Dagblaðið - 07.09.1978, Blaðsíða 19

DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 7. SEPTEMBER 1978.
19
Langt í íslenzkt „glasabarn”
„FARA VERDUR VARLEGAI
SVONA UTLU ÞJÓÐFÉLAGI”
Taiað við íslenzka sérfræðinga

„Ég held að íslenzkir vísindamenn
muni fara sér ákaflega hægt og ekki
reyna að frjóvga egg i tilraunaglasi
fyrr en nokkur reynsla er komin á það
erlendis og öllum siðferðilegum
spurningum hefur verið svarað,” sagði
prófessor Sigurður S. Magnússon
forstöðumaður fæðingardeildar Land-
spitalans.
Eftir fæðingu Louise Brown í Bret-
landi hafa vaknað ótal spurningar
bæði líffræðilegar, sálfræðilegar og
félagslegar um það hvort yfirleitt sé
rétt að gera svona tilraunir, hvað þær
gætu haft í för með sér bæði fyrir þær
fjölskyldur sem eignast bam á þennan
hátt og ekki síður fyrir þjóðfélagið í
heild. Ótti miðalda kirkjuhöfðingja
um að farið yrði að framleiða börn i
tilraunaglösum hefur meira að segja
vaknað aftur. Hér á landi brennur
spurning um hvað sé langt í svona
barn og því ásamt fleiru verður reynt
aðsvara hér.
Erfitt
vegna fæðar
Ólafur Ólafsson landlæknir: „Ég
reikna með að úr því aö hægt er að
frjóvga barn i tilraunaglasi i Bretlandi
sé ekki langt i að það sé tæknilega
hægt hér á landi. En málið er mun
erfiðara viðfangs hér vegna þess að við
erum svo fá. Hér þekkja allir alla og
getur það orðið til þess að konur leggi
síður út i svona aðgerð en í milljóna-
þjóðfélagi eins og Bretlandi.
Ég tel þessa þróun mjög æskilega
vegna þess að ég veit að það er tölu-
verður hópur af fólki sém getur ekki
eignazt börn þrátt fyrir eindregnar
óskiríþáátt.
Hitt er svo aftur annað mál að
öllum svona aðgerðum fylgir nokkur
hætta, öllum skurðaðgerðum fylgir
viss hætta. Fyrir þessari áhættu
verður að gera konum grein áður en
þær ganga undir hana. Og þær verða
að meta hvort þær ætla að taka hana
eða ekki. Þeim spurningum hefur
heldur ekki verið svarað hvort meiri
hætta er á erfðagöllum með þessari
aðferð við frjóvgun. Þvi getur
reynslan ein svaráð. En ég veit að
svona hefur verið reynt á dýrum áður
og það hlýtur að vera að þær tilraunir
hafl gefið jákvæðar niðurstöður,
annars væru þeir ekki að reyna þetta á
mönnum.”
Fræðilegum
spurningum ósvarað
Sigurður S. Magnússon prófessor:
„Eins og er treysti ég mér ekki til að
segja um hvort íslenzkir vísindamenn
gætu frjóvgað egg utan líkama móður.
Til þess er allt of mörgum fræðilegum
spurningum ósvarað. Læknamir í
Bretlandi hafa haldið aðferð sinni
leyndri að verulegu leyti. Til dæmis
hafa þeir ekki gefið upp hvaða hormón
þeir gáfu konunni til þess að undirbúa
leg hennar til þess að taka við liinu
frjóvgaða eggi. Eða hvað þeir gerðu
svo hún hafnaði ekki egginu. Fyrr en
svona spurningum er svarað get ég
ekki sagt um hvaða aðstæður og tæki
þurfa að vera fyrir hendi til þess að
geta gert þetta.
Skurðaðgerðirnar sjálfar eru ekkert
hættulegri en hverjar aðrar aðgerðir.
Barnið var tekið með keisaraskurði en
ég gæti trúð að það væri af því að
þeir hafa ekki þorað að taka neina
áhættu með þetta fyrsta barn. Eg sé
ekki alveg að keisaraskurður sé
bráðnauðsynlegur. Við erum alltaf
að skera í eggjastokka og því fylgir
ekki meiri áhætta en hverjum öðrum
skurði. Aftur verður að vera vitað
nákvæmlega hvenær egglos á sér stað
til þess aðgeta frjóvgaðeggið.
Endanleg ákvörðun um það hvort
frjóvga á egg utan mannslikamans
getur ekki verið i höndum lækna.
Læknar eru að vísu þeir sem eiga að
framkvæma svona aðgerðir en þeir
gera það auðvitað ekki nema að ósk
foreldra og með samþykki samfélags-
Mörgum siðferðilegum spurningum
er einnig ósvarað í sambandi við þetta
mál. Eins er til dæmis með gervi-
frjóvgun sem farið er að taka upp viða
erlendis. Er rétt að gripa fram fyrir
hendurnar á náttúrunni og hversu
langt má ganga? Þetta er ein stærsta
siðferðilega spurning sem þarf að
svara og þá ekki bara af læknum
heldur þjóðfélaginu í heild.
