Dagblaðið Vísir - DV - 16.07.2002, Blaðsíða 6

6
ÞRIÐJUDAGUR 16. JÚLÍ 2002
Fréttir DV
Stóriðjuframkvæmdir austanlands myndu hafa mikil áhrif á hagkerfið:
Vaxtahækkun líkleg nema
hætt verði við framkvæmdir
- hlýtur að vera órói í Seðlabankanum að mati Islandsbanka
Gengfð á framkvæmdaslóöum
Ef stórframkvæmdirnar austanlands veröa aö veruleika hlýtur íslenskt hag-
kerfi aö mæta nýjum tímum. Mótvægisaögeröir yröu nauösynlegar, bæöi af
hálfu Seölabanka og hins opinbera.
Davíö
Oddsson.
Almar
Guömundsson.
Búist hafði verið við frekari vaxta-
lækkunum innan skamms en stór-
iðjuáform stjómvalda og Alcoa á
Austurlandi gætu sett verulegt strik
í þann reikning. Eirikur Guðnason
seðlabankastjóri segir að Seðlabank-
inn gangi út frá algjörri óvissu í stór-
iðjuáformum. „Við emm ekki famir
að reikna með því sem staðreynd að
úr þessu verði og þess vegna miðast
okkar vaxtastefha ekki við það,“ seg-
ir Eiríkur. „Það er hins vegar líklegt
að svona miklar framkvæmdir
myndu kalla á vaxtahækkun.
Seðlabankinn hyggst yfirfara
vaxtamálin um næstu mánaðamót
enda Ijóst að sögn Eiríks að stóriðju-
framkvæmdir fyrir austan myndu
hafa áhrif á peningamálastefnuna.
„Við gerðum raunar Alþingi grein
fyrir því á vormánuðum meö hvaða
hætti það gæti orðið og sögðum þá
meðal annars að vextir gætu hækk-
að. Það fer hins vegar eftir ýmsu, svo
sem mótvægisaðgerðum af hálfu rík-
isins,“ segir seðlabankastjóri.
Sem dæmi um hugsanlega mót-
vægisaðgerð ríkisins nefnir Eiríkur
að dregið yrði úr öðrum opinberum
framkvæmdum á framkvæmdatíma
virkjunar og álvers fyrir austan.
Spurður hvort Seðlabankinn sjái fyr-
ir sér að vaxtahækkunin myndi eink-
um verða á sjálfum framkvæmdatím-
anum segist seðlabankastjóri ekki
geta tjáð sig um það. Sennilega
myndu þó áhrifm spanna yfir lengri
tíma en framkvæmdaskeiðið eitt og
sér.
Stór áhættuþáttur
Almar Guðmundsson, forstöðu-
maður Greiningar íslandsbanka, seg-
ir að ef samkomulag næst milli Alcoa
og stjómvalda í haust séu meiri lík-
ur á vaxtahækkunum en vaxtalækk-
unum. Seðlabankinn muni herða að
til að búa í haginn fyrir það þenslu-
tímabil sem fylgi byggingartíma ál-
versins og virkjunar. Vaxtabreyting-
ar skili sé oft ekki inn í hagkerfið
fyrr en á 12-18 mánuðum.
En þola íslensk efnahagsskilyrði
mikla vendingu? „Verkefiiið er það
stórt á íslenskan mælikvarða að
áhrif þess verða að teljast stór
áhættuþáttur í hagstjóm á næstunni.
Elrikur Valgerður
Guönason. Sverrisdóttir.
Seðlabankinn hefur það hlutverk að
halda verðbólgunni niðri og hann
mun því fylgjast vel með framvind-
unni. Bankinn hefur loksins náð
verðbólgu niður en nú er að koma
inn verkefni sem getur aukið þrýst-
ing á verðlag á nýjan leik. Þeir hjá
bankanum þurfa að bregðast við
þannig að þeir lágmarki líkumar á
að verðbólga fari aftur úr böndunum.
Þá er mjög mikilvægt að til komi að-
haldsaðgerðir af hálfu hins opinbera
ef af álversframkvæmdum verður
þannig að það mæði ekki eingöngu á
peningastefhu Seðlabankans," segir
Almar.
Krónan myndi styrkjast
íslandsbanki telur aö ef Alcoa og
íslensk stjómvöld nái samkomulagi
muni sú ákvörðun vafalaust hafa
töluverð áhrif á innlendan fjár-
magnsmarkað. „Líklegt er að krónan
muni styrkjast og langtimavextir
hækka," segir í Morgunkomum ís-
landsbanka. Um er að ræða vinnu
sem nær allt frá því að hefja undir-
búning á virkjunarstað til þess að
ljúka samningaviðræðum við aðila
og afla tilskilinna leyfa fyrir verkefn-
inu. Vinnan útheimtir fjármagn og
verði í samkomulaginu eitthvaö sem
skuldbindur Alcoa til þátttöku í þeim
kostnaði mun vera hægt að túlka það
sem yfirlýsingu um að fyrirtækinu
sé full alvara með þessum undirbún-
ingi að mati bankans.
