Dagblaðið - 28.05.1979, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 28. MAÍ 1979.
AÐ SLATRA BÆNDUM
Fyrir nokkrum árum réðst Flug-
félag íslands i þaðstórvirki að kaupa
nýja þotu til þess að bæta þjónustu
sína og styrkja á annan hátt rekstur-
inn.
Þotur eru dýr tæki, og því var
nauðsynlegt fyrir Flugfélagið að taka
erlend lán til kaupanna. Hin erlendu
lán fengust ekki nema með ríkis-
ábyrgð, sem þáverandi stjórnvöld
veittu fúslega.
Ríkisábyrgð þýðir, að ríkið muni
greiða afborganir, ef skuldarinn
sjálfur hefur ekki bolmagn til að
greiða.
Á tímabili stóð svo illa á hjá Flug-
félaginu, að ríkissjóður varð að
hlaupa undir bagga og greiða fyrir
það afborganir, en síðar endur-
greiddi Flugfélagið ríkinu skuld sína.
Ríkisábyrgðin þótti á þessum tíma
sjálfsögð — alveg eins og mönnum
finnst sjálfsagt að skrifa upp á víxla
hjá kunningjunum.
Sú ríkisstjórn, sem sat við völd
þegar þetta gerðist, var samstjórn
Sjálfstæðis- og Alþýðuflokks, sem
kölluð hefur verið „Viðreisn”.
Allir eru sammála um, að þarna
hafi mikilvægum atvinnuvