Dagblaðið - 03.02.1977, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 3. FEBRÚAR 1977.
MMBIABW
Irjálst, nháð dagblað
Utgefandi Dagblaöiö hf.
Framkvœmdastjori: Sveinn R. Eyjolfsson. Ritstjórí: Jónas Krístjánsson.
Fróttastjóri: Jón Birgir Pótursson. Ritstjómarfulltrúi: Haukur Helgason. Skrifstofustjórí ritstjórnar:
Johannes Reykdal. íþróttir: Hallur Símonarson. Aöstoöarfrottastjori: Atli Steinarsson. Safn: Jón
Sævar Baldvinsson. Handrit: Ásgrímur Pálsson.
Blaðamonn: Anna Bjarnason, Ásgeir Tómasson, Bragi SigurAsson, Ema V. Ingolfsdottir, Gissur
Sigurösson, Hallur Hallsson, Helgi Pótursson, Katrín Pálsdóttir, Krístín Lýðsdóttir, Ólafur Jónsson,
Ómar Valdimarsson, Ragnar Lár. Ljósmyndir: Ámi Páll Jóhannsson, Bjarnloifur Bjarnleifsson, Sveinn
Þormóðsson.
Skrifstofustjóri: Ólafur Eyjólfsson. Gjaldkerí: Práinn Þorleifsson. Dreifingarstjórí: Már E.M.
Halldórsson.
Áskriftargjald 1100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 60 kr. eintakið.
Ritstjóm Síðumúla 12, sími 83322, auglýsingar, áskríftir og afgreiðsla Þverholti 2, sími 27022.
Setning og umbrot: Dagblaðið og Steindórsprent hf., Ármúla 5.
Mynda-og plötugerö: Hilmir hf., Síöumúla 12. Prentun: Árvakur hf., Skeifunni 19.
Þymum stráð
Nýir og nýir gallar eru smám
saman að koma í ljós á skatta-
frumvarpinu, sem fjármálaráð-
herra hefur lagt fyrir alþingi. Það
er sífellt að koma betur og betur í
ljós, að endurbætt skattakerfi er
ekk; markmið frumvarpsins, held-
í’T er markmiðið aukin skattheimta ríkissjóðs.
Ýmsir hafa bent á, hversu illa frumvarpið fer
með einstæða foreldra. Reynir Hugason verk-
fræðingur benti á það hér í blaðinu á mánudag-
inn, að hrein skattahækkun frumvarpsins
nemur 26.000 krónum á hvert barn einstæðs
foreldris. „Einkum er það ámælisvert, að skatt-
arnir skuli hækka þeim mun meira sem börn
hins einstæða foreldris eru fleiri,“ segir Reynir
réttilega í greininni.
Aðrir hafa bent á, að frumvarpið gengur út
frá þeirri forsendu, „að konur séu og verði
láglaunahópur og varavinnuafl í landinu,“ eins
og Sólveig Ólafsdóttir orðaði það á umræðu-
fundi Kvenréttindafélags íslands. Enda segja
höfundar frumvarpsins sjálfir: „Almennt sagt
er þess að vænta, að hjón, þar sem eiginkonan
starfar ekki utan heimilis, mundu hafa ávinn-
ing af þessari breytingu.“
Ennfremur hefur Reynir Hugason reiknað
út áhrif breytingarinnar úr vaxtafrádrætti yfir
í vaxtaafslátt. í fyrrnefndri grein hans kom
fram, að breytingin jafngildir 3% vaxtahækk-
un í landinu á skuldum allra þeirra, sem hafa
meira en 925.000 krónur í tekjur á ári. Þetta
kemur að sjálfsögðu mjög illa við ungt fólk,
sem er að byggja.
Einnig hefur það komið fram, að ýmis kostn-
aður útivinnandi kvenna er hrapallega vanmet-
inn í frumvarpinu. Eins mánaðar kostnaður við
gæzlu eins barns er svipaður og frumvarpið
gerir ráð fyrir, að sé á heilu ári.
Þá hafa margir bent á, að svonefnd sérskött-
un hjóna í frumvarpinu er bara það orðalag,
sem stjórnmálamenn nota um sámsköttun
hjóna. Kerfi frumvarpsins er samsköttun, þar
sem sameiginlegum tekjum er skipt til helm
inga. Að kalla slíkt sérsköttun er lélegt orða-
gjálfur.
