Dagblaðið Vísir - DV - 01.02.2003, Qupperneq 16

16
LAUGARDAGUR 1. FEBRÚAR 2003
Helgarblað
Dorothy Parker, rithöfundur, Ijóöskáld og gagnrýnandi. Hún var eiturtunga og þóttl
eln fyndnasta kona sinnar tíöar. Líf hennar var ekkl hamingjuríkt og einn vinur
hennar sagöl aö hún heföl aldrel kunnaö aö láta sér líöa vel.
Dekrað við
óhamingju
Dorothy Parker var einkar snjöll manneskja og fyndin og
beitt í skrifum sínum. Hún naut lítillar hamingju í lífinu
og reyndi nokkrum sinnum aö fyrirfara sér. Segja má aö
hún hafi dekraö viö óhamingju sína.
Dorothy fæddist árið 1893 í New Jersey. Móðir
hennar lést þegar hún var fimm ára og hún átti óham-
ingjusöm bemskuár á heimili fóður síns og stjúpu
sem hún fyrirleit. Um tvítugsaldur kynntist hún
drykkfeUdum verðbréfasala, Edwind Parker, sem
gekk i herinn í fyrri heimsstyrjöldinni og sneri heim
í striðslok, háður morfíni eftir að hafa komist í mor-
fínbirgðir herdeildar sinnar.
Dorothy fékk vinnu hjá Vanity Fair þar sem hún
gerðist leiklistargagnrýnandi. Hún vakti fljótlega at-
hygli fyrir miskunnarlausa dóma sína. Hún mælti
með leiksýningu af því það væri svo afskaplega gott
að prjóna á með-
an hún stæði
yfir, „og ef þið
pijónið ekki
skuluð þið hafa
með ykkur bók,“
sagði hún.
„Stundum frnnst
mér að það geti
ekki verið satt,
það geti ekki ver-
ið til svona vond
leikrit," sagði
hún i einni gagn-
rýni sinni. „í
fyrsta lagi myndi
enginn skrifa
þau og í öðru lagi
myndi enginn
setja þau á svið.“
Hún sagðist lifa
hundalifi vegna
allra þeirra öm-
urlegu leikrita
sem hún þyrfti
að horfa á.
Vinur og
sálufélagi
Meðal sam-
starfsmanna
Dorothy á Vanity
Fair var Robet
Benchley sem
var virtur leik-
húsgagnrýnandi
og rithöfundur.
Þau Dorothy
urðu nánir vinir
og vináttusam-
bandið við hann
var kannski mik-
ilvægasta sam-
bandið I lífið
hennar. Vinir
þeirra vissu
aldrei hvort þau
voru elskendur
eða ekki, en þau
voru allavega
sálufélagar.
Dorothy þoldi
ekki Gertrude,
eiginkonu
Benchleys, og
lýsti henni sem
konu sem líkleg
væri til að borða
afkvæmi sín. Þeg-
ar Dorothy var
sagt lát Benchleys árið 1945 svaraði hún með orðun-
um: „Það er alveg frábært." Gertrude taldi orðin bera
vott um kaldlyndi Dorothy og fýrirgaf henni aldrei en
orðin voru sögð i biturleika af lífsþreyftri konu sem
hafði komist að þeirri niðurstöðu að allt færi á verri
veg í lifmu.
Kaldhæðinn höfundur
Dorothy byrjaði að yrkja ljóð á unglingsárum og
eitt af fyrstu ljóðunum sem birtist eftir hana á prenti
hófst á orðunum: „Ég hata konur. Þær fara í taugam-
ar á mér.“ Hún sagðist biðja daglega: „Góði Guð, láttu
mig hætta að skrifa eins og kona. í Jesú nafni.
Amen.“
Fyrsta ljóðabók hennar, Enough Rope, sem kom út
árið 1927, varð metsölubók. Smásaga hennar, Big
Blonde, vann 0 Henry verðlaunin sem besta smásaga
ársins 1929. Hún var ekki afkastamikill höfúndur og
var allt upp í sex mánuði að skrifa smásögu. Sögur
hennar lýsa einmanaleika, grimmd, sambandsleysi
kynjanna og einangrun kvenna og eru fullar af kald-
hæðni líkt og ljóð hennar.
Brösugt ehikalíf
Hún var ekki húsleg kona. Einhver sagði að hún
hefði frekar svelt sig en soðið sér egg. Alla ævi át hún
beikon hrátt og gaf þá skýringu að hún vissi ekki
hvemig ætti að matreiða það. Hún lærði aldrei á bíl
og sagði að ekkert gæti fengið sig til að kaupa sér út-
varp. Hún var ákaflega drykkfelld og drakk til að
eyða óskaplegri kvíðatiifmningu sem gagntók hana
svo oft. Hún talaði stöðugt um að lífið væri ekki þess
virði að því væri lifað og gerði nokkrar misheppnað-
ar tilraunir til að fyrirfara sér.