Gríðarstórt verkefni
Bygging og rekstur álvers í Reyð-
arflrði og virkjana er stórt verkefhi á
mælikvarða helstu álfyrirtækja í
heiminum. Það krefst fjárhagslegs
styrkleika sem einungis allra stærstu
álfyrirtæki heims hafa til að bera.
Alcoa er stærsta álfyrirtæki í heimi
og eitt fárra sem geta farið á eigin
vegum í svona dæmi. Verkefnið er
einnig stórt í samanburði við umfang
íslenska hagkerfisins en kostnaður-
inn við að reisa það og tengdar virkj-
anir er um þriðjungi hærri fjárhæð
en öll fjárfesting í hagkerfmu í ár
samkvæmt áætlun Þjóðhagsstofnun-
ar. „Verði af því mun það hafa mikil
áhrif á innlendan fjármagnsmarkað
og þróun hagkerfisins í heild á næstu
misserum og árum,“ segir íslands-
banki.
Skiptar skoðanir
Nokkur umræða varð á þingi um
áhrif stóriðjuframkvæmdanna á hag-
kerfið í vor eftir ábendingar Seðla-
banka íslands og fleiri aðila. Stjóm-
arandstaðan varaði við að stöðug-
leikanum yrði e.t.v. stefnt í hættu en
Davið Oddsson forsætisráðherra
hafnaði því og sagði langtímaávinn-
ing verkefiiisins fyrir þjóðarbúið
skipta mestu máli. í svipaðan streng
hefur Valgerður Sverrisdóttir, iðnað-
ar- og viðskiptaráðherra, tekið.
Sex erindi blaðburðarbarna á borð umboðsmanns barna:
Þungur róður varðandi réttindi barna
- segir Þórhildur Líndal - samningsleysið er hneisa
Umboðsmanni bama hafa á þessu
ári borist fimm erindi vegna sex blað-
burðarbarna sem ekki höfðu fengið
greidd laun sín eða gengið illa að fá
þau greidd. Þórhildur Líndal, umboðs-
maður barna, segir að það sem geri
þessi mál ungra blaðbera erfiðari en
önnur sé sú staðreynd að stór hluti
blaðbera tilheyri engu stéttarfélagi. í
þessum tilvikum hefur það í fór með
sér að hver og einn sem telur sig órétti
beittan verður að sækja sinn rétt sjálf-
ur án aðstoðar stéttarfélags.
- Hver er réttarstaða þessara barna
gagnvart launagreiðanda, ef launa-
greiðandinn á í greiðsluerfiðleikum
eða verður gjaldþrota?
„Réttarstaða barna, sem blaðbera,
ætti í þessum tilvikum að vera sú
sama og annars launafólks, þ.á m. blað-
bera, sem teljast til fullorðinna. Sam-
kvæmt yfirlýsingu um biaðbera í
tengslum við kjarasamninga í mars
árið 2000 og undirrituð er af aðilum
Samtaka atvinnulífs og hlutaðeigandi
stéttarfélaga segir i 2. tölulið:
Blaðberar í
störfum hjá að-
ildarfélögum
Samtaka at-
vinnulífsins
njóta allra lög-
bundinna rétt-
inda á vinnu-
markaði, svo sem
orlofsréttar og
veikinda- og
slysaréttar. í 3. tölulið segir orðrétt:
Atvinnurekendur greióa iögjöld til
lífeyrissjóös og standa skil d iö-
gjaldahluta starfsmanns. Þeirgreiöa
sjúkra- og orlofssjóösgjald enda njóti
blaöberar réttinda í viökomandi
sjóöum í samrœmi viö þœr greiöslur.
Meöan ekki er fyrir hendi kjara-
samningur standa atvinnurekendur
skil á greiöslu stéttarfélagsgjalda
vegna blaöbera sem þess óska.
Ef útgáfufélag semur við bam um
að það taki að sér tiltekinn blaðburð
og fái laun fyrir þá vinnu sína þá
ber vinnuveitanda að sjálfsögðu að
standa við þann samning, hvort sem
hann er munnlegur eða skriflegur,
en samkvæmt fyrrgreindri yfirlýs-
ingu Samtaka atvinnulífs og hlutað-
eigandi stéttarfélaga er gengið út frá
því að útgáfufélög geri skrifleg ráðn-
ingarbréf vegna blaðbera, sbr. 4.
tölulið yfirlýsingarinnar.“
Þórhildur segir að allt frá árinu 1995
hafi hún haft afskipti af málefnum
blaðburðarbama, þ.á m starfskjörum
og launum þeirra. Á þeim árum sem
liðin eru hafi ýmislegt áunnist varð-
andi réttindi þeirra en róðurinn hefur
verið þungur.
