Dagblaðið Vísir - DV - 14.05.2002, Blaðsíða 15

15
ÞRIÐJUDAGUR 14. MAÍ 2002
PV_____________________________________________________________________________________________________Menning
Allt litróf tilfinninganna
- Kammersveit Reykjavíkur frumflytur verk íslenskra tónskálda á Listahátíð
Viöburöur dagsins á Listahátíð í
Reykjavík eru tónleikar Kammersveitar
Reykjavíkur í Listasafni íslands kl. 20 i
kvöld þar sem frumflutt veröa verk eftir
Jón Nordal og Hauk Tómasson. Auk þess
veröur einn þáttur úr Erfiljóöum Jóns
Leifs fluttur í fyrsta sinn opinberlega.
Stjórnandi er Bernharöur Wilkinson en
konsertmeistari Kammersveitarinnar er
Rut Ingólfsdóttir.
„Við pöntuðum verk hjá Jóni Nordal
í fyrra og sóttum um styrk úr Menning-
arborgarsjóði til þess. Verkin sem við
höfum leikið eftir hann til þessa eru svo
viðamikil að við höfum ekki getað flutt
þau á tónleikum erlendis og nú báðum
við hann um ferðavænt verk,“ segir Rut
Ingólfsdóttir og hlær við. „Hann tók því
ljúflega og samdi fyrir okkur verk sem
hann kallar Grímu og er fyrir ellefu
hljóðfæraleikara. Það er í anda hans,
svolítið tregablandið - með þessum
djúpa undirtóni sem ævinlega er i verk-
um Jóns.“
Söknuður
Verkið eftir Hauk Tómasson heitir
Langur skuggi og það fékk Rut í pósti
síðastliðið sumar.
„Ég hreifst af því undir eins,“ segir
Rut, „og ekki dró úr ánægjunni þegar
Haukur sagðist hafa fengið hugmyndina
af að hlusta á geisladiskinn Raddir með
íslenskum þjóðlögum, sungnum af ís-
lensku alþýðufólki. Þetta er frábært
verk fyrir sjö strengjaleikara og það ætl-
um við að flytja á tónleikum í Þýska-
landi í sumar.“
Eftir Jón Leifs flytur Kammersveitin
fyrst Skerzo Concreto, örstutt verk sem
tónskáldið sagði sjálft að menn mættu
taka hvort sem þeir vildu í gamni eða
alvöru. En ekki leikur vafl á inntaki
Erffljóðanna, sem er eitt þeirra verka
sem Jón samdi eftir dóttur sína Lif og
sem einnig verður flutt í kvöld.
„Þetta er ótrúlega flott verk, svo
þrungið sorg,“ segir Rut. „Hann gengur
þar að mörgu leyti lengra í persónulegri tján-
ingu en í hinum verkunum sem hann samdi í
minningu dóttur sinnar. Það er fyrir einsöngv-
ara og karlakór og við höfum safnað saman 16
úrvalsröddum úr ýmsum kórum bæjarins til að
flytja það.“
í fyrsta þætti verksins notar Jón Leifs ljóðið
Söknuð eftir Jónas Hallgrímsson. í öðrum þætti,
Sorgardansi, og þriðja þætti, Sjávarljóði, notar
hann texta héðan og þaðan, lausavísur, spak-
mæli, viðlög og kvæði eftir Bólu-Hjálmar, Egil
Þeir semja fyrir Kammersveit Reykjavíkur
Haukur Tómasson og Jón Nordal rýna í tónbókmenntirnar.
DV-MYND E.ÓL.
Skallagrímsson, Gunnar Gunnarsson, sjálfan
sig og fleiri. Flutningurinn er flókinn því stund-
um eru tveir ólíkir textar sungnir í einu. í
þriðja þætti syngur Þórunn Guðmundsdóttir
messósópran með (og móti) karlakómum og Rut
leikur einleik á fiðlu. Þar nær verkið hámarki
sinu í nístandi sorg og samviskubiti foðurins.
„Þetta verk er á útgáfuáætlun hjá okkur,“ seg-
ir Rut, „en okkur finnst mikilsvert að gefa al-
menningi líka kost á að heyra lifandi flutning á
verkum sem við ætlum að taka upp; ekki bara
æfa úti í bæ og taka upp í stúdíói án þess að
leika nokkum tíma fyrir áheyrendur."
Loks leikur Kammersveitin „I call it“ eftir
Atla Heimi Sveinsson við texta eftir Þórð Ben.
Sveinsson myndlistarmann.
„Þetta verk var samið 1974 og við höfum flutt
það nokkrum sinnum,“ segir Rut. „Það stenst
tímans tönn vel og mér kemur alltaf á óvart þeg-
ar ég kem að því eftir eitthvert hlé hvað það er
skemmtilegt. I því verki syngur Signý Sæmund-
dóttir einsöng."
