Dagblaðið Vísir - DV - 29.03.2003, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 29. MARS 2003
Fréttir
Landskönnun á mataræði íslendinga staðfesti grun margra um hrun fiskneyslu:
Mataræði unga fólksins:
Soknanfæni í tilbúnuni fiskrettum
DV-MYNDIR ÞÓK
Framandi matur
Fiskur er framandi fæöa í augum margra afyngri kynslóöinni og lítiö sem ekkert á boröum þegar kallaö er í mat á
hennar heimilum. Fiskbúöin Sæbjörg í Skipholti býöur upp á sælgæti úr sjónum en þær kræsingar höföa ekki til
þeirra sem boröa aö jafnaöi eina pitsusneiö á dag, allt áriö um kring.
Nammi, namm...
Rauömagi og hausuö ýsa er meöal þess sem má sjá í kæliboröum fískbúö-
anna. Hins vegar stendur stór hluti yngri kynslóöarinnar ráöataus frammi fyrir
matreiöslu á þessum kræsingum.
„Ég hef vitað um þessa þróun og
hef varað foreldra við. Síðastliðin
10-15 ár hafa einkennst af þessu ei-
lífa pitsu- og hamborgaraáti. Mér
flökrar við því, ekki síst þar sem
þetta fæði er svo snautt af mörgum
vítamínum sem líkaminn þarf. Við
getum alveg eins átt von á því að
það komi upp sjúkdómar sem ekki
hafa hrjáð yngra fólk áður,“ segir
Úlfar Eysteinsson matreiðslumað-
ur sem löngu er landsþekktur fyrir
matreiöslu sína á fiski.
Landskönnun Manneldisráös á
mataræöi íslendinga, sem gerð var
meðal 1366 einstaklinga á síðasta
ári og kynnt í vikunni, vakti að
vonum athygli. Þar kom fram að
mataræði íslendinga hefði að
mörgu leyti gjörbreyst frá árinu
1990, sterkustu einkenni íslensks
mataræðis frá árum áður væru
óðum að hverfa. Reyndar þótti
gleðilegt að mataræði Islendinga
hefði í stórum dráttum færst nær
manneldismarkmiðum frá því sam-
bærileg könnun var gerð árið 1990.
Hins vegar þóttu það vond tíðindi
hversu mikið sykur- og gosdrykkja-
neysla hafði aukist. En það þótti
beinlínis dapurlegt að sjá hvernig
fiskneyslan hafði snarminnkað.
Fiskneysla er hverfandi og þykja
næringarefni í fæðunni bera þess
merki. Þannig eru nauðsynlegt efni
eins og kalk, D-vítamín og joð und-
ir ráölögðum dagskammti í fæði
margra, sérstaklega hjá stúlkum.
Varla munnbiti af fiski
En vitnum beint í samantekt um
rannsóknina: „Sú breyting sem
veldur hvað mestum áhyggjum
varðar fiskneysluna. Mikil
fiskneysla hefur verið eitt megin-
einkenni á mataræði Islendinga
fram til þessa. Árið 1990 mældist
hún 73 grömm á dag að jafnaði eða
hærri en í nokkru öðru Evrópu-
landi. Nú er svo komið að
fiskneyslan er aðeins 40 grömm á
dag sem er 45% minna en 1990.
Fiskneyslan er því að nálgast það
sem gengur og gerist í mörgum
löndum Evrópu."
Það er af sem
áður var. Og ef W
fiskur er ein-
hvers staðar uppi
á borðum er það
helst hjá eldra Wt/Et/k
fólki. Fiskur fer pay?TATr[?
varla inn fyrir
varir yngra fólks.
„Pitsan hefur greinilega leyst
fiskinn af hólmi sem þjóðarréttur
ungra íslendinga en ungt fólk borð-
ar þrisvar sinnum minna af fiski
en þeir elstu. Fiskneysla ungra
stúlkna er þannig hverfandi lítil,
eða einungis 15 grömm á dag að
jafnaði, sem er varla munnbiti, og
23% ungra kvenna borða fisk
sjaldnar en einu sinni í viku,“ seg-
ir í skýrslunni góðu.
Skórinn kreppir í mat-
reiðslukennsfu
Úlfar Eysteinsson segir niður-
stöður úr könnun manneldisráðs
hafa staðfest illan grun sinn um
ástandiö. En það er sólarglæta í
þessu fiskmyrkri ef marka má Úlf-
ar.
