Dagblaðið - 18.11.1976, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 18. NÖVEMBER 1976.
MMBIAÐW
frjálst, úháð dagblað
Utgofandi Dagblaðiö hf.
Framkvæmdastjori: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Krístjánsson.
Fróttastjóri: Jón Birgir Pótursson. Ritstjornarfulltrúi: Haukur Helgason. Aöstoöarfrettastjóri: Atli
Steinarsson. íþróttir: Hallur Símonarson. Hönnun: Jóhannes Reykdal. Handrít: Ásgrímur Pálsson.
Blaöamenn: Anna Bjarnason, Ásgeir Tómasson, Bragi Sigurðsson, Ema V. Ingólfsdóttir, Gissur
Sigurðsson, Hallur Hallsson, Helgi Pótursson, Jóhanna Birgisdóttir, Katrín Pálsdóttir, Kristín
Lýðsdóttir, Ólafur Jónsson, Ómar Valdimarsson. Ljósmyndir: Árni Páll Jóhannsson, Bjarnleifur
Bjamleifsson, Svoinn Þormóðsson.
Gjaldkeri: Þráinn Þorleifsson. Dreifingarstjórí: Már E.M. Halldórsson.
Áskriftargjald 1100 kr. á mánuði innanlands. Í lausasölu 60 kr. eintakið.
Ritstjórn Síðumúla 12, sími 83322, auglýsingar, áskriftir og afgreiðsla Þverholti 2, sími 27022.
Setning og umbrot: Dagblaðið og Steindórsprent hf., Ármúla 5.
Mynda-og plötugerð: Hilmirhf., Siðumúla 12. Prentun: Árvakur hf., Skeifunni 19.
Nöturyrði um landbúnað
Svo er nú komið, að jafnvel
talsmenn landbúnaðarins treysta
sér ekki til annars en að taka
undir ýmislegt af þeirri gagnrýni,
sem hin opinbera stefna í land-
búnaði hefur sætt á síðustu tveim
árum. Kemur þetta fram í
tveimur skýrslum Rannsóknaráðs ríkisins, ann-
arri um landbúnað almennt og hinni um sauð-
fjárrækt sérstaklega.
Höfundar þessara skýrsla eru að meirihluta
til starfsmenn og stjórnarmenn Búnaðarfélags
íslands og Stéttarsambands bænda, þeirra
stofnana, sem harðast hafa staðið gegn efa-
semdum í garð landbúnaðar. Til viðbótar eru
svo í hópnum fjórir verkfræðingar, flestir á
sviði efnafræði, hvernig svo sem á því stendur.
Enginn kunnur gagnrýnandi landbúnaðar er
meðal höfundanna, né neinn hagfræðingur,
viðskiptafræðingur né rekstrarfræðingur, sem
ekki er tengdur stofnunum landbúnaðarins.
Samt er ein af þremur leiðum, sem þeir telja
koma til álita í frekari þróun landbúnaðar,
einmitt sú leið, sem gagnrýnendur hafa bent á.
Sú leið stefnir að nokkrum samdrætti í land-
búnaði, svo að hann miðist eingöngu við innan-
landsþarfir. Útflutningi á verðbættum af-
urðum verði hætt, en innflutningi beitt til
uppfyllingar innlendri framleiðslu. Jafnframt
yrðu ábúendur óhentugra jarða styrktir til að
hætta búskap.
Athyglisverðust eru ummæli höfundanna
um gjaldþrot núverandi stefnu í sauðfjárrækt.
Þar eru m.a. ákaflega kaldranalegar máls-
greinar, sem hljóða svo, með athugasemdum
Dagblaðsins innan sviga:
„Miðað við, að allir (athugið: allir) um-
bótamöguleikar í sauðfjárrækt séu nýttir, er
hugsanlegt (athugið: hugsanlegt) að lækka
breytilegan markakostnað framleiðslunnar úr
197,20 kr /hg í 78,90 kr/hg (þeir ættu að prófa
svona kostnaðarlækkun í Reykhólaverksmiðj-
unni). Með heildarátaki, sem innifæli slíka
lækkun markakostnaðar, svo og (sem sagt til
viðbótar við kraftaverkið) 30% lækkun slátur-
kostnaðar (aumingja kaupfélögin) og 30%
hækkun markaðsverðs (segið Efnahagsbanda-
laginu þetta) miðað við 1974 væri hugsanlegt
(takið vel éftir: hugsanlegt) að flytja út dilka-
kjöt á kostn'aðarverði (árangur kraftaverksins
er sem sagt kpstnaðarverð).
Þar með er Ijóst, að háðfuglar eru til víðar en
á Dagblaðinu. Nöturlegri lýsing á íslenskri
sauðf járrækt heýur enn ekki sézt á prenti.