. ■IIMIMaillllWi !■! 11 ..•
Karlar stjórna - konur bíða
A sunnudagskvöldið var
fyrsta sýning argentínska
dansflokksins E1 Escote í ís-
lensku óperunni á vegum
Listahátíðar. Á efnisskrá
var fyrst stutt nútímaverk,
E1 Escote, margverðlaunað
verk sem flokkurinn hefur
sýnt víða um heim, og síð-
an tangóverkið Cenizas de
Tango. Sýningin var i alla
staði vel heppnuð frá dans-
flokksins hálfu enda fima
góðir dansarar og fær dans-
höfundur, Roxana Grin-
stein.
Kynning á sýningunni og
staðsetning hennar hefðu
aftur á móti mátt vera
betri. Sýningin hefur að
mestu verið auglýst sem
tangósýning og kom nú-
tímaverkið í byrjun því
mörgum að óvart og fékk
vart þá athygli sem það átti
skilið. íslenska óperan er einnig sérlega illa fall-
in til danssýninga vegna þess hve lítil upphækk-
unin er í salnum.
E1 Escote er athyglisvert og sterkt dansverk.
Hreyfmgar í því eru smáar en skýrar og allsér-
stakar. Áhorfandi horfir á hálfnakta líkama án
sjáanlegs höfuðs skapa kyrrstæðar hreyfmgar
og mynstur. Sterk tengsl em á milli dansaranna
(höfuðlausu líkamanna) bæði í hreyfmgum og
nálægð. Eitt af þvi athyglisverðasta við sýning-
una er hvemig lýsingin skapar fagurleg form og
skugga á hryggjarsúlu og
bakvöðvum dansaranna.
E1 Escote er einstaklega
frumlegt verk og engin
furða þótt það hafi hlotið
heimsathygli.
Dansverkið Cenizas de
tango eða Aska tangós-
ins er gott dæmi um
hvernig listamenn nota
eigin menningarhefð
sem leið til listrænnar
tjáningar. Verkið er
byggt á aldargamalli
tangóhefðinni í Argent-
inu en í stað þess að höf-
undur sýni áhorfendum
hefðbundinn tangó eins
og um væri að ræða
skemmtun fyrir ferða-
menn túlkar hún veröld
tangósins og dansinn
sjálfan út frá eigin list-
rænum og hugmynda-
fræðilegum markmiðum,
gerir góðlegt grín að hefðinni og ekki síst hlut-
verki og stöðu kvenna innan hennar.
Tangóinn byggir eins og flestir paradansar á
hefðbundnum hlutverkum kynjanna sem felast í
því að allt frumkvæði er í höndum karlmanna
(að bjóða upp og stjórna á dansgólfinu) en kon-
umar bíða. Grinstein gerir þessa bið að umfjöll-
unarefni dansverksins og beinir meðal annars
sjónum að þeim leiðum sem konur hafa og nota
til að stytta biðina. Tangóinn er ástriðufullur
dans og var hann bannaður á sínum tíma af
kaþólsku kirkjunni vegna þess að hann þótti of
kynferðislegur. Grinstein leikur sér með siða-
vendnina og ástríðurnar á skemmtilegan hátt og
teflir þar meðal annars saman möguleikunum
sem „ósiðlátar“ og „siðlátar" konur hafa innan
og utan tangósins.
Hún ögrar einnig hefðbundnum hlutverkum
kynjanna og magnaðasti hluti dansverksins var
þegar tveir karldansarar dönsuðu saman eld-
heitan tangó og skiptust á við að stýra. Dans
þeirra geislaði af styrk og ögrun því hvorugur
vildi undan láta. Grinstein ýjar einnig að því að
konur geti dansað saman og stjómað á víxl. Það
að karlmenn dansi saman tangó hefur sögulega
skírskotun til tíma landnemanna þegar karl-
menn voru miklu fleiri en konur og siðgæðis-
staöall kynjanna var ólíkur. Það að konur dansi
saman átakamikinn og ástríðufullan tangó,
hvað þá að konur taki við stjóminni í tangón-
um, er síðan heillandi framtíðarsýn sem eytt
gæti biðinni á bekknum.
Canizas de tango er ótrúlega spennandi
blanda af nútimadansi og tangó. Dansararnir
sýndu skemmtilega takta og tónlist, lýsing og
búningar voru mjög flott.
Sesselja G. Magnúsdóttir
El Escote sýnir í Islensku óperunni á Listahátíð I
Reykjavík: El Escote. Danshöfundur: Roxana Grinstein.
Tónlist: Martin Pavlovsky. Lýsing: Eli Sirlin. Svlðsmynd
og búningar: Roxana Grinstein.
Cenizas de Tango. Danshöfundur: Roxana Grinstein.
