Dagblaðið Vísir - DV - 12.05.2003, Blaðsíða 17

MÁNUDAGUR 12. MAÍ 2003
17
Skoðun
Urslit þingkosninganna
„Eðlilegasta niðurstaðan úr þessum kosningum hlýtur að
vera áframhaldandi samstarf flokkanna tveggja. Megin-
verkefnin fram undan eru að lækka myndarlega skatta á
almenning, varðveita stöðugleikann og fjölga tœkifœrum
fólks til að komast í álnir og vinna sér og sínum. “
Dr. Hannes f
Hólmsteinn L ‘
Gissurarson
prófessor í ■ - - J
stjórnmálafræöi
Kjallari
Allir urðu fyrir vonbrigðum í
þingkosningunum laugardag-
inn 10. maí 2003. Sjálfstæð-
isflokkurinn tapaði 7% og fór
niður í tæp 34% atkvæða.
Framsóknarflokkurinn tapaði
lítillega og fékk tæp 18% at-
kvæða, sem er að vísu svip-
að fylgi og síðast, en tais-
vert minna en á árum áður.
Samfylkingin vann um 4% en
henni mistókst að fella ríkisstjórn-
ina, og svonefnt forsætisráðherraefni
hennar náði ekki kjöri á þing. Frjáls-
lyndi flokkurinn bætti við sig 3%, en
það var miklu minna en skoðana-
kannanir höfðu gefið vísbendingu
um. Vinstri grænir töpuðu lítillega
og misstu eitt þingsæti.
Ósigur skiljanlegur
Ósigur Sjálfstæðisflokksins verður
skfljanlegur í ljósi fjögurra stað-
reynda. í fyrsta lagi hefur flokkurinn
verið í stjórnarforystu þrjú kjörtíma-
bfl samfleytt. Hann var að biðja um
brautargengi tfl að vera í stjórn íjög-
ur ár í viðbót. Það var tfl mikils
mælst, hvað sem öllum árangri líður.
Síðast þegar Sjálfstæðisflokkurinn
bauð fram eftir að hafa verið í stjórn-
arforystu þrjú kjörtímabíl, 1971, fékk
hann um 36% atkvæða. Meðalfylgi
hans síðasta aldarfjórðung hefur líka
ekki veriö nema um 37%. Fylgistap
hans þarf því ekki að koma á óvart.
í öðru lagi er aðstaða flokksins að
því leyti erfiðari en 1971, að harka-
lega var að honum sótt úr mörgum
áttum. Fjórir menn, sem setið hafa á
þingi fyrir Sjálfstæðisflokkinn lengri
eða skemmri tíma, voru ofarlega á
framboðslistum annarra flokka: Guð-
jón Arnar Kristjánsson fyrir Frjáls-
lynda flokkinn, Ellert Schram fyrir
Samfylkinguna, Kristján Pálsson fyr-
ir Traustsframboöið á Suðurlandi og
Jón Magnússon fyrir Nýtt afl.
Sjávarútvegsmál og árásir
í þriðja lagi hlaut það að verða
Sjálfstæðisflokknum erfitt, að stjórn-
arandstöðuflokkarnir rufu sáttina,
sem myndast hafði í auðlindanefnd,
og settu skyndflega fram hugmyndir
um svokallaða fyrningarleið. Þessir
flokkar höfðu fyrir sér skoðanakann-
anir, sem sýndu, að margir ólu í
brjósti efasemdir um kvótakerfið. Ef-
laust hefur stuðningur Sjáifstæðis-
flokksins við kvótakerfið kostað
hann talsvert fylgi, eins og sést raun-
ar á góðu gengi Frjálslynda flokks-
ins. En á síöustu dögum kosninga-
baráttunnar varð mörgum ljóst, hvað
fólst í fyrningarleiðinni. Hún var að
taka kvótana af útgerðarfyrirtækjun-
um bótalaust á tíu árum, 10% á ári,
og leigja þeim þá síðan aftur. Auðvit-
að hefði þá flöldi fyrirtækja orðið
gjaldþrota, stoðum verið kippt undan
flölda sjávarbyggöa, lífeyrissjóðir,
sem flárfest höfðu í útgerðarfyrir-
tækjum, tapað stórfé og orðið að
skerða greiðslur og bankar riðað til
falls vegna verðfalls á veðum. í flórða
lagi gerði Samfylkingin,'undir for-
ystu Ingibjargar Sólrúnar Gísladótt-
ur, harða hríð að Davíð Oddssyni.
Hann stóð sig að vísu afburðavel í
kosningabaráttunni en hinar per-
sónulegu og rætnu árásir og dylgjur
Ingibjargar Sólrúnar um hann
kunna að hafa haft einhver áhrif á
suma. Bakkabræður reyndu forðum
að bera birtuna inn í hús sitt. Ingi-
björg Sólrún reyndi að bera myrkrið
inn í hús landsmanna. Einhverjir
hafa boðið hana velkomna.
Ósmekkleg ummæli
Sú auglýsing kosningabaráttunn-
ar, sem vakti mesta athygli, var af
Ingibjörgu Sólrúnu í lit með mörgum
körlum í svarthvítu, fyrrverandi for-
sætisráðherrum. Skilaboðin voru
einfóld: Kjósið mig, af því að ég er
kona, en ekki af verðleikum mínum.
Ég bjó í Bretlandi, þegar Margrét
Thatcher var þar forsætisráðherra.
Hún notaði sér það aldrei, að hún
var kona. Hún sagði aðspurð, að hún
vfldi ekki gera svo lítið úr sér að
biðja um stuðning fyrir það eitt að
vera kona. Hún vildi vera metin af
verkum sínum og störfum. En líklega
átti Mörður Árnason ósmekklegustu
ummælin í kosningabaráttunni, þeg-
ar hann sagði glottandi fimmtudags-
morguninn 8. maí, í sjónvarpsþættin-
um ísland í bítið, að Árni Johnsen
væri eini þingmaðurinn, sem væri
öruggur inni. Árni er að taka út sina
refsingu, og ég er ekki einn um að
furða mig á því, að ofbeldismenn,
sem berja fólk, skuli fá miklu vægari
dóma en Árni, sem hefur verið sjálf-
um sér verstur.
Öllu kostað til
Sannleikurinn er sá, að hin fá-
menna klíka í kringum Ingibjörgu Sól-
rúnu Gísladóttur, sem þráir ekkert
heitar en hrinda Davíð Oddssyni frá
völdum, kostaði öllu til í þessum kosn-
ingum. Borgarstjórinn fyrrverandi
rauf það loforð, sem hún haföi gefiö
Framsóknarflokknum um að sinna
borgarmálum allt kjörtímabflið, og
hún brá í hinni illræmdu Borgar-
nesræðu sinni skildi fyrir Baugsfeðga
og Jón Ólafsson í Skífunni. Þessir
auðjarlar endurguldu henni með því
að beita flölmiðlum sínum kappsam-
lega fyrir hana í kosningabaráttunni,
sérstaklega framan af. Fjölmiðiar
þeirra eru ólíkir öðrum íslenskum
flölmiðlum í því, að þeir veita áróðri
sínum endurgjaldslaust tfl fólks. Menn
geta ekki sagt þeim upp. Baugsfeðgar
dreifa Fréttablaðinu ókeypis inn á
nánast hvert einasta heimfli á suðvest-
urhorni landsins, og Jón Ólafsson í
Skífunni sendir fréttir á Stöð tvö út í
opinni dagskrá. Það er stjórnmála-
manni ekki ónýtt að eiga slíka vini.
Samfylkingin fékk líka stuðning úr
annarri átt. Fólkið, sem skipulagði
kosningabaráttu hennar og mælti fyr-
ir stefnu hennar i flölmiðlum, er
margt á launum í Háskóla íslands. Má
þar nefna Margréti Bjömsdóttur, Ei-
rík Bergmann Einarsson, Stefán Ólafs-
son (og aðra starfsmenn svokallaðs
Borgarfræðaseturs) og Þorvald Gylfa-
son. En klíkan í kringum Ingibjörgu
Sólrún varð samt fyrir vonbrigðum.
Henni mistókst að fella ríkisstjórn-
ina og koma leiðtoganum á þing. Frá
sögulegu sjónarmiði séð er fylgis-
aukning Samfylkingarinnar ekki
heldur mjög merkfleg: Árið 1978 fengu
þeir flokkar, sem standa nú að Sam-
fylkingunni, 44% atkvæða. Nú fær
Samfylkingin 31% atkvæða. Klíkan
hlýtur að spyrja sjálfa sig: Ef atlagan
mistókst nú, hvenær tekst hún þá?
Sá Frjálslyndi og kvótakerfið
Vissulega vann Frjálslyndi flokk-
urinn talsvert á í þessum kosning-
um, þótt gengi hans yrði minna en
forystumenn hans vonuðu. Sennilega
hefur mörgum kjósendum orðið ljóst
á lokasprettinum, að hvort tveggja
væri, að ýmsir frambjóðendur
flokksins væru alls ekki frambæri-
legir og að stefnumörkunin væri
óljós. Frjálslyndi flokkurinn vissi,
hverju hann væri á móti, en hann
vissi ekki, hverju hann væri með. En
fylgi flokksins, sem er að miklu leyti
sótt til Sjálfstæðisflokksins, hlýtur að
vera sjálfstæðismönnum umhugsun-
ar- og áhyggjuefni. Það er minni
skilningur á og víðtækari óánægja
með kvótakerfið en menn höfðu gert
sér grein fyrir. Hugmyndir Davíðs
Oddssonar um að auka veiðiskyld-
una og auðvelda sjávarbyggðum að
nýta sér forkaupsrétt á kvótum ættu
að geta stuðlað að meiri sátt, án þess
að hagkvæmni kerfisins yrði stefnt í
voða. En bersýnilega er ærið verk-
efni fram undan við að auka skilning
almennings á kvótakerfinu.