Seinni eiginmaður hennar var leikarinn Alan
Campbell sem var ellefu árrnn yngri en hún. „Enginn
í veröldinni hefur fengið mig til að hlæja jafn mikið
og Dorothy," sagði hann eitt sinn. Dorothy var mjög
hamingjusöm fyrstu árin í hjónabandi sínu og dró
mjög úr drykkju sinni. Hjónin störfuðu saman í
Hollywood um hríð þar sem Dorothy skrifaði kvik-
myndahandrit.
Eftir tveggja ára hjónaband varð hún bamshaf-
andi, 43 ára gömul. Fæstir þeirra sem þekktu hana
töldu hana gott efni í móður. „Hún var frábær við
hunda," sagði einn vinur hennar, „hundur gat ekki
svarað henni eða sagt betri brandara en hún. En ég
held að hún hefði orðið mjög leið á móðurhlutverk-
inu. Hún hafði enga þolinmæði." Það reyndi aldrei á
móðurhæfileika hennar því hún missti fóstrið. Hún
varð bamshafandi á nýjan leik en missti það fóstur
sömuleiðis. Drykkja hennar óx mjög. Hún skildi við
eiginmann sinn en giftist honum aftur eftir örfá ár en
skildi við hann á ári síðar.
Líf án tilgangs
Á McCarthy-timanum var Dorothy grunuð um
kommúnisma og þegar FBI-útsendarar mættu á heim-
ili hennar og spurðu hana hvort hún hefði einhvem
tíma íhugað að taka þátt í samsæri um að steypa
stjóm Bandaríkjanna svaraði hún: „Ég get ekki einu
sinni fengið hundinn minn til að halda sér á mott-
unni. Lít ég út fýrir að vera manneskja sem gæti
steypt ríkisstjórninni?"
Hún fór þó ekki leynt með róttækar stjómmála-
skoðanir sínar og var vegna þeirra sagt upp vinnu í
Hollywood. Hún sneri sér þá að bókmenntagagnrýni
og fór þar ekki mjúku leiðina meðan önnur leið var
fær.
Hún tók á ný upp samband við fyrrum eiginmann
sinn, Alan Campbell, sem var ekki einungis orðinn
forfailinn drykkjumaður heldur bmddi róandi lyf í
gríð og elg. Dag einn kom Dorothy að honum látnum
í rúminu. Hann hafði tekið inn of stóran skammt af
róandi lyfjum. Kona nokkur vottaði Dorothy samúð
sína með orðunum: „Hvað get ég gert fyrir þig?“ „Út-
vegaðu mér nýjan eiginmann," svaraði Dorothy. Kon-
an sagði Dorothy að svar hennar væri það ruddaleg-
asta og ósmekklegasta sem hún hefði nokkru sinni
heyrt. „Fyrirgefðu," sagði Dorothy, „farðu þá í stað-
inn út í búð fyrir mig og kauptu handa mér samloku
með skinku og osti.“
Dauði Alans gerði hana gamla. Hún hríðhoraðist,
varð 40 kíló, og aö sögn kunningjakonu leit hún út
fyrir að vera hundrað ára. Hún bjó á hótelherbergi og
eyddi tímanum í drykkju og gláp á sápuóperur. Hún
lést af völdum hjartaáfalls árið 1967. Einn vinur henn-
ar skrifaði öörum vini: „Ef það er einhver tilgangur
með lifmu þá er hún núna einhvers staðar að láta sér
líða vel en það tókst henni svo illa meðan hún var
hér, og ég vona að hún sé í félagsskap Roberts
Benchleys."
Gullkorn vikunnar
Ég vildi feginn
verða að Ijósum degi
- eftir Pál Ólafsson
Ég vlldi feginn verða að IJósum degi,
en vera stundum myrk og þögul nótt;
þá vœri ég lelðarljós á þínum vegl,
þlg lyki ég faðmi þá þú svœfir rótt.
Svo undur dauðtrúr ég þér skyldi reynast
og o'ní gröf ég með þér fœri seinast.
Og þá menn lœstu líkklstunni aftur,
ég lœddlst eins og skuggi í faðminn þinn,
(því mannlegur ei meinað getur kraftur
að myrkrið komi í grafarhúmlð inn),
ég vefðlst um þig, vœri í faðmi þínum,
uns vekti ég þlg með IJósgeislunum mínum.
Tvö meistaraverk
Uppáhaldsbœkur Sigurðar G. Valgeirssonar
„Tvær bækur standa
upp úr þegar ég lít til
baka. Þær eiga það sam-
eiginlegt að vera eftir er-
lenda höfunda, eru báðar
þykkar og ég kynntist
þeim rúmlega tvítugur
sem hluta af námsefninu
þegar ég var í bók-
menntanámi.