Af þessu má vera ljóst, að frumvarpið ræðst
á einstæða foreldra, útivinnandi konur og ungt
fólk í byggingaframkvæmdum. Hins verður
ekki vart, að frumvarpið geri minnstu tilraun
til að ná skattalögum yfir ýmsa skattleysingja,
sem hafa mikil umsvif og lifa sældarlífi, er
venjulegir skattgreiðendur verða að borga
fyrir.
Óánægjan með þetta síðasta var þó kveikjan
að hinum miklu skattaumræðum síðastliðins
árs. Það var hún, sem leiddi til fagurra loforða
stjórnvalda um úrbætur. Þau loforð hafa ver-
ið svikin á sérlega grófan hátt í frumvarpi
fjármálaráðherra.
Sem betur fer hefur komið í ljós, að
margir þingmenn stjórnarinnar og jafnvel ráð-
herrar eru andvígir þessu ömurlega frumvarpi.
Væntanlega nægir sú andstaða til að hindra
framgang þess á alþingi. Gætu þá ráðamenn
gefið sér tíma til að kanna raunhæfar endur-
bætur á skattakerfinu, til dæmis í líkingu við
þær, sem raktar voru í leiðara Dagblaðsins á
þriðjudaginn var.
Ljósasti punkturinn í þessu öllu er, hversu
margir óbreyttir borgarar hafa rannsakað
skattafrumvarpið og tjáð sig um það.
r

Frú Haavik hafði
aðgang að ríkis-
leyndarmálum
Enn er ekki vitað, hversu
þýðingarmiklar upplýsingar
Gunvor Galtung Haavik, 64 ára
gömul norsk kona, hefur gefið
leyniþjónustu Sovétríkjanna.
En sendiherra Norðmanna í
Moskvu, þar sem hún var við
störf fyrir nokkrum árum,
segir, að hún hafi haft aðgang
að öllum skjölum, sem þar var
að finna, meira að segja þeim,
sem sérstimpluð voru sem
leyndarmál.
Sem starfsmaður i utanríkis-
ráðuneytinu í Osló hefur hún
ekki haft þennan sama aðgang
að skjölum, en sagt er, að þar
ríki góður andi og trúnaðar-
traust, svo það er ekki ólíklegt,
að hún hafi haldið njósnum sín-
um áfram þar.
A blaðamannafundi, sem
haldinn var í Osló vegna
málsins sl. föstudag, sagði
Odvar Nordli, forsætisráð-
herra, að ríkisstjórn landsins
liti mjög alvarlegum augum á
málið og tilkynnti jafnframt, að
fjórum sendifulltrúum sovézka
sendiráðsins þar í borg yrði
vísað úr landi og ennfremur
tveimur óbreyttum starfsmönn-
um.
Gromyko í heimsókn
Þýðingarmesta og erfiðasta
málið í sambandi við sambúð
Norðmanna og Sovétmanna
þessa stundina eru samning-
arnir um skiptingu Barents-
hafs. Hafa samningaviðræð-
urnar fjallað um það að finna
linu. sem draga má um yfir-
ráðasvæði hvers lands fyrir sig
og felast þar í mikil fiskveiði-
réttindi, ásamt réttindum til
oliuborana og námuvinnslu.
Er raforkuverð
til stóriðju
niðurgreitt?
Allt frá því, að ávörðun var
tekin um byggingu álverk-
smiðjunnar í Straumsvík og
Búrfellsvirkjunar, hefur menn
greim á um það, hvort greitt sé
með raforkunni til Islenzka ál-
félagsins eða ekki. í umræðum
um byggingu álverksmiðjunnar
var því haldið fram af opinber-
um aðilum, að fyrirhuguð raf-
orkusala til stóriðju mundi gefa
.aöguleika á ódýrari raforku,til
almennra r.ota, þ.e. tiý al-
mi’nnings'1 cna, en ella.
Fullyrð; jessi var að mínu
mati studd sannfærandi
rökum 0 hefi ég frá upphafi
málsins verið annarrar skoðun-
ar’.
Strax hér í upphafi skal á það
lögð rík áherzla, að í grein þess-
ari er einungis leitazt við að
svara þeirri spurningu, hvort
raforka til stóriðju sé niður-
greidd eða ekki, án þess að
nokkur afstaða sé tekin til þess,
hvort ákvörðun um byggingu
álversins í Straumsvík hafi
verið skynsamleg eða ekki.