íslenzkir læknar munu að sjálf-
sögðu fylgjast mjög vel með þessari
þróun erlendis og verði hún jákvæð
erum við mjög til umræðu um að þetta
verði tekið upp hérna líka.”
Eins og önnur
einkabörn
Sigurjón Björnsson sálfræðingur:
„Ég býst við að á meðan börn
frjóvguð i tilraunaglösum eru sjaldgæf
og sífellt er verið að skrifa um þau í
blöðin geti það bitnað á þeim sálrænt
séð. En að öðru leyti held ég að ekki
séu meiri likur á því að börn sem
frjóvguð eru á þennan hátt verði
frekar sálfræðilega brengluð en önnur
einkabörn. Að vísu er meira fyrir því
haft að koma þeim í heiminn þannig
að ef til vill verða þau ofvemduð og
Louise litla Brown er laglegasti krakki og foreldrar hennar láta mikið af þvf hversu þæg og góð hfin sé.
dekruð og ætlazt tii meira af þeim en
öðrum börnum. En svo er núna með
mörg einkabörn sem hjón eignast
seint á lifsleiðinni eftir miklar og
ítrekaðar tilraunir. Auðvitaö fer það
eftir foreldrunum sjálfum hvernig
uppeldi barnið fær og ef frjóvgun i til-
raunaglösum verður algeng þá held ég
ekki að hún sem slik geti haft skaðlega
áhrif á sálrænan þroska.”
Hinir6 erfiðudagar
Þorsteinn Þorsteinsson lífefna-
fræðingur: „Egg getur við venjulegar
aðstæður aðeins náð að frjóvgast i §|§§
eggjaleiðara móður. Þegar hann er
biiaður er því engin von um frjóvgun
inni í líkamanum. Ég hef sjálfur verið
viðstaddur tilraunir á dýrum við
frjóvgun utan likamans og þá á
árunum kringum 1960 reyndist okkur
ókleift að skapa þær aðstæður utan
líkamans að eggið næði að frjóvgast
Ef reynt var að rækta nýfrjóvgað egg
utan líkamans var á nokkrum dögum
hlaupinn í það bakteríugróður svo þvi
varð ekki lifs vænt. Síðan þá hafa
orðið gifurlegar breytingar í þá átt að
halda vefjarækt utan likamans
bakteríulausri.
Annað mál er að þá 6 daga sem
eggið er í eggjaleiðara býr legið sig
undir að taka við því. Hvernig hægt
er að fá legið til að búa sig undir fóstur ’ -
sem er frjóvgað utan likamans veit ég
ekki.
Legið er alveg sér á parti með það
að það hafnar nær aldrei fóstrum þó Fjöldi kvenna gengur með þá heitustu
,að þau séu tiltölulega ólik líkama 6sk l brjóstí að ala barn en getur það
móður. Ég held þess vegna að hættan fkki. Sumar þessara kvenna eru
á því að móðirin hafni fóstri sem jafnvel fúsar til þess að ganga undir
'frjóvgaðer utan líkama hennar sé ekki hvers kyns rannsóknir og aðgerðír,
mikil. Enda hafa fóstur verið flutt á jafiivel gervifrjóvgun til þess að mega
milli mæðra án þess að þær höfnuðu hljóta það hnoss sem þær telja barn
þeim og er það mun einfaldara mál en vera. Á meðan þykir ekkert sjálf-
að frjóvga egg utan likamans. Fóstur sagðara en að milljónir barna úti í
flutningur er nokkuð algengur í heimi svelti, börn sem enginn vildi
búfjártilraunum erlendis en hér hefur eignast.
ekki verið farið út í hann, aðallega
vegna þess hversu dýr hann er i fram-
kvæmd. Vandamálið er sem sagt ekki
það að iegið hafni fóstrinu heldur að
það búi þannig að því að það geti
tengst þvi og þroskazt eðlilega.
Setja verður ströng
lög til þess að koma
í veg fyrir
tilraunastarfsemi
Haraldur Ólafsson mannfræðingur:
„Fél^gslega held ég að getnaður utan
mannslíkama ætti ekki að hafa svo
gífurleg áhrif. Ljóst er að hann
verður aldrei framkvæmdur í stórum
stil en hann veitir þó fjölda kvenna
von um það að geta borið barn undir
brjósti þó þær geti ekki frjóvgað eigin
egg í líkömum sinum.
Mikilvægt er að þetta verði ekki
gert að neinu stórmáli. Sú auglýsinga-
herferð sem efnt var til í Bretlandi er
ákaflega óþekkileg og getyr valdið
skaða bæði fyrir barnið og foreldrana.
Mikilvægt er að með svona getnað sé
farið ákaflega leynt, rétt eins og hverja
aðra læknisaðgerð.
Siðferðilegum spurningum er ef til
vill ekki svo ýkja erfitt að svara þvi
eftir allt saman eru þeir dagar sem
fóstriðer utan likamans aðeinsörfáir.
Aðalvandamálið er í sambandi við
heiðarleika. Ég tel að setja verði
ströng lög og reglur til þess að koma í
veg fyrir tilraunastarfsemi með þessa
hluti.”
D.S.