„Ég er reyndar að fá svolítið af
strákum, allt frá tvítugu og yfir þrí-
tugt, inn á Þrjá Frakka til mín sem
panta fisk i hádeginu. Þeir fá ekki
fisk heima hjá sér. Ég held að það
megi rekja eitthvað af þessu matar-
æði nútímans til matreiðslu-
kennslu í grunnskólum. Skórinn
kreppir í þeim efnum. Þegar ungt
fólk ætlar að elda fisk geta upp-
skriftir í matreiðslubókum veriö
flóknar, sérstaklega þegar grunn-
kunnáttan í matreiðslu er takmörk-
uð. Þess vegna kaupir fólk stund-
um fisk í sósu úr fiskborðum en
hann vill verða leiðigjam til lengd-
ar. Þá er ráðið oft að borða úti.“
Rof milli kynslóða
Ófáir tala um að kynslóðabil í
mataræði íslendinga hafi haft þau
áhrif að flskur er yngra fólki afar
framandi matur.
„Þaö er svo stutt síðan að for-
eldrar með böm og unglinga voru
sjálfir unglingar. Upp úr 1980 reið
hamborgaraæðið yfir og pitsurnar
fylgdu í kjölfarið. Unglingar þeirra
tíma eru sjálfir með böm og ung-
linga á sínu framfæri í dag. Þarna
hefur myndast djúp gjá. Það er svo
lítið samband við fiskinn. Þessir
ungu foreldrar muna kannski eftir
misjafnlega aðlaðandi fiskborðum
þar sem ýsa með haus og sporði
brosti framan í þau. Þetta sama
fólk veit varla
hvað það á að
gera þegar það
fær fisk inn í
eldhús til sín.
Hefur margt
ekki hugmynd
um það. Og við
þetta er að
bæta að í fiskvinnslunni starfa
nánast bara útlendingar. Fólk kann
því varla að flaka eða vinna fisk á
neinn hátt. Ungt fólk hefur fjar-
lægst fiskinn sem hráefni og því er
hann sjaldan á borðum," segir Úlf-
ar.
En hann bætir við að bjóðist
ungu fólki fiskur, t.d. þorskur, finn-
ist því hann nær undantekningar-
laust góður. Hins vegar sé hann
ekki lengur eldaður ofan í það.
Geta selt allt úr landi
DV spurði Kristján Ragnarsson,
formann Landssambands íslenskra
útvegsmanna, hvort rætt hefði ver-
ið innan raða LÍÚ að fara í eða taka
þátt í markaðsátaki til að ýta und-
ir fiskneyslu.
„Meiri fiskneysla hér skiptir
okkur í sjálfu sér ekki máli og við
höfum ekki ástæðu til að halda
uppi einhverri markaðssókn fyrir
fisk á íslandi þar sem við getum
selt allan okkar fisk úr landi og
meira til. Hins vegar mælum við
auövitað með fiskneyslu. Fiskur er
góð fæða og það er öllum til góðs að
borða flsk,“ segir Kristján.
Hann bendir á breytta þjóðfélags-
mynd þar sem þátttaka kvenna á
vinnumarkaði er t.d. allt önnur og
meiri en áður. Fólk hafi almennt
minni tíma til matargerðar og há-
degismatur sé ekki lengur sjálf-
sagður hlutur. Þegar hádegismat-
urinn var við lýði hafl fiskur verið
borðaður 4-5 sinnum í viku á
mörgum heimilum.
Tilbúnir réttir
Úlfar Eysteinsson sér ákveðna
lausn í tilbúnum réttum. „Það eru
allir að flýta sér í dag og mikil
neysla á tilbúnum réttum. Það er
staðreynd sem viö verðum að
horfast í augu viö. Því er ráð aö
fullvinna fiskinn meira, búa til
smekklega rétti fyrir fólk sem borð-
ar ekki fisk. Þama standa spjótin á
framleiðendum tilbúinna rétta, t.d.
SS sem gerir 1944-réttina. Þeim hef-
ur tekist að halda gamalli íslenskri
matarhefð við og geta örugglega
hresst upp á fiskneysluna með fjöl-
breyttari fiskréttum. Og svo þarf
auðvitað að hressa upp á mat-
reiðslukennsluna í grunnskólun-
um. Venja ungt fólk við að hand-
leika fisk.“
Og Kristján Ragnarsson tekur í
sama streng: „Fiskurinn krefst
ákveðinnar kunnáttu í matreiðslu
og þegar fólk gefur sér ekki tíma til
þess að matreiða hann eða kenna
bömunum sínum að borða hann þá
er illt í efni. Því er mikils virði að
fyrirtæki sem framleiða mat í
fjöldaframleiðslu finni góðar leiðir
til að gera fisk handhægan til
neyslu. Aukin fiskneysla verður
varla með öðrum hætti."
Fiskibollurnar vinsælar
Þó útlitið sé ekki bjart hvað
fiskneysluna varðar eru menn síð-
ur en svo sofandi yflr þeirri stað-
reynd. Hjá SS er ljóst að menn ætla
ekki að skella skollaeyrum við
áskorunum eins og fram komu í
máli Úlfars og Kristjáns. Meðal 25
rétta í 1944-línunni er enn sem kom-
ið er aðeins einn fiskréttur, fiski-
bollur. Jón Viðar Stefánsson, deild-
arstjóri markaðsdeildar SS, segir
þó stöðugt unnið að þróun fleiri
fiskrétta. Og hann kemur skemmti-
lega á óvart i þessari umræðu þeg-
ar hann upplýsir að fiskibollumar
eru þriðji vinsælasti rétturinn und-
ir merkjum 1944. Og það bendir
sannarlega til þess að markaður sé
fyrir tilbúna fiskrétti af ýmsu tagi.