Enda þótt niðurstaða mín sé sú,
að verðið hafi veriðTiiðurgreitt
árin 1974-1976, kann vel að
vera, að kostir álversins
réttlæti niðurgreiðsluna. Um
það er ég ekki dómbær. Ég tel
hins vegar rétt, að það sé viður-
kennt, að um niðurgreiðslu sé
að ræða, en ekki að halda fram
hinu gagnstæða.
Nú hefur fengizt umtalsverð
bót með hinum nýja raforku-
sölusamningi við ísal en áhrifa
hans gætti ekki nema að hluta
síðasta ár umrædds tímabils.
Niðurstaða athugana minna
fyrir árin 1974-76, er því ekki
mælikvarði á hagkvæmni fram-
tíðarsölu til ísal.
-
Nú er fengin u.þ.b. áratuga
reynsia af sölu raforku til
stóriðju og því fróðlegt að líta
.il baka og sjá hvernig útkoman
hefur orðið. Spurningin um
það, hvort raforkusala til stór-
iðju hafi leitt til lægra raforku-
verðs til almenningsveitna eða
ekki er tvíþætt. í fyrsta lagi,
hvað raforkuverð hefði orðið
frá virkjun án stóriðju og í öðru
lagi, hvort almenningsveitur og
stóriðja greiða núverandi fram-
leiðslukostnað í réttu hlutfalli
við tilkostnað.
Varðandi fyrra atriðið skal
viðurkennt, að þeirri
spurningu er vandsvarað,
þ.e.a.s hvað hefði orðið, ef öðru
visi hefði verið að -farið í
virkjunarmálum. Virkjun án
stóriðju hefði verið fram-
kvæmd, annað hvort með því að
virkja Þjórsá í áföngum eða
reisa minni virkjun annars
staðar, er telja verður líklegra.
Því er oft haldið fram, að með
stærri virkjun fáist lægra raf-
orkuverð. Miðað við sam-
bærilegar virkjunaraðstæður
og sambærilega sölumöguleika
raforkunnar er þetta rétt. En
hafa verður í huga við umrædd-
an samanburð, að virkjunarat-
stæður geta haft mun meira að
segja en stærðin. Þetta kom
skýrt fram í töflu, sem birt var í
skýrslu stóriðjunefndar, þegar
verið var að ráðgera byggingu
Búrfellsvirkjunar og álverk-
.smiðjunnar. í töflunni var
sýndur áætlaður kostnaður raf-
‘orku frá ýmsum virkjunarval-
kostum, ýmist með eða án stór-
iðju Ekkert samhengi reyndist
milli stærðar virkjunar og raf-
orkuverðs.
Ljóst er af þeim mikla mun.
sem ávallt hefur verið á milli
raforkuverða til almennings-
veitna og stóriðju að raf-
orkuverð frá minni virkjun án
stóriðju hefði mátt vera all-
mikið hærra en raforkuverðið
frá Búrfellsvirkjun án þess að
það ieiddi til hækkaðs verðs til
almennra veitna, þar sem
stóriðja notar yfir 60% þeirrar
raforku, sem Landsvirkjun
framleiðir.
Oft'hefur því verið haldið
fram, að raforkusala til stóriðju
hafi verið nauðsynleg til að
skapa möguleika á nauðsynleg-
um erlendum lánum til hag-
kvæmrar stórvirkjunar. Eg
dreg í efa, að virkjun Þjórsár
við Búrfell hafi verið það mikið
meira átak í virkjunarmálum
heldur en virkjanir Sogsins
voru á sínum tima, að ekki
hefði tekizt að afla lána til
nauðsynlegra virkjana eins og
áður án stóriðju.
Samkvæmt því sem nú hefur
verið rakið, er augljóst, að ekk-
ert verður fullyrt um það,
hvað raforkuverð hefði orðið,
ef aðeins hefði verið virkjað
fyrir almenna notkun. Hitt
skiptir þó ef til
vill meira máli, hvort al-
menningsveitur greiða í dag
stærri hluta í framleiðslu-
kostnaði Landsvirkjunar á móti
stóriðju heldur en þeim ber eða
með öðrum orðum, hvort hinn
almenni notandi njóti hag-
kvæmni stórvirkjunarinnar til
jafns við stóriðjuna. Er þá kom-
ið að síðari þætti spurningar-
innar um það, hvort raforku-
salan til stóriðju hafi leitt til
lægra raforkuverðs til al-
menningsveitna eða ekki'.
■