VG komnir til að vera
Vinstri-grænir guldu þess, að
margir vinstri menn kusu Sam-
fylkinguna í von um að hrinda
Davíð Oddssyni frá völdum. Sam-
fylkingin talar niður til Vinstri-
grænna og vill sem minnst af
þeim vita. Þótt Steingrímur J. Sig-
fússon, leiðtogi Vinstri-grænna, sé
þrautþjálfaður og frambærilegur
stjórnmálamaður, naut hann sín
ekki vel í kosningabaráttunni. Ef-
laust hefur það líka torveldað
kynningarstarf Vinstri-grænna,
að þeir höfðu ekki sama greiða að-
ganginn og Samfylkingin að auð-
jörlum þeim, sem vilja hefna sín á
Davíð Oddssyni fyrir ímyndaðar
misgerðir. Ólíkt Frjálslynda
flokknum eru Vinstri-grænir hins
vegar komnir til að vera. Sann-
leikurinn er sá, að nokkur hluti
þjóðarinnar deilir með þeim skoð-
unum, þótt flestum þyki þeir aft-
urúrsiglarar.
Varnarsigur hjá Framsókn
Þótt Framsóknarflokkurinn hafi
tapað lítillega fylgi, má hann vel
við una. Hann hélt þingmannatölu
sinni. Jafnframt hefur sú kenning
sumra samkennara minna í
stjórnmálafræði verið hrakin eft-
irminnilega, að Framsóknarflokk-
urinn stórtapi alltaf á samstarfi
við Sjálfstæðisflokkinn. Fram-
sóknarflokkurinn stendur öflugur
eftir þessar kosningar. Hann háði
harða og snjalla kosningabaráttu,
Halldór Ásgrímsson þótti traustur
og glöggur, og margt ungt og efni-
legt fólk hefur fylkt sér undir
merki flokksins. Samstarf stjórn-
arflokkanna tveggja hefur verið
gott. Þeir hafa ekki reynt að setja
hvor öðrum afarkosti. í kosning-
unum 1999 vann Sjálfstæðisflokk-
urinn nokkurt fylgi, en Framsókn-
arflokkurinn tapaði. Þá gerði
hvorugur flokkurinn kröfu um
neinar sérstakar breytingar á
samstarfinu. Nú snerist þetta við.
Nú tapaði Sjálfstæðisflokkurinn
verulegu fylgi, en Framsóknar-
flokkurinn hélt sínu.
Eðlilegasta niðurstaðan úr þess-
um kosningum hlýtur að vera
áframhaldandi samstarf flokk-
anna tveggja. Meginverkefnin
fram imdan eru að lækka myndar-
lega skatta á almenning, varðveita
stöðugleikann og fjölga tækifær-
um fólks til að komast í álnir og
vinna sér og sínum.
:
Stjornmal, ekkí slagsmál
Björn Ingi
Hrafnsson
skrifstofustjóri
þingflokks Fram-
sðknarflokksins
Kosningar til Alþingis eru
aö baki. Eftir langa og að
mörgu leyti sögulega kosn-
ingabaráttu liggja úrslit nú
ffyrir og ekki annað í stöð-
unni en sætta sig við orð-
inn hlut. Við framsóknar-
menn fögnum mikilvægum
varnarsigri, þar sem við
héldum því sem næst kjör-
fylgi og höfum sem fyrr tólf
þingmenn. Að auki er mikil-
vægt að ríkisstjórnin heldur
meirihiuta sínum á þingi ör-
ugglega, þrátt fyrir harða
atlögu að henni á síðustu
mánuðum og vikum.
Fyrir fáeinum vikum sýndi hver
skoðanakönnunin á fætur annarri
að fylgi Framsóknarflokksins væri
aðeins um 8%. í kosningabarátt-
unni tókst að tvöfalda þetta fylgi
og gott betur. Þetta er einstæður
árangur i íslenskri stjómmálasögu
eða treystir einhver sér til þess að
nefna dæmi um sambærilegan ár-
angur?
