellt skín,
og sveipar gulli IJóðin mín!
En lífið allt er utan þín
sem auðn - þú rósin bjarta!
Því skaltu glitra gullna vín,
sem gull í mínu hjarta!
Frelsið er eins og
andrúmsloftið
Hannes Hólmsteinn Gissurarson prófessor upplýsir
hverjar eru hans uppáhaldsbækur.
„íslensk menning eftir Sigurð Nordal hafði
mikil áhrif á mig ungan. Sigurður var ekki að-
eins ritsnjall heldur líka vitur maður og hófsam-
ur. Ef til vill er það fyrir áhrif af þeirri bók sem
ég stend sjálfan mig að þvf æ oftar hin síðari ár
að taka íslendingasögur út úr skápnum og lesa
þær aftur, sérstaklega Njálu og Egils sögu. Egill
er auðvitað fyrsti einstaklingurinn, eins og Nor-
dal bendir á. Mér falla vel f geð þurrleg kímni ís-
lendingasagna og kaldranaleg fjallasýn, þar sem
þó er alltaf elds von, eins og á landinu sjálfu.
Annars fínnst mér hin rómantíska Laxdæla líka
skemmtileg. Ég hef klassískan smekk sem má
líka orða svo að ég láti tímann velja fyrir mig.
Þaö er mjög sjaldan sem ég les nýútkomnar bæk-
ur.
Ef ég á að nefna einhver erlend verk þá eru
það Karamassoff-bræðumir og Glæpur og refs-
ing eftir Dostojevskí. Þótt þær séu ekki vel skrif-
aðar, stíllinn allt of losaralegur, eru þær á ein-
hvem hátt áleitnar. Þær eru raunar eins langt
frá íslendingasögum í gerð og nálgun og hugsast
getur.
Á eigin sviði, stjómmálaheimspekinni, nefni
ég Opið skipulag og óvinir þess eftir Karl Popper
Hannes Hólmstelnn
„Ég hef klassískan smekk sem má líka oröa svo
aö ég iáti tímann velja fyrir mig. Þaö er mjög sjald-
an sem ég les nýútkomnar bækur. “
og Leiðin til ánauðar eftir Friðrik von Hayek, að
ógleymdum 1984 og Dýrabæ eftir Orwell. Frelsið
er eins og andrúmsloftið: Menn vita ekki hvað
það er fyrr en þá vantar það. Og um það eru
skáldverk Orwells."
Frábær
Murakami
Margir hafa spáð Japananum
Hamki Murakami nóbelsverð-
laununum og eftir að hafa lesið
bók hans, Sunnan
við mærin, vestur
af sól, skilur maö-
ur af hverju.
Hajime og
Shimamato kynn-
ast tólf ára göm-
ul, verða vinir,
skilja en gleyma
ekki hvort öðru
og þegar þau hittast tuttugu og
fimm árum síðar er þeim ljóst að
þau eru sálufélagar. Feikilega vel
skrifuð bók, ljúfsár og erótlsk.
Fær bestu meðmæli.
Ég hef átt dásamlega œvi.
Ég vildi bara óska þess
að ég hefði áttað mig
á því fyrr.
Colette (1873-1954)
ALLAR BÆKIIR__________________
1. AF BESTU LYST eftir Björgu Sig-
urðardóttur, Hörð Héðinsson o.fl.
2. SKOÐAÐU LlKAMA ÞINN eftir
Niqel Nelson
3. GOÐ OG HETJUR í HEIÐNUM SIÐ
eftir Anders Bæksted
4. SÁLFRÆÐI EINKALÍFSINS eftir
Álfheiði Steinþórsdóttur og
Guðfinnu Eydal
5. FÁVITINN eftir Fjodor
Dostoievskí
6. ÍSLENDINGASÖGUR VIÐ ÞJÓÐ-
VEGINN eftir Jón R. Hjálmarsson
7. HRINGADRÓTTINSSAGA, 1. bindi,
eftir J.R.R, Tolkien
8. BJÖRG eftir Sigríði Dúnu
Kristmundsdóttur
9. RONJA RÆNINGADÓTTIR eftir
Astrid Lindqren
10. HARRY ÞOTTER OG LEYNIKLEF-
INN eftir J.K. Rowling
SKÁLDSÖGUR_________________
1. FÁVITINN eftir Fjodor
Dostojevski
2. HRINGADRÓTTINSSAGA, 1. bindi,
eftir J.R.R. Tolkien
3. KONA ELDHÚSGUÐSINS eftir Ami
Tan
4. DAUÐARÓSIR eftir Arnald Ind-
riðason
5. HEIMSINS HEIMSKASTI PABBI
eftir Mikael Torfason
6. HOBBITINN eftir J.R.R. Tolkien
7. HRINGADRÓTTINSSAGA, 2. bindi,
eftir J. R. R. Tolkien
8. DÓTTIR HIMNANNA eftir Amy
Tan
9. HRINGADRÓTTINSSAGA, 3. bindi,
eftir J. R. R. Tolkien
10. MÝRIN eftir Arnald Indriðason
Listinn er byggður á sölu í bókaverslunum Ey-
mundssonar í Reykjavík, Kópavogi, Hafnarfirði
og Akureyri 7. febrúar - 13. febrúar 2002.
ERLENDAR KILJUR
1. A PAINTED HOUSE eftir John
Grisham
2. A WALK TO REMEMBER eftir
Nicholas Spark
3. 1ST TO DIE eftir James Patterson
4. FALL ON YOUR KNEES eftir
Ann-Marie MacDonald
5. PENDRAGON eftir Catherine
Coulter
Listinn er frá New York Times