í skýrslunni 'segir einnig skýrum stöfum:
„Framleiðni á Nýja-Sjálandi virðist mun hærri
en hér, eins og ef til vill sést bezt á því, að
framleiðslukostnaður nýsjálenzks bónda á 16,8
tonnum af kjöti og 6,6 tonnum af ull eftir 1650
kindur sýnist vera um það bil jafnhár og fram-
leiðslukostnaður íslenzks bónda á 6,9 tonnum
af kjöti og 0,62 tonnum af ull eftir 355 kindur.“
Fleiri dæmi úr skýrslunni sýna, að íslenzkur
landbúnaöur er óralangt frá því að vera sam-
képpnishæfur og að hann stuðlar með himin-
háu verði sínu að mjög lélegri kaupgetu íslend-
inga í samanburi við nágrannaþjóðirnar. Samt
heldur ríkið áfram að hossa landbúnaði marg-
falt umfram aðrar atvinnugreinar á íslandi, svo
sem sést á fjárlagafrumvarpi ríkisstjórnarinn-
ar.
Hvemig munum við
dæma Kissinger?
Þegar allt kemur til alls verða
menn sennilega sammála um að
hinn langi ferill Henry Kissingers í
utanríkisþjónustu Bandaríkjanna
hafi frekar stjórnazt af atburðum,
sem hann hafði ekki getað séð fyrir
heldur en hitt.
Enda þótt hann hafi rætt um það
að segja af sér einu sinni eða tvisvar
í stjórnartíð Nixons og hafi látið í
það skína, að hann myndi helzt ekki
halda áfram, ef Ford forseti yrði
endurkjörinn, myndi ánægja sú,
sem hann hafði af starfi sínu og sú
tilfinning hans, að hann væri ómiss-
andi, áreiðanlega hafa orðið til þess,
að hann héldi áfram. Sjálfur áleit
hann, að hann væri einna mest
skapandi og frumlegasti utanríkis-
ráðherra sem Bandaríkjamenn hafa
haft í langan tíma og sennilega er
mikið til í því.
Sagnfræðingar eiga þó örugglega
eftir að rífast um hvað Kissinger
hafi látið eftir sig liggja á því sviði
og sjálfur á hann eftir að auka á það
rifrildi með endurminningum
sínum. Hann var heimsfrægur og
þeirri frægð fylgdi bæði gott og illt,
kímni, hugmyndaauðgi og snilld, en
um leið hroki, lítill samningavilji og
sífelldur ótti við gagnrýni.
Sem fyrsti sagnfræðingurinn er
valdist til starfans vildi Kissinger
verða fyrstur til að gefa utanríkis-
stefnu þjóðarinnar blæ hreyfan-
leika og hlutleysis um leið og hann
vildi fyrir alla muni bæta sam-
búðina við Sovétríkin. En I dag
halda menn því frekar fram, að
hans verði fyrst og fremst minnzt,
sem mikilhæfs sáttaaðila og fyrir
endalaus úrræði í deilum annarra,
en að hann hafi komið á nýrri al-
heimsstefnu og reglu.
Kissinger kom til Washington
með þrjár grundvallarhugmyndir I
fararnesti. Ein þeirra kemur fyrir I
einni af nýrri ræðum hans, „stefna
okkar er gífurlega umfangsmikil, en
henni eru takmörk sett“. Hann vildi
hreinsa utanríkisstefnu Banda-
ríkjanna af einstrenginslegri
óþolinmæði, tilfinningunni um
að þeir væru fremstir í flokki hvar
sem er. Þa var þaö trú hans og
sannfæring, að áhrif Sovétríkjanna
færu sífellt vaxandi. Væri þeim
sífellt að vaxa fiskur um hrygg og
um síðir myndu þau hnekkja
einveldi Bandaríkjamanna, ekki
aðeins í Evrópu og við Miðjarðar-
haf, heldur einnig um heim allan.
Afleiðing þessa væri sú, að finna
yrði nýjar leiðir til þess að viðhald
jafnvægi meðal vestrænna þjóða.
Með þíðu-stefnu sinni (detante)
reyndi Kissinger að fá Rússana til
þess að setja sjálfum sér takmörk.
Þeir myndu ekki hopa af sjálfs-
dáðun og ekki væri hægt að neyða
þá til þess með alls kyns aðgerðum,
eins og John Foster Dulles gerði hér
um árið. í stað þess vildi Kissinger
trúa því, að Rússar hefðu áhuga á
auknum viðskiptum við Bandaríkja-
men-á sviði landbúnaðar og vísinda
og vildi láta gera meira úr þætti
Sovétríkjanna sem jafninga þeirra.
Bandaríkjamenn ættu því að
tengjast Sovétmönnum á ýmsan
hátt og þá sérlega áhrifamikinn
fyrir fjölmiðla (SALT-viðræðurnar,
billjóndollara lánsamningar,
hveitikaup, árlegir fundir). Þetta
myndi ekki aðeins koma í veg fyrir
mislukkuð sambönd milli þjóðanna
áður fyrr, heldur koma á fót
ákveðnu kerfi þess sem þjóðirnar
gætu bæði talið sér til góðs og ills og
því ennfremur komið í veg fyrir alls
kyns skammvinn sambönd Sovét-
manna við aðrar þjóðir og
„ævintýramennsku".