Tónlist: Ruggieri, Pugliese, Binelli, Aieta, Spasiuk/Agri,
Piazzolla/Ferrer o.fl. Leikmynd og búnlngar: Joege
Ferrari. Lýslng: Eli Sirlin.
Dieter Roth
Akademían sýnir
Áhugamenn
um 20. aldar
myndlist ættu
að athuga að nú
stendur yfir
sýning á verk-
um félaga í
Dieter Roth
Akademíunni í
húsakynnum
íshamars ehf.,
vinnustofu
Bjöms Roth og
veitingahúsinu
Álafossfót bezt við Álafossveg, Mosfells-
bæ. Hún var opnuð um siðustu helgi í
tilefni þriðju ráðstefnu Akademíunnar
sem stendur yfir til 15. maí en sýningin
stendur til 9. júní og er opin virka daga
kl. 18-20 og kl. 14-20 um helgar.
Dieter Roth Akademían var stofnuð
árið 2000 í Basel í Þýskalandi til að sinna
arfi hins merka myndlistarmanns sem
akademían er kennd við og efla sambönd
og samstarf milli myndlistarmanna.
Meðal stofnfélaga eru bræðurnir Sigurð-
ur og Kristján Guðmundssynir, Bernd
Koberling, Henriette van Egten, Dorothy
Iannone og Pétur Kristjánsson og eiga
þau öfl verk á sýningunni auk fjölda
annarra listamanna, meðal þeirra eru
Björn Roth, Vera Roth og Karl Roth,
Eggert Einarsson, Magnús Reynir Jóns-
son, Sigríður Bjömsdóttir og Dieter sjálf-
ur.
Bersögli í sellófoni
Það var íhugunarvert fyrir gamla
rauðsokku að horfa og hlusta á Björk
Jakobsdóttur flytja einleikinn sinni Sell-
ófon sem nú gengur fyrir fullu húsi í
Hafnarfjarðarleikhúsinu. Hún sýndi þar
í máli og myndum dag í lífi ungrar ís-
lenskrar nútimakonu - og það er sannar-
lega ekki glaður dagur. Hún vaknar svo
seint að hún verður að vekja börnin með
látum („ekki góð uppeldisaðferð"), bisar
því yngra upp í bamastól í upphækkuð-
um jeppa sem er - eins og hún bendir á
sjálf - fáránlegt farartæki til heimilis-
nota, lætur það eldra klæða sig í bílnum,
er of sein í vinnuna, óheppin með flest
yfir daginn, of sein að sækja börnin og
lendir í útistöðum við hreint alla sem
hún hittir. Engin furða þó að hún sé ekk-
ert sérlega ánægð með lífið.
En þetta er gamanleikrit, segir nú
kannski einhver þeirra sem skemmti sér
vel á frumsýningu. Já, og margar setn-
ingar og svipmyndir voru þrælfyndnar.
En mér fmnst of oft gæta sjálfsvorkunn-
ar í leikritum um konur og líf þeirra -
nefni til dæmis Leitina að vísbendingu
um vitsmunalíf í alheiminum og Evu,
bersöglan sjálfsvamareinleik. Pikusögur
og Bannað að blóta í brúðarkjól voru
hressandi undantekningar.
Hver er hráin?
í Seflófoni gæflr Björk við ímyndina
af lífinu fyrir Rauðsokkahreyfingu - þeg-
ar „allar“ konur voru heima
og hittust hver hjá
annarri i kaffi svo að
hvunndagurinn
varð einn allsherj-
ar saumaklúbbur.
Og hvers vegna
getur þetta ekki
orðið svona aftur?
Jú, af því laun
karla lækkuðu svo
mikið þegar konurn-
ar stormuðu út á
vinnumarkaðinn að nú get-
ur ekkert heimili lifað af einfóldum
launum.
Þegar hlýtt er á svona söguskoðun er
freistandi að sjá fyrir sér lífið á þessum
löngu liðnu tímum. Þar sem karlinn
skaffaði sæmilega og konan gat verið
heima var lífið talsvert öðruvísi og þó
umfram allt kröfumar nokkuð aðrar en
nú tíðkast. Einkabilar voru sjaldgæfir og
þá notaðir sparlega. Flestar konur saum-
uðu föt á fjölskylduna, gerðu við og
nýttu fatnað til hins ýtrasta. Matur var
einfaldur; þá voru ekki snæddir réttir
heldur bara fiskur fjóra til fimm daga í
viku - en fiskur var að vísu mun ódýr-
ari hlutfallslega en hann er nú!
Ef lífið ætti að snúast heilan hring þá
yrði fólk að byrja á að breyta lifnaðar-
háttum sínum, skila jeppunum, læra að
sauma, einfalda eldamennskuna niður í
grunnform... En kannski er það einmitt
það sem ungt fólk þráir innst inni?