Önnur bókin er Ilí-
onskviöa eftir Hómer sem
Einar Már benti nýlega á
að flestir af yngri kynslóð
tengdu við Hómer Simp-
son. Ég las þessa bók
mörgum sinnum og
hreifst bæði af verkinu og
þýðingu Sveinbjarnar Eg-
ilssonar. Ég man að þegar
ég var blaðamaður á DV í
gamla daga gekk ég svo
langt að benda íþrótta-
fréttamönnunum á að
lesa kviður Hómers ef
það mætti verða til að draga úr klisjum á borð
við: „knattspyrnumaðurinn snjalli" og svo
framvegis. Þeir fóru ekki að ráðum mínum og
kannski eins gott. Eftir á
að hyggja veit ég ekki
hvort manni hefði liðið
betur við að lesa: „Hinn
rósfingraði markvörður
Skagamanna bjargaði
meistaralega í hom.“
Hin bókin er Don Kíkóti
eftir Cervantes. Ég las
hana í enskri þýðingu í
einum rykk sem er munað-
ur sem maður gat veitt sér
á yngri árum. Mér fannst
bókin gríðarlega skemmti-
leg og eftirminnileg.
Ég nefni að lokum tvær
bækur úr heimilisbóka-
safhinu. Þær eru Birtíngin-
eftir Voltaire í þýðingu
Halldórs Laxness og Ægis-
gata eftir John Steinbeck í
þýðingu Karls ísfelds. Þess-
ar bækur eru þeirrar nátt-
úra að ef ég opna þær veit
ég oftast ekki af mér fyrr
en ég er niðursokkinn í lestur þeirra eða jafn-
vel búinn með þær.“
Skemmtileg
náðargáfa
Náöargáfa Gabriels
eftir Hanif Kureishi
Hinn fimmtán ára
Gabriel reynir að ná fót-
festu eftir að faðir hans
flytur að heiman. For-
eldrum hans, fyrrver-
andi hippum, veitir
sannarlega heldur ekki
af leiðsögn og stuðningi.
Afar skemmtileg, fyndin og lúmsk
skáldsaga um mannleg samskipti.
Persónulýsingar eru sérlega vel
heppnaðar en það er fóstra Gabriels,
Hanna frá Austur-Evrópu, sem hvað
eftir annað stelur senunni.
Kvótið
Bœkur sem ég fœ tilfelli út af
eru bœkur sem eru þannig að
þegar maður er búinn að lesa
þcer þá vildi maður óska þess
að höfundurinn vœri ógurlega
mikill vinur manns og maður
gœti hringt í hann hvenœr sem
maður vildi. Svoleiðis lagað
skeður nú samt ekki alltof oft.
Holden Caulfield í Bjargvættinum í grasinu
eftirJ.D. Salinger
Allar bækur m
1. Þú getur grennst og
breytt um lífsstíl. Ás- mundur Stefánsson og Guðmundur Björnsson
2. Bókin um bjórinn. Roqer Protz
3. Frida. Barbara Mujico
4. Gerðu það bara!
Guðrún G. Berqmann
5. Rétt matreiðsla fyrir þinn
blóðflokk. Peter D'Adamo
6. Leiðin að baettri líðan.
Halldóra Siqurdórsdóttir
7. Dauðarósir. Arnaldur Indriðason
8. Grafarþögn.
Arnaldur Indriðason
9. Jafnvægi í gegnum orku
stöðvarnar. Guðjón Berqmann
10. Leggðu rækt við sjálfan þig.
Anna Valdimarsdóttir
Skáldverk
1. Dauðarósir. Arnaldur Indriðason
2. Grafarþögn. Arnaldur Indriðason

3. Napóleonsskjölin.
Arnaldur Indriðason
4. Bridget Jones - á barmi
tauqaáfalls. Helen Fieldinq
5. Gullregn úr ástarljóðum
íslenskra kvenna
6. Alkemistinn. Paulo Coelho
7. Tveggja turna tal.
J.R.R. Tolkien
8. Kaldaljós. Viqdís Grímsdóttir
9. Sjálfstætt fólk. Halldór Laxness
10. Mávahlátur.
Kristín Marja Baldursdóttir
Barnabækur
1. Geitungurinn 1. Árni Árnason
oq Halldór Baldursson
2. Njála. Brynhildur Þórarinsdóttir
3. Molly Moon og
dáleiðslubókin. Georqia Bynq
4. Gæsahúð 6 - Skrímslið.
Helqi Jónsson
5. Gúmmí-Tarsan.
Ole Lund Kirkeqaard
Metsölulisti Eymundssonar 8.-14. janúar