Fyrsti ávöxtur þessarar stefnu
kom þegar í Vietnam stríðinu, er
Kissinger tókst að fá Sovétmenn til
þess að leyfa Bandaírkjamönnum að
sleppa út úr þvi með tiltölulega
virðulegum hætti með friðar-
samningunum í París. En þíðan
hafði auðvitað sínar aukaverkanir.
Það varð til þess, að menn fóru að
gera of mikið úr samkomulagi stór-
veldanna tveggja og grunsemdir
vöknuðu með þróunarþjóðum og í
Vestur-Evrópu. Þjóðir Austur-
Evrópu höfðu heldur slærnan bifur
á stefnu þessari, samanber Sonnen-
feld-samþykktina.
Kissinger er stundum borið á
brýn að hafa gert of mikið úr þíð-
unni og því verið kennt um er á-
rangur hennar var hægfara. Réttara
væri að segja, að almenningur í
Bandarikjunum, sem yfirleitt hefur
tilbúna, en þó skiljanlega afstöðu
til utanríkismála, hafi gert of mikíð
úr henni. Þá er á það að líta, að ekki
var við því að búast, að Sovétmenn,
sem nú voru að komast inn í heims-
myndina sem annað stórveldanna á
öllum sviðum myndu hopa og eins
var óraunverulegt að ætla að Banda-
ríkjamenn myndu láta eitthvað af
sínum áhrifum af hendi.
Svo lengi sem Bandaríkin eru
númer eitt og Sovétmenn eru mót-
leikarar þeirra koma þeir fram sem
þeir er ýta á, þeir sem gera
kröfurnar. En samt, nú á tímum
"þíðunnar, var tillögum þeirra og
kröfum tekið með semingi fyrir
utan það, sem áður er hefnt. Þíðu-
stefnu Kissingers var gefið nafnið
„einstefnuakstursgata". Og satt er
það, sama hvaða kröfur Sovétmenn
hafa gert á undanförnum árum,
eina breytingin, sem orðið hefur í
valdajafnvægi í heiminum er, að
Kissinger hefur tekizt að halda
Sovétmönnum nánast algjörlega
fyrir utan átökin í Miðausturlönd-
um.
Asökumna um „tvöfeldni" tók
hann alltaf sérlega nærri sér. Fyrir
rúmu ári sagði hann nánum vini
sínum, að „sá sem stöðvar Allende,
reynir auðvitað að stöðva
Brezhnev". Vandræði hans lágu
fyrst og fremst i því, að vegna
samskipta þjóðanna á milli gat hann
ekki sagt bandarískum almenningi,
að þíða væri aðeins dulbúin aðferð
til þess að stöðva sókn Rússanna.
Stjórnmálaskýrendur deila enn
um hugsanleg áhrif Richard Nixons
á Kissinger og öfugt. I stjórnartíð
Gerald Fords var Kissinger, eins og
Jimmy Carter sagði, „forseti utan-
ríkismála". Stefnan í Vietnam og
um það að taka höndum saman við
valdaöfl í vestrænum heimi kom
greinilega fram í langri grein eftir
Nixon árið 1967. Ef innihald hennar
er haft til hliðsjónar er ferð hans til
Kína kaldhæðnisleg, en ekki
órökrétt.
Arangur hinnar nýju stefnu
hefur enn ekki komið í Ijós og fram
að því mun heimurinn fyrst og
fremst muna Kissinger sem leikinn
sáttaumleitara, sérstaklega í deilun-
um fyrir botni Miðjarðarhafs. Enda
þótt honum hafi ekki tekizt sérlega
vel upp i S-Afríku, má segja, að
honum hafi þó tekizt að vinna sér
traust beggja aðila sem skapandi
sáttaaðili. Þess háttar hans að fljúga
á milli samningaaðila mun án efa
verða minnzt sem sérstaks bragðs til
þess að auka á það hald manna, að
nauðsyn væri á samningum og það
fljótt.
Þ^u mistök hans sem mestar
grunsemdir vekja eru þá á sviði
stjórnsýslu og skriffinnsku, en
tortryggni hans í garð samstarfs-
manna sinna og sá háttur hans að
skrifa aldrei hugmyndir sínar á
blað til þess að koma í veg fyrir að
upplýsingar bærust demókrötum í
hendur ollu honum oft vandræðum.
Þá má með sanni segja að samband
hans við þingið hafi fyrst og fremst
mótazt af sigrum hans, þar eð
óraunverulegt er að ætla að demó-
kratar myndu styðja við bakið á
tillögum repúblikana um alla eilífð.
Sæludagar Kissingers voru því á
enda.
Þó er talið, að í víðari merkingu
hafi Kissinger fyrst og fremst ekki
áttað sig á tímánum. Margir þeirra
sem gagnrýnt hafa stefnu hans eru
sammála honum um að SoYétríkin
séu ört vaxandi aðili á sviði
alþjóðamála, en segja að sem
þróunarríki sem á við. næg innlend
vandamál að stríða, sé það ekki á
eins hraðri uppleið og Kissinger
vill vera láta. Og á meðan segja þeir,
að Bandaríkjamenn ættu að hætta
að líta á öll vandamál sem upp
koma sem vandamál Bandaríkjanna
og Sovétríkjanna.