„Enn hefur ekki reynst vilji tO að
gera kjarasamning fyrir þessa starfs-
stétt launafólks sem er að mínum dómi
hneisa. í áðurnefndri yfirlýsingu í
tengslum við kjarasamninga árið 2000
var gert samkomulag um að skipuð
yrði nefnd fulltrúa Samtaka atvinnu-
lífsins, Eflingar - stéttarfélags o.fl. til
að skoða gerð kjarasamnings vegna
blaðbera. Þeirri skoðun átti að ljúka
fyrir árslok 2000 en þótt komið sé ífam
á mitt ár 2002 bólar ekkert á gerð
kjarasamningsins.
Auðvitað spyr maður sig hvemig
standi á því að ekki skuli vera til
kjarasamningar við þessa stétt launa-
fólks hér á landi. Og veltir því óneitan-
lega fyrir sér hvort ástæðan geti verið
sú að hér eiga böm stóran hlut að
máli; böm sem eiga ekki auðvelt með
að mynda pólitískan þrýstihóp," segir
umboðsmaður bama.
-HKr.
Þórhildur Líndal.
y£ gpysj/ÍiJJ
REYKJAVÍK AKUREYRI
Sólariag í kvöld 23.22 23.35
Sólarupprás á morgun 03.46 02.58
Síðdegisflóð 23.24 16.34
Árdegisflóð á morgun 12.01 04.57
Þurrt að mestu
Vestlæg átt 5-10 m/s. Dálítil rigning
eða skúrir um landið norðanvert í
fyrstu en annars skýjað með köflum
og þurrt að kalla. Sunnan 5-10 m/s
vestan til í kvöld og þykknar upp,
en hægari austan til og bjartviðri.
Hiti 9 til 17 stig.
Víða rigning
Suðlæg átt 5-10 m/s á morgun, en
8-13 m/s vestan til. Víða rigning en
þurrt að mestu norðaustanlands.
Hiti 9 til 17 stig að deginum, hlýjast
austanlands.
Fimmtudagur Föstudagur Laugardagur
Hiti T Hitl 12“ Hiti 12“
til 16° til 20“ til 20“
Víndur 5_10nV's Vindur: 5-10 "V* Vindun 3-8 "Vs
Norðvestlæg átt Fretnur hasg Fremur hæg
og skýjaö meö vestlæg eöa vestlæg eöa
köflum. Þurrt að breytileg ótt og suövestlæg átt
mestu en skýjaö meö og skýjaö meö
úrkoma norðan kóflum. köflum.
tll.
* 71

1'
m/s
Logn 0-0,2
Andvari 0,3-1,5
Kul 1,6-3,3
Gola 3,4-5,4
Stlnnlngsgola 5,5-7,9
Kaldl 8,0-10,7
Stinnlngskaldi 10,8-13,8
Allhvasst 13,9-17,1
Hvassviöri 17,2-20,7
Stormur 20,8-24,4
Rok 24,5-28,4
Ofsaveður 28,5-32,6
Fárviðri >= 32,7
AKUREYRI rigning 8
BERGSSTAÐIR úrkoma 7
B0LUNGARVÍK úrkoma 7
EGILSSTAÐIR skýjað 11
KIRKJUBÆJARKL. skýjaö 9
KEFLAVÍK alskýjaö 9
RAUFARHÓFN rigning 7
REYKJAVÍK súld 9
STÓRHÖFÐI úrkoma 9
BERGEN skýjað 15
HELSINKI heiöskírt 20
KAUPMANNAHÖFN heiöskírt 19
ÓSLÓ skýjað 17
STOKKHÓLMUR 21
ÞÓRSHÖFN skúr 11
ÞRÁNDHEIMUR skýjaö 14
ALGARVE heiöskírt 21
AMSTERDAM léttskýjaö 18
BARCELONA skýjaö 20
BERLÍN skýjaö 19
CHICAGO léttskýjaö 24
DUBLIN skýjaö 13
HALIFAX þoka 14
FRANKFURT skýjaö 19
HAMBORG skýjaö 18
JAN MAYEN súld 7
LONDON skýjaö 18
LÚXEMBORG hálfskýjaö 17
MALLORCA skýjaö 22
MONTREAL alskýjaö 18
NARSSARSSUAQ rigning 17
NEW YORK rigning 24
ORLANDO hálfskýjaö 27
PARÍS skýjaö 15
VÍN skúr 21
WASHINGTON heiöskírt 23
WINNIPEG heiöskírt 26