Dagblaðið - 16.10.1978, Qupperneq 10

10
DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 1-6.0KTÓBER 1978.
Útgefandi: Dagbloðifl hf.
Framkvœmdactjórí: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjórí: Jónas Krístjónssorí.
Fréttastjóri: Jón Birgir Pótursson. RhstjómarfuBtrúi: Haukur Halgason. Skrifstofustjóri rítstjómar Jó-
hannes Reykdel. íþróttir: Hallur Simonarson. Aöstoóarfréttastjórar Atli Steinarsson og Ómar VakJÉ
marsson. Menningarmól: AAalsteinn IngóHsson. Handrit Ásgrímur Pólsson.
Blaóamenn: Anna Bjamason, Ásgeir Tómasson, Bragi Sigurðsson, Dóra Stefónsdóttir, EHn Afcerts-
dóttir, Gissur Sigurðsson, Gunnlaugur A. Jónsson, Haltur HaHsson, Helgi Pótursson, Jónas Haraldsson,
Ólafur Geirsson, Ólafur Jónsson. Hönnun: Guðjón H. Pólsson.
Ljósmyndir: Arí Krístinsson, Ámi Póll Jóhannsson, BjamleHur BjamleHsson, Hörður Vilhjólmsson,
Ragnar Th. Sigurðsson, Sveinn Þormóösson.
Skrífstofustjórí: Ólafur EyjóHsson. Gjaldkerí: Þróinn PorieHsson. Sökistjórí: Ingvar Sveinsson. DreHing-
arstjórí: Mór E.M. Halldórsson.
RHstjóm Slðumúla 12. Afgreiðsla, óskriftadeUd, auglýsingar og skrifstofur Þverhohi 11.
Aðalslmi blaðsins er 27022 (10 linur). Áskrift 2400 kr. ó mónuði innanlands. í Uiusasölu 120 kr. eintakið.
Setning og umbrot Dagblaðið hf. Siðumúla 12. Mynda- og plötugerð: HHmir hf. Siðumúla 12. Prentun:
Arvakur hf. Skoifunni 10.
r
Amnesty International:
Amnesty International var stofnað árið 1961 til að leysa úr fangelsum einstaklinga, sem þangað voru komnir vegna kyn-
þáttar sins, trúarbragða eða persónulegrar sannfæringar og samvizku. Þetta var tjáð með orðum Peter Benesons, stofnanda
samtakanna: „að flytja „gleymdu fangana” úr dýflissunum”.
Síðan þetta gerðist, i 17 ár, hefur Amnesty lnternational orðið alheimshreyfing með rúmlega 200 þúsund félagsmönnum si-
starfandi til frelsunar „samvizkuföngum” og jafnframt til að fræða fólk um viða veröld um ábyrgð stjórnvalda á vanhelgun á
grundvallaratriðum mannréttinda, sérstaklega gjörræðisfullu gæzluvaröhaldi, misþyrmingum, óréttlátri málsmeðferð og
dauðarefsingu.
Á siðustu árum hefur Amnesty International skjalfest slfk mannréttindabrot i meira en 1ÍO löndum og sannað yfir 5000 til-
felli sérstakra samvizkufanga.
Morötilraun með nefnd
Staða Dagblaðsins í verðbólgunni er
ósköp einföld. Það heldur jöfnu. Ár eftir
ár standast tekjur og gjöld nokkurn veg-
inn á. Þetta er alls ekki nógu traust út-
koma, en dugar þó til þess, að Dagblaðið
heldur velli, stjórnmálaflokkunum og
kerfi þeirra til sárrar skapraunar.
Nú er kominn til valda viðskiptaráðherra, sem hefur
fanatiskar austantjaldsskoðanir á prentfrelsi. Jafnframt
er hann minna vandur að meðulum en kerfið hefur
hingað til verið. Hann þykist hafa fundið leið til að kippa
rekstrargrundvellinum undan Dagblaðinu.
Leið hans er sú að lækka með valdboði söluverð Dag-
blaðsins og annarra dagblaða, en bæta hinum blöðunum
upp tjónið með auknum beinum og óbeinum styrkjum af
almannafé. Þetta hefur hann raunar viðurkennt með því
að segja að blöðin þurfa hækkun, en þau geti bara fengið
hana með ýmsum hætti.
Ef Dagblaðið hefði látið viðskiptaráðherrann kúga sig,
mundi það valda blaðinu um 40 milljón króna tapi á ári á
núverandi verðlagi. Slíkan halla mundi Dagblaðið ekki
standast í heilt ár, enda hefur það ekki að baki sér stjórn-
málaflokk með tilsvarandi bankavaldi.
Dagblaðið vildi ekki láta austrænan viðskiptaráðherra
drepa blaðið með einu pennastriki. Þess vegna er nú haf-
inn umfangsmikill málarekstur. Sú er von blaðsins, að
dómsvaldið í landinu hafi ekki glatað skilningi á einni
grundvallarforsendu stjórnarskrárinnar, tjáningarfrels-
inu.
Þessi málarekstur hefur þegar leitt í ljós, að svokölluð
verðlagsnefnd hefur ekki það hlutverk að halda niðri
verðlagi í landinu, heldur vera ráðherra til aðstoðar við
fölsun vísitölunnar. Nefndin skiptir sér lítið af verð-
hækkunum utan vísitölu, en hefur þeim mun meiri óbeit
á verðhækkunum innan vísitölu.
Ennfremur hefur hann leitt í ljós, að þessi vísitöluföls-
unarnefnd tekur ákvarðanir án þess að hafa nein full-
nægjandi gögn við að styðjast og án þess að krefjast
slíkra gagna. Hún hefur því brotið þær lagagreinar, sem
fjalla um vinnubrögð hennar. Enda hafa sumir nefndar-
manna fordæmt þessi vinnubrögð með atkvæði sínu.
Spurningin er sú, hvort gerræðisfullur ráðherra getur
beitt sýndarmennskunefnd til að slátra fyrirtækjum, sem
honum er illa við og sem halda uppi tjáningarfrelsi utan
stjórnmálaflokkanna. Hitt er skiljanlegra, af hverju
hann byrjar á Dagblaðinu. Þá er nefnilega líklegra, að
þagað verði um framhald vinnubragða hans.
í rauninni á Dagblaðið engan bakhjarl í máli þessu
nema almenning í landinu, sem sér, hvernig reynt er að
ráða tjáningarfrelsi í landinu með pennastriki í kerfinu.
Auðvitað gæti fólk hafnað hækkun verðs Dagblaðsins
með því að hætta að kaupa það og fara að kaupa niður-
greidd ríkisdagblöð.
Sem betur fer hefur fólk staðið með Dagblaðinu í
fyrstu lotu. Senn kemur að annarri lotu, þegar áskrif-
endur verða rukkaðir um mánaðargreiðslu. Það er trú
okkar og von, að þeir séu sammála afstöðu Dagblaðsins
með sama hætti og þeir mörgu áskrifendur, sem hafa
bætzt í hópinn síðustu daga einmitt vegna þessa máls.
Fólkið í landinu er farið að bjóða samtryggingarkerfi
stjórnmálaflokkanna birginn. Með samstöðu getur fólk
brotið það á bak aftur í hverju málinu á fætur öðru. Von
Dagblaðsins gegn aðför viðskiptaráðherra er fyrsta próf-
nálið fyrir þeim dómstóli.
Samt sem áður eru þessi fiinm þúsund aðeins brotabrot þess fjölda einstaklinga, sem almennt hafa verið settir saklausir i
fangelsi. Með þvi hefur vcrið brotin Mannréttindayfirlýsing Sameinuðu þjóðanna um mannréttindi, sem veitir hverjum ein-
staklingi rétt til trúarskoðana og sannfæringar án ótta við ofsóknir.
Margir þessara fanga eru i afskekktum fangelsum án minnstu snertingar við umheiminn.
Aðrir tilheyra undirokuðum þjóðabrotum eða litlum sveitasamfélögum og vita ekki einu sinni sjálfir um réttindi sín eða
mögulegan stuðning alþjóðasamtaka.
Margir hafa horfið eftir handtöku. Fjölskyldur þeirra vita ekki hvort þeir eru lífs eða liðnir. Oft er lika þaggað niður í ætt-
ingjum eða vinum með ógnunum eða þeir hafa engin ráð fjárhagslega til að leita hjálpar.
Vika samvizkufangans 1978 er helguð því að kynna neyðarástand karla og kvenna, sem í dýflissum dvelja fyrir trúarskoð-
anir og trúarbrögð, kynþátt eða litarhátt, „gleymd” bæði stjórnvöldum sínum og umheimi öllum.
Sýrland:
FANGAR NUMDIR
BR0TT FRÁ LÍBAN0N
Líbanskur borgari, Joseph
Hemmaam að nafni, 38 ára að aldri,
var numinn brotl frá Beirut i Líbanon
i tnai 1970 af sýrlenzkum öryggis-
vörðum. Hann hefur siðan verið
hafður í haldi án dóms og laga í Sýr-
landi. Nú er talið. að hann sé i Sahlan-
fangelsinu í Damaskus. Hemmaam
var múrari til ársins 1970. Þá gerðist
hann bifreiðarstjóri. Sjálfur hefur
hann ekki tekið þátt í stjórnmálum.
Talið er, að hann hafi verið numinn
brott vegna þess, að hann var sjónar-
vottur að morði, sem talið var að
myndi, ef sannað yrði, reynast sýr-
lenskum yftrvöldum óþægilegt. I marz
1970 þegar hann starfaði sem bif-
reiðarstjóri og öryggisvörður var hús-
bóndi hans myrtur i miðborginni í
Beirut. Talið er að vinnuveitandi
Hemmaams hafi verið að flytja peninga
sem senda átti til Sviss frá libönskum
og sýrlenzkum stjórnmálamönnum.
Hemmaam þekkti morðingjana og sýr-
lenzk yfirvöld höfðu gildar ástæður til
að koma i veg fyrir. að hann skýrði
frá nöfnum þeirra. Libanska lögreglan
reyndi hvað eftir annað að grennslast
fyrir um örlög Hemmaams. en það
varðárangurslaust.
Þessi saga um Joseph Hemmaam er
aðeins lítið dæmi, af málum fjölda
Líbana og Sýrlendinga, sem hafa verið
fluttir frá Libanon að undanförnu af
sýrlenzkum öryggisvörðum. Forsetinn
sjálfur, Hafez Assad, gagnrýndi mis-
beitingu öryggislaga i stefnuræðu
sinni 8. marz sl. Voru þá 179 manns
sem haldið hafði verið i fangelsi án
dóms og laga látnir lausir. Margir
höfðu verið handteknir vegna smá-
vægilegra misferla, aðrir vegna órök-
studdra grunsemda einna, en forsend-
ur flestra fangelsananna voru í raun
Búddamunkar fangar í
t apríl 1977 voru sex munkar
hinnar svokölluðu Sameinuðu kirkju
búddista (Unified Buddist Church)
handteknir i Ho Chi Minh borg
(Saigon). Allir voru þeir félagar í fram-
kvæmdaráði UBC og starfandi í
pagóðu An Quang, en það er miðstöð
búddatrúarmanna, sem kunn er fyrir
andstöðu við fyrrverandi stjórnir Ngo
Dinh Diems og Ngyen Van Thieus.
í aprilmánuði 1978 var enn einn '
fyrirliða UBS, Thich Thien Minh,
einnig handtekinn. Hann hafði and-
mælt ofsóknum á hendur búddatrúar-
mönnum sem framkvæmdar voru af
stjórn Van Thjeu.
Þessar handtökur, sem fylgdu i kjöl-
far tilrauna stjórnar kommúnista til að
takmarka starfsemi An Quang pagóð-
unnar voru útlendum fréttamönnum
undrunarefni þar sem pagóðan hafði
haft forystu í andstöðunni gegn fyrr-
verandi stjórn í Saigon, allt til þess er
lýðveldi sósialista var stofnað í Víet-
-nam árið 1975.
Sameinaða þúddistakirkjan var
stofnuð i lok stjórnartíma Diems for-
seta i nóvember 1963. Fall Diem-
stjórnarinnar var lokaþáttur langvar-
andi vandræðaástands sem átti rætur
að rekja til mikillar óánægju fólksins
með stjórnarhætti landsins, einkum
afstöðu stjórnvalda til búddista.
Á stjórnarárum Diems voru margir
búddamunkar handteknir, þar á meðal
þrír hinna sex munka sem áður er
getið, en þeir eru nú i haldi hjá stjórn-
völdunum.
Eftir 1964 jukust afskipti búdda-
trúarsamtakanna af skólamálum,
munaðarleysingjahælum, dagvistar-
stofnunum, líknarmálum og reynt var
að efla sjálfstæði búddatrúarmanna
bæði lærðra og leikra. Foringjar búdd-
ista héldu uppi stöðugum áróðri gegn
stjórn Thieus og margir þeirra voru
fangelsaðir.
Eftir að stríðinu lauk og Vietnam
varð eitt sósíalískt ríki hefur hin Sam-
einaða kirkja búddista stöðugt stað-
hæft, að starfsemi hennar sé haldið
niðri. Aðalþrætueplið milli búddista
og kommúnista hefur verið andstaða