Dagblaðið - 12.05.1976, Qupperneq 10

10
DACHLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 12. MAÍ 1976.
MMBIAÐW
frjálst, úháð dagblað
Úlju'fandi: Dauhladid hf.
Framkv;i*nuiastjóri: Svcinn H. Ky'jólfsson. Kitstjóri: .lónas Kristjánsson.
Krútlastjóri: Jón Biruir Kctursson. Riistjórnaifulltrúi: Iiaukur Ilcli>nson. Aóstoóarfrctta-
stjóri: Atli Stcinarsson. Il»rótIir: Hallur Simonarson. Hönnun Jóhanncs Kcvkdal. Ilandrit:
Ás«rímur I’álsson.
Blaóamcnn: Ann'a Bjarnason. Asjicir Tómasson. Bolli Ilcóinsson. Brajii Sinurðsson, Erna V.
Injiólfsdóttir. (iissur Siyurósson. Ilallur Hallsson. Ilcljji Kctursson, Katrin Pálsdóttir. Olafur
Jónsson. Ómar Valdimarsson. Ljósmyndir: Bjarnlcifur Bjarnlcifsson. Bjiirj'vin Pálsson.
Kajtnar Th. Sij>urósson.
(ijaldkcri: l»rámn Porlcifsson. I)rcifinj>arstjóri: Már K.M Halldórssim.
Askriftarj’jald 1000 kr. á mánuói innanlands. í lausasölu 50 kr. cintakió.
Ritstjórn Síóumúla 12. simi 8TI22. auulýsinjiar. áskriftir oj> afjírciðsla Þvcrholti 2. simi 27022.
Sctninj- oj> umbrot: Daj>blaóió hf>. oj> .Stcindórsprcnt hf.. Armúla 5.
Mynda-oK plötu«cró: Hilmir hf . siðumúla 12J*r<v.tun: Arvakur hf.. Skcifunni líl.
íánauð
Bretar notfæra sér, að
loftskeytamenn verða nauðugir
að veita þeim þjónustu. Sú þjón-
usta gerir þeim auðveldara aö
stunda lögbrot sín á Islandsmið-
um. Stjórnvöld hafa gert rangt í
því aö knýja loftskeytamenn til
þessa.
Bretar lögðu undir sig að heita má loftskeyta-
sambandið við Hornafjörð síðastliðinn föstu-
dag. Landhelgisbrjótarnir voru í stöðugu sam-
bandi viö Bretland. Sumt fór fram á dulmáli.
Tvímælalaust voru útgerðarmenn í Bretlandi
að stappa stálinu í sína menn á íslandsmiðum.
Loftskeytamenn á Isafirði, Siglufirði og
Hornafirði gerðu 12. marz samþykkt um, að
þeir teldu ekki rétt aó veita brezku togurunum
þjónustu, meðan þeir brytu íslenzk lög, nema í
neyðar- og öryggistilvikum. Sama skyldi gilda
um aðstoðarskip þeirra.
Þessi samþykkt var send póst- og símamála-
stjóra. Þar sem ekkert svar barst frá honum,
litu loftskeytamenn svo á aö hann væri þessu
ekki mótfallinn.
Þá gerðist það, að einn blaðamaður Vísis fór
um borð í brezkt herskip og sendi þaðan fréttir.
Vísir gekk hart fram til að fá fjarskiptasam-
bandi komið á. Fyrstu fréttir sínar sendi blaða-
maðurinn um Bretland.
Póst- og símamálastjóri tók þann kost að
opna fyrir fjarskiptasambandið. Hann sendi
loftskeytamönnum fyrst munnleg tilmæli þess
efnis en síðan skeyti. Þar sagói, að loftskeyta-
mönnum væri óheimilt aó stöðva fjarskipta-
þjónustu við brezk skip hér við land nema að
því er varðaði hernaðaraðgerðir brezkra stjórn-
valda gegn ákvörðun íslenzkra stjórnvalda um
útfærslu landhelginnar og löggæzlustarfsemi.
Með því var í reynd opnað fyrir hvers konar
fjarskiptaþjónustu.
Loftskeytamennirnir reyndu að standa gegn
þessu, en á því varð ekki stætt. Þeir áttu aðeins
um þá kosti að velja að þrjózkast við og vera
vikið úr starfi eða hlýða og taka upp þjónustu
við brezku landhelgisbrjótana.
Þeir lýstu því yfir, aö þeir beygðu sig nauð-
ugir fyrir skipunum yfirvalda. Þeir lögðu
áherzlu á, að þeir teldu sig einu íslendingana,
sem þyrftu samkvæmt fyrirskipunum að veita
beina eða óbeina aðstoð við aðila, sem væru aö
brjóta íslenzk lög.
Þessi þjónusta er Bretum mjög mikilvæg.
Hún gerir þeim auðveldara um vik í landhelgis-
deilunni. Það er ekki aðeins, að útgerðarmenn
geti á ýmsan hátt stappaó stálinu í togaraskip-
stjórana, sem oft á tíóum eru illa farnir í þessu
taugastríði, að því er Landhelgisgæzl-
an hermir. Þetta auðveldar Bretunum að fá
sem mest verð fyrir fiskinn, auóveldar tækni-
lega aóstoó við viðgerðir og vióhald og gerir
þeim kleift að stunda veióar lengur en ella.
Dagblaðið amast ekki við því, að íslenzkur
blaóamaður sé um borð í brezku herskipi og
segi fréttir þaðan.
Kn það er alltof dýru verði keypt að setja
loftskeytamenn í þessa ánauð.
Sprengjur og
fjármálaspill-
ing í lýðveldi Stalíns
Þaö er ókyrrt í Sovétríkinu
Georgíu.
Sprengja sem sprakk fyrir
utan ráöuneyti í höfuðborginni
Tiblisi er nýjasti óánægju-
votturinn. Slíkar sprengingar
hafa veriö nokkuö margar
undanfarin ár, sumir segja svo
hundruðum skiptir, aðrir láta
sér nægja að segja um það bil
40 síðastliðin þrjú ár.
Nú, hefur því verið haldið
fram, að óánægja fólks stafi af
mannabreytingum, sem gerðar
hafa verið á stjórn ríkisins fyrir
fjórum árum.. Þá var aðalritari
kommúnistaflokksins settur af,
eftir að uppvíst varð um mikið
viðskiptahneyksli og almennar
hreinsanir hófust.
Eduard Sjevarnadeze, sem
áður hafði verið utanríkis-
ráðherra ríkisins og talinn er
vera náinn vinur Brésjnevs
flokksformanns var gerður að
aðalritara.
Er hér var komið sögu fór
mikið orð af spillingunni innan
Georgíu. Hún hafði grafið um
sig í flokknum og ríkis-
stjórninni, lögreglu, og
dómstólum. Það var mikið um
mútur og greiðvikni endur-
goldin samvizkusamlega.
Þeir sem saklausastir gátu
talizt voru georgísku ávaxta-og
grænmetissalarnir sem höfðu
vanið sig á að græða töluvert fé
með því einu að fylla nokkrar
körfur af blómum eða tómötum
og fljúga síðan til Moskvu, þar
sem þeir seldu vöruna. Það er
alltaf skortur á slikum vörum í
höfuðborginni á veturna.
En það voru mun fleiri sem
gátu leyft sér mun glæpsam-
legra athæfi.
Vestrænir fréttamenn, sem
höfðu undrazt þróunina I
Georgíuríki og hin tíðu
mannaskipti, fengu dálítið
kaldhæðnislega skýringu á
vandamálinu hjá sagnfræðingi
i Moskvu:
„Sannleikurinn er sá, að einu
heiðarlegu mennirnir á þeim
slóðum eru starfsmenn öryggis-
þjónustunnar.”
„Til eru þeir, sem láta sér
fátt um umbætur innan ríkisins
finnast og sem ekki geta lengur
keypt sér skó fyrir framlag
ríkisins til þess, eða þykjast
ekki geta lifað mannsæmandi
lífi á þeim launum sem þeir fá.
Þaö eru þessi eyðileggingaröfl,
sem nú reyna að láta óánægju
sína í ljós á stórhættulegan
hátt. Koma verður 1 veg fyrir
slíkt, bæði fljótt og vel.”
Svo hljóðaði grein í tíma-
ritinu Zarja Vostoka, um þing
miðnefndar Georgíuríkis, sem
haldið var 26. apríl sl. og fyrir
að vera úr sovézku dagblaði
er þetta óvenjulega opinská
viðurkennig á því, að óánægju
gæti og einnig að fólk sé
óánægt með það, að lögreglunni
takist ekki að uppræta þessi öfl.
En eru það þá grænmetis-
salarnir og aðrir smásvindlarar,
sem hlaupa um og setja
sprengjur fyrir framan
rráðuneyti og óperuna og vöru-
húsið „Heimur barnanna?”
Eða eru það georgísku
lýðveldissinnarnir, sem nú Iáta
til sín heyra og lýsa þannig
óánægju sinni.
Lengi hafa verið til skoðanir
meðal fólks í Georgíu, sem
verulega eru andsnúnar
Rússlandi. Fólk getur ekki
gleymt því að áður en veldi
Sovétrlkjanna kom til sögunnar
var Tiblisi blómum skrýdd
austurlandaborg, þar sem
götusala og smáverzlanir
blómstruðu og Armenar,
Gyðingar og annað fólk bjó I
sérstökum borgarhlutum.
Menn hafa heldur ekki
gleymt því, þegar Rauði herinn
kom Sovétveldinu á með valdi
árið 1921. Svo gekk Stalín ötul-
lega fram í að gera landið
rússneskt, svo ötullega, að
Lenin sá sig tilneyddan til þess
að vara fólk við allt of hörðum
aðgerðum hans, er honum voru
fengin stærri verkefni.
Það hefur þó ekki hindrað
Georgíumenn í þvíað sýna sjálf-
stæðisvilja sinn í verki með því
að hafa uppi af honum myndir
hér og þar, sérstaklega eftir að
hann féll í ónáð. Myndir af
honum eru til sölu hér og þar
og hægt er að sjá þær hengdar
upp til skrauts í gluggum
flutningabílanna.
V.
TogslreHa í samrœmi
— um franska málarann Gérard Schneider sem
sýnir að Kjarvalsstöðum á Listahátíð
Fram að heimsstyrjöldinni
síðari var París tvímælalaust
höfuðborg listarinnar. Þar
fæddist intímismi, fauvismi,
kúbismi og súrrealismi og
þangað komu listamenn
hvaðanæva úr heiminum til
þess að læra og dvelja í nám-
unda við kviku listrænna hug-
mynda. En þegar heimsstyrj-
öldin síðari skall á og þjóðverj-
ar réðust inn í París, flýðu
margir helstu listamenn
borgarinnar vestur á bóginn, til
Ameríku — og sumir þeirra
sneru ekki aftur.
Listþróun á
stríðsárum
í New York blésu útlagarnir
andagift í unga bandariska
listamenn sem ótrúlega fljótt
byggðu sér sér-ameríska list á
þeim grunni. Tilfinningaleg og
tilviljunarkennd vinnubrögð
súrrealista og áhugi þeirra á
goðsögnum og sálarfræði varð
undirstaða listar nianna eins og
Pollocks, de Kooning, Franz
Kline og Clyfford Still, — geó-
metría evrópumanna er að ein-
hverju leyti kveikjan að mál-
verkum Newmanns, — en
einnig er eitthvað einstaklega
amerískt við þessa New York-
list. Amerísk víðátta, amerísk
hraðamenning og pragmatismi,
amerískt hamsleysi, — allt er
þetta kannski þyngra á metun-
um í þessari nýju USA-list
heldur en fordæmi og kennsla
Parísarútlaganna.
Eftir stríð í París
Þeim sem fylgdust með hrær-
inum í bandarískri list á stríðs-
árunum og sneru svo aftur til
Parísar eftir strið fannst
heldur lítið til nýrrar franskrar
listar koma. Yfirborðskenndur
exístentíalismi Bernards
Buffet var þar „dernier mode”,
eða þá að listmálarar endur-
tóku í sífellu gömul afstrakt-
form eins og heimsstyrjöld
hefði aldrei átt sér stað. Lengi
vel vildu gagnrýnendur ekki
viðurkenna að neitt gott gæti
komið frá Ameríku í list en
margir ungir listamenn töldu
aftur á móti að hinn frjálslegi
„art informel” bandaríkjamann-
anna væri einmitt leiðin til
þess að hleypa nýju lífi í"
franska list. Ungir frakkar eins
og Pierre Soulages og Georges
Mathieu lærðu af bandaríkja-
mönnum að vinna með stór,
frjálsleg form og nýta tilviljan-
ir, — og sletta málningu eins og
Polloek. Þegar „tassismi”
þessara ungu málara var loks
viðurkenndur, fóru menn að
gefa gaum eldri málurum sem í
raun höfðu þróað með sér
frjálsa, lýríska afstraktlist í
anda Kandinskys löngu fyrir
stríð, eða á stríðsárunum, — án
nokkurs sambands við amer-
íska list.
Uppgötva
upp ó nýtt
Einna fremstur þessara ,.ný-
uppgötvuðu” listmálara var án
efa Hans Hartung sem tvinnað
hafði saman slæður fíngerðra
litatóna og snögga, frjálslega
pensildrætti af miklu öryggi.
Af öðrum „tassistum”, sem
skyndilega voru í sviðsljósinu.
má nefna þjóðverjann Wols,
sem lengi hafði búið i Frakk-
landi, — svo og hinn hlédræga
svisslending, Gérard
Schneidetv setn verður gestur
Listahátíðar I Reykjavík og
sýnir 40 gvassmyndir að Kjar-
valsstöðum.
Schneider er nú kominn til
ára sinna en er í fullu fjöri sem
listamaður. Hann er fæddur
1896 í Svisslandi og nam listir
hjá málaranum Cormon við
Ecole des Beaux Arts í París á
árunum 1916—20. Að því námi
loknu sneri Schneider aftur til
heimalands síns þar sem hann
vann í fjögur ár að hálf-
natúralískum myndverkum, en
fann ekki þann hljómgrunn í
Svisslandi sem hann þarfn-
aðist. Fluttist hann því aftur til
Parísar, þar sem hann tók þátt í
félagslífi og liststarfsemi þess
Gouache, 1972.