„Fiskibollurnar hafa gengið mjög
vel og við erum að þróa fleiri flsk-
rétti. Okkar markmið er að auka
úrvalið í tilbúnum fiskréttum. Við
erum fyrst og fremst kjötvinnslu-
fyrirtæki en höfum verið aö leita
leiða til að gera 1944 línuna heil-
steyptari, bjóða upp á mat fyrir
alla. Þessi lína gengur mjög vel og
vinsældir fiskibollanna sýna að það
er lag aö auka úrvalið í fiskrétt-
um,“ segir Jón Viðar.
Hann bendir hins vegar á aö það
sé mjög tímafrekt að koma vöru á
markaö í þessum réttum. SS setji
vömnni afar ströng skilyrði áður
en hún er sett á markaö og þetta
ferli geti tekið hátt í 3 ár. Hann tek-
ur undir að miðað við stöðu
fiskneyslu veröi menn að vanda til
verka. „En viö viljum endilega ná
til fólks sem vill borða tilbúna fisk-
rétti. Fiskur er mjög ofarlega á
blaði hjá okkur.“
Haukur Lárus
Hauksson
blaöamaöur
V9I sjá fjölbreytni
í matreiðslu
á fiskinum
Júlíus Agúst
Jóhannesson.
„Ég get nú
ekki sagt að
ég borði mik-
inn fisk.
Mamma er
með fisk
heima svona
einu sinni i
viku og ég
borða hann. Mér fmnst flskur þó
ekkert sérstaklega góður," sagði
Júlíus Ágúst Jóhannesson, nem-
andi í MH.
Eins og fram hefur komið síð-
ustu daga birti Manneldisráð á
dögunum könnun á mataræði ís-
lendinga og hafa menn lýst yfir
áhyggjum af niðurstöðunum sem
sýna minnkandi fiskneyslu Islend-
inga, sérstaklega á meðal ungs
fólks.
Mömmu finnst fiskur vondur
„Ég borða
aldrei fisk.
Mömmu
finnst hann
vondur og
því er aldrei
fiskur i mat-
inn heima,“
sagði Mar-
yam Khashabi, nemandi í MH. Mér
finnst hann reyndar ekkert vondur
en ég er ekki mjög góð í elda-
mennskunni þannig að ég matreiði
hann aldrei til sjálf.“
Maryam
Khashabi.
Mikið til af spennandi
fiskiréttum
„Ég borða
ekki nógu
mikið af
fiski. Ætli
það sé ekki
fiskur í mat-
inn svona
einu sinni í
viku heima
hjá mér,“ sagði Sturla Bragason,
nemandi í MH. „Mér finnst fiskur
mjög góður en ég elda hann reynd-
ar aldrei sjálfur. Ég veit svo sem
ekki af hverju ungt fólk í dag borð-
ar svona lítið af fiski. Ef til vill er
það vegna þess að hann er of dýr.
Annars er úrvalið I dag orðið svo
mikið og það eru alls konar spenn-
andi fiskiréttir til sem ættu að
höfða til ungs fólks.“
Sturia
Bragason.
Þyrfti að vera meiri fjöl-
breytni í matreiðslunni
„Ég borða
nánast aldrei
fisk en það
er af því að
ég er með
óþol fyrir
fiski,“ sagði
Slgný BJörg Signý Björg
Guölaugsdóttlr. Guðlaugsdótt-
ir, nemandi í MH. „Mér fmnst
hann þó alls ekki vondur. Ég held
aö ungu fólki i dag finnist fiskur-
inn ekki nógu spennandi. Það
þyrfti að vera meira úrval af hon-
um og hann matreiddur á fleiri
vegu. Það myndi ef til vill auka
áhuga unga fólksins á honum.“
Borðum mikið af fiski heima
I „ Já, við reyn-
um að borða
fisk allavega
einu sinni I
viku i fjöl-
skyldunni
I minni. Mér
Ýr Káradóttlr. fmnst fiskur-
inn alltaf verða betri og betri með
árunum. Mér fannst hann mjög
vondur þegar ég var lítil en þetta
er að lagast. Við eldum frekar mik-
ið af fiski heima og reynum að
hafa fjölbreytni í matargerðinni.
Við borðum mikið af steiktum fiski
og soðinni ýsu og einnig búum við
til alls konar fiskrétti" sagði Ýr
Káradóttir, nemandi í MH. -EKÁ
DV-MYNDIR HARI