Persónulegur sigur Halldórs
Þegar leitað er skýringa á þess-
ari niðurstöðu er augljóst að fyrst
og fremst er þetta persónulegur sig-
ur Halldórs Ásgrímssonar, for-
manns Framsóknarflokksins. Hall-
dór lagði sinn pólitíska feril að veði
og tók djarfa áhættu með því að
flytjast úr Austurlandskjördæmi,
þar sem hann hafði tvennar kosn-
ingar í röð leitt flokkinn til meira
en 40% fylgis í kosningum, og í
Reykjavíkurkjördæmi norður. Eins
og Halldórs var von og vísa tók
hann slaginn þar sem eldurinn
brann heitast og hafði að andstæð-
ingum í kjördæminu Davíð Odds-
son forsætisráðherra, Ingibjörgu
Sólrúnu Gísladóttur, forsætisráð-
herraefni Samfylkingarinnar, og
Össur Skarphéðinsson, formann
Samfylkingarinnar.
Með þessa andstæðinga vann
Halldór góðan sigur í Reykjavíkur-
kjördæmi norður og jók fylgi Fram-
sóknarflokksins í Reykjavík um tiu
af hundraði eða úr 10,3% í kosning-
unum 1999 í 11,6% nú. Hvergi jók
flokkurinn hlutfallslega jafnmiklu
viö fylgi sitt og í Reykjavík norður,
þrátt fyrir góða niðurstöðu í
Reykjavík suður og Norðaustur-
kjördæmi og viðunandi niðurstöðu
í Norðvestur- og Suðurkjördæmum
eftir átta ára aðild að ríkisstjórn.
Öflug kosningabarátta
Það er einnig hafið yfir vafa að
kosningabarátta Framsóknarflokks-
ins var öflug og náði vel eyrum al-
mennings. Okkur framsóknar-
mönnum tókst að koma á framfæri
við almenning upplýsingum um
raunverulegan árangur starfa okk-
ar í ríkisstjórn undanfarin átta ár
og draga þannig upp raunsanna
mynd af því framfaraskeiði sem
einkennt hefur íslenskt samfélag á
þessu tímabili. Framsóknarflokkur-
inn tefldi fram málefnum sem
varða hagsmuni heimilanna í land-
inu miklu andspænis hnútukasti
foringja annarra stjórnmálaflokka.
Með því tók flokkurinn málefnalegt
frumkvæði í baráttunni. Málflutn-
ingur Halldórs Ásgrímssonar og
annarra leiðtoga Framsóknar-
flokksins varð þess valdandi að fjöl-
margir sáu í flokknum raunhæfan
valkost við það skitkast sem farið
var að einkenna pólitíska umræðu í
„Málflutningur Halldórs Ásgrímssonar og annarra leiðtoga
Framsóknarflokksins varð þess valdandi að fjölmargir sáu í
flokknum raunhæfan valkost við það skítkast sem farið var
að einkenna pólitíska umrœðu í landinu og gengið hafði svo
langt að fjölmargir höfðu megnustu andúð á. “
landinu og gengið hafði svo langt að
fjölmargir höfðu megnustu andúð á.
Pólitískt slysavarnafélag
Það er ekki tilviljun aö Fram-
sóknarflokkurinn treysti stöðu sína
í íslenskum stjórnmálum í kosning-
unum á laugardag. Kjósendur sáu í
Halldóri Ásgrímssyni stjórnmála-
mann sem ber hag almennings fyr-
ir brjósti, hefur kjark til að taka
umdeildar og erfiðar ákvarðanir,
tekur langtímahagsmuni þjóðarinn-
ar fram yfir pólitíska skammtíma-
hagsmuni sjálfs sín og eigin flokks
og tekur ekki þátt í ómerkilegu per-
sónulegu skítkasti við andstæðinga
sína. Niðurstaða kjósenda varö ein-
faldlega sú að Framsóknarflokkur-
inn með Halldór Ásgrímsson í
broddi fylkingar er pólitískt slysa-
varnafélag, sem íslensk stjórnmál
geta ekki verið án. Aðild flokksins
að ríkisstjórn veitir tryggingu fyrir
varðstöðu um velferðarkerfið og
hagsmuni heimilanna í landinu og
ábyrga stjórn ríkisfjármála.
Það er einnig gleðilegt fyrir okk-
ur framsóknarmenn að málflutn-
ingurinn náði eyrum yngra fólks,
fólksins sem er að koma undir sig
fótum í lífinu og ber nú og mun á
næstu árum bera þyngstu fram-
færslubyrðina vegna afborgana af
húsnæðislánum, námslánum og
greiðslu leikskólagjalda enda er það
kjarninn í stefnumálum flokksins
að auðvelda þeim lífsbaráttuna sem
hafa þyngsta framfærslubyrði og
eru að koma börnum á legg. Með
því hefur staða flokksins verið
treyst til framtíðar og grunnur lagð-
ur að enn frekari framsókn eina ís-
lenska miðjuflokksins á nýrri öld.