Dagblaðið - 15.01.1979, Qupperneq 11

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 15. JANÚAR 1979.
hreimurinn breytist eftir útlendum
fyrirmyndum hjá meginhluta þjóðar-
innar, verður það ekki leiðrétt, og aðr-
ar breytingar munu á eftir fylgja. Þessi
málhreimur, sem ég hef í huga, er
mjög tengdur við yngri menn (og þó
allt að fertugu), sem trúlega hafa verið
lengur eða skemur við nám eða annað
í útlöndum. Er auðvelt fyrir hlust-
endur að bera þá saman við bestu þuli
okkar, Pétur Pétursson og Jón Múla
Árnason, sem hafa haldið isle.iskum
hreimi í framburði sínum.
Einn þulur útvarpsins af kynslóð
og segjast vera frá Akranesi, og því
ekki heldur kallað okkur Akurnesinga,
heldur einfaldlega Akurnesinga á
gamlan og þjóðlegan hátt.
Hér hefur verið tekið aðeins eitt
dasmi af þeim þuli sem er hvað harð-
svíraðastur í óíslenskulegum fram-
burði, en margir aðrir eru undir sömu
sökina seldir, útvarpsþulir og sjón-
varpsþulir, íþróttafréttamenn og aðrir
fréttamenn, poppmenn og fóstrur.
Ég hef gert nokkra athugun á fyrir-
bærinu og komist að þeirri niðurstöðu,
að málhreimurinn (sem er ekki ná-
N
\ Jtú.
11 1
y
j /\> j ' ’-t L 7 , - -

) J. r Ak-m ** 'Tir J 4
Mynd 1.
» rm m

m=t
ýiuidíir uif <■
j, __ fuU in -ct
Mynd 2.
yngri manna er mjög svæsinn í þeim
nýja málhreimi utan úr löndum, sem
hér um ræðir og veldur því meðal
annars, að áhersla færist stundum til í
íslensku máli og verður á þriðja eða
síðasta atkvæði í stað fyrsta atkvæðis,
en það er reglan í íslensku máli (að
sjálfsögðu með nokkrum undan-
tekningum) og gefur þvi sérstakan
blæ. Eitt orð sem fyrrnefndur þulur
hafði yfir í tilkynningalestri fyrir
mörgum mánuðum, hefur orðið mér
minnisstætt af því að það snerti
uppruna minn og fæðingarstað, en er
þar að auki ágætisdæmi um þann mál-
hreim sem ég er hér að fjalla um.
Orðið var Akurnesingar, en varð hins
vegar i munni þularins Akurnesingar.
Áherslan kom sem sé á þriðja atkvæði.
Mér varð þetta minnisstætt fyrir það,
að ég hafði aldrei heyrt orðið borið
þannig fram áður. Hingað til höfðum
við, sem borin erum og barnfædd á
Akranesi, ekki talið ástæðu til að
leggja sérstaka áherslu á nesið í orðinu
kvæmlega eins hjá öllum) hafi þau
sameiginlegu einkenni, að farið er í
sífellu frá neðra tóni af tveimur upp
um sama tónbilið endurtekið eins lengi
og talað er. Tónbilið er ofurlítið mis-
munandi, eftir þvi hver talar, en
höfuðeinkennin í meðferð málsins þó
með sama hætti: upp og niður, upp og
niður í sífellu. Tónbil það, sem hér
kemur mest við sögu samkvæmt laus-
legri athugun minni, er fimmund,
minnkuð og stækkuð, en ferundin
sömuleiðis töluvert (liklega algengari
hjá kvenfólki). Ég set hér dæmi um
hvernig'þetta gæti verið í nótnaskrift
með fimmund, og er þá ágætt að
halda fyrrnefndu dæmi um Akur-
nesingana, sem yrði eins og sést á
mynd 1.
Ég held þetta ætti að nægja til að
menn geti áttað sig á hvað hér er á
ferðinni. Menn geta síðan borið saman
við það sem þeir heyra í útvarpinu, ef
þeir hafa hljóðfæri við höndina, og
fengið þannig fleiri dæmi og með
öðrum orðum. Þess ber að gæta, að
hrynjandi verður önnur, ef annar at-
kvæðafjöldi er i orðinu eða ef fleiri orð
eru notuð. Dæmi séstámynd2.
Síðan eru auðvitað mörg tilbrigði
frá þessu.
Ýmislegt fleira í meðferð íslensks
máls væri ástæða til að fjalla um, þar
sem útvarp og sjónvarp eiga hlut að,
þó hér gefist ekki nema lítið ráðrúm til
umfjöllunar. Mér er það til dæmis
ráðgáta á hvern hátt menn eru valdir í
störf þula og fréttamanna eða til að
annast suma þætti útvarpsns. Einkum
er það áberandi í þáttum, sem
helgaðir eru ungu fólki, samkvæmt
þörf einhverra nútímamanna til að
skipta fólki í ungt og gamalt, að þeir
sem annast þessa þætti eru illa máli
farnir og geta ekki kveðið skýrt að
orðunum, sem oft koma út úr þeim í
bjánalegum gusum eins og þeir séu að
flýta sér að koma þeim út úr sér áður
en þeir missa af næsta strætisvagni,
og þó hef ég grun um að þessir menn
séu einmitt ekki notendur strætis-
vagna, heldur aki um í einkabílum. Ég
hef stundum velt þvi fyrir mér hvort
það séu tengsl milli þessarar
vankunnáttu i meðferð móðurmálsins
og þeirra lélegu tónsmiða og þess lé-
Kjallarinn
Jón Óskar
lega tónflutnings sem fyrrnefndir
þáttastjórnendur eru jafnan fulltrúar
fyrir.
lim sjónvarpið. sem nú erjskkisíður
en útvarporðiðábyrgðaraðili gagnvart
islcnsku máli, er það að segja, að oft
var þörf, en nú er nauðsyn að vanda
málfarið, ekki síst gagnvart börnum,
því ef sama lágkúrufyndnin dynur á
hlustum þeirra viku eftir viku og
mánuð eftir mánuð, færist hún yfir á
leikvelli skólanna og verður að
rikjandi lágkúru, þegar börnin vaxa
upp. Sjónvarpið er nú á timum áhrifa-
mesta tækið sem við höfum til afnota í
afþreyingar- og fræðsluskyni. Mánuð
eftir mánuð hafa börnin fengið að
heyra þar sömu málfarstugguna: —
Bara — bara —. Það átti víst að vera
við hæfi barna eftir nýjustu kenning-
um þeirra sem telja sig hafa reiknað
út, hvað börn eru. Samkvæmt því
væru frægustu barnabækur heims eins
og Andersens-ævintýri, Grimms-ævin-
týri, Lísa í Undralandi, Skeljar og
Bernska Sigurbjamar okkar Sveins-
sonar eða Nonna-bækurnar ekki við
hæfi barna, því þessir höfundar gerðu
enga tilraun í þá átt að skrifa eitthvert
fullorðins barnamál. Hugleiða mætti,'
að áður en fjölmiðlar og hasarmynda-
blöð komu til sögunnar lifðu börnin i
andlegum skilningi á þjóðsögum og
kvæðum, sem ekki voru á neinu
barnamáli, heldur á rammislensku
kjarnamáli, og afleiðing þess varð sú,
að þrátt fyrir margra alda ásókn
erlendrar tungu hér á landi meðan
íslendingar voru háðir Dönum, getum
við nú lesið sendibréf frá liðinni tíð
eftir íslenskt alþýðufólk sem skrifað
hefur svo góða íslensku að háskóla-
lærðir nútímamenn fá þar ekki um
bætt. Slíkt fólk er enn lifandi meðal
okkar. Það gekk aldrei í neinn skóla
og til þess var aldrei komiö í líki
nýtisku alvitrings eða lærðrar fóstru
sem sagði: — Bara — bara.
Jón Óskar.
\
Greiða bifreiðaeigendur
tryggingu sem ekki er til?
Flögrað grein
af grein
29. grein laganna fjallar um þá sem
tryggðir eru samkvæmt lögunum.
Eins og áður sagði verður að álíta
að þeir sem greiða eiga hið margum-
rædda slysatryggingargjald séu nefnd- ■
ir i c-lið 29. greinar, en í þeim lið segir
aðeins: „Stjórnendur aflvéla og öku-
tækja, er þeir hafa umráð yfir, sbr. 6.
málsgr. 36. gr.”
Ekki er nú öll vitleysan eins!
Við vorum að lesa í 36. grein, þaðan
sem visað var I 29. grein, en úr 29.
grein er svo jafnharðan vísað i 36.
grein aftur!
Jæja, við skulum halda áfram að
„pæla" í þessu torfi og skoða 36. grein-
ina aftur. Fyrst er að telja málsgrein-
amar í leit að þeirri sjöttu. Ein, tvær,
þrjár, fjórar og fimm. Þær eru bara
fimm! Maður trúir ekki sinum eigin
augum. Það var vísað til sjöttu máls-
greinar og hún er ekki til! Hvar er
eiginlega ákvæðið sem skattleggur
bifreiðaeigendur? Eru þeir kannski
lika ótryggðir?
„öll er vitleysan
eins"
Við nánari athugun á lögum um al-
mannatryggingar kemur fram i laga-
safni að einu sinni hafði 36. greinin 6
málsgreinar, þótt nú séu þær aðeins 5.
Þá var sjötta málsgreinin sú sama og
nú er fjórða málsgrein. En það ber
samt allt að sama brunni: Trillubátar,
vélsleðar, reiðhjól með hjálparvél,
heimilisdráttarvélar og aðrar meiri
háttar heimilisaflvélar falla undir
trygginguna — en ekki er einu orði
minnst á einkabifreiðir,, nema þær
megi kalla „meiri háttar heimilisafl-
vélar”!!
Þegar hér er komið, hættir maður
að segja „ekki er öll vitleysan eins”, en
andvarpar í staðinn „öll er vitleysan
eins”.
ökumenn bifreiða eru sem sagt ekki
tryggðir samkvæmt eðlilegum skiln-
ingi laganna um almannatryggingar,
og útilokað er að finna hvernig beita
megi hinni margumtöluðu 36. grein til
innheimtu tryggingar sem ekki er til,
samkvæmt málsgrein sem ekki er
heldur til!
Umferðarlögin gera ráð fyrir að
ökumenn bifreiða séu tryggðir vegna
slysa sem þeir kunna að verða fyrir
við starfa sinn. Þar segir, að tryggja
skuli hjá Tryggingastofnun rikisins og
eftir þeim reglum sem henni eru sett-
ar. Við erum nú búin að sjá hvernig
þær reglur eru — eða öllu heldur eru
ekki — og finna út, að gatið I þessari
löggjöf er stórt og löggjöfin flókin en
eina ambögu enn má finna. I einni af
síðustu greinum laganna um almanna-
tryggingar er talið upp hverjir skuli
innheimta hin ýmsu tryggingagjöld.
Þar segir, að iðgjöld af ökumönnum
bifreiða (sem eru ekki einu sinni
tryggðir! — innskot) skuli lögð á af
„innheimtumönnum bifreiðaskatts”.
Þar bætist síðasta rósin við: Það eru
engir „bifreiðaskattar” til!
Það sem hér að ofan greinir er að
sjálfsögðu aðeins könnun eins manns
á ástandinu og vænti ég þess að FÍB
láti nú athuga málið nánar.
Kjallarinn
Leó E. Löve
Eins verðum við að vona að lög-
fræðingar ríkisvaldsins leggi höfuðin í
bleyti og leysi úr þessu máli með
einum eða öðrum hætti.
Hugsanlegt er að þeir siðastnefndu
finni einhverjar lögfræðilegar smugur
eða beiti klókindalegum lögskýringum
og sanni þar með að ekkert sé öðruvísi
en það á að vera í innheimtu gjalds
þessa. En hræddur er ég um að þeir
þurfi líka að geta skellt einhverri skuld
á prentvillupúkann ef allar villurnar á
að vera hægt að skýra!
Leó E. Löve lögfræðingur.
-
36. gr.
Útgjöld slysatrygginga skulu borin af atvinnurekendum með
greiðslu iðgjalda, álagðra samkvcemt ákvceðum þessarar greinar.
Eigendur öktcekja og aflvéla, sbr. c-lið 29. gr., skulu þó standa
skil á greiðslum vegna tryggingar þeirra, og sömuleiðis skulu
launþegar samkvcemt c-lið 30. gr. standa skil á iðgjöldum sin-
um. Þá skal með reglugerð ákveða árlegt framlag til að standast
kostnað af bólum vegna þeirra, sem gelur i f-lið 29. gr.
. Tryggingastofnunin skal ár hvert gera ácetlun um bótagreiðsl-
ur og rekstrarkostnað slysatrygginga ncesta almanaksár, að með-
töldu tillagi til varasjóðs, allt að 5% af útgjöldum.
Iðgjald af launþegum, sbr. a-lið 29. gr., skal reiknað sem
hundraðshluti af greiddum launum, eins og þau eru skilgrcind
i 25. gr. Hundraðshluti iðgjalds skal ákveðinn með reglugerð
fyrir citt ár i senn með hliðsjón af fjárhagsácetlun Trygginga-
stofciunarinnar ásamt leiðréttingu vegna tekjuafgangs eða tekju-
halla ncesta reikningsárs á undan.
Með reglugerð skal ákveða fast ársiðgjald vegna trillubátu,
bifhjóla, vélsleða, reiðhjóla með hjálþaix/él og heimilisdrdttar-
véla og annarra meiri háttar heimilisaflvéla.
Iðgjöld til slysalrygginga, önnur en þau, sem nefnd eru i 3.
og j. málsgr., skulu ákveðin sem hundraðshluli af hcefilega
ácellaðri stofnfjárhceð vegna hvers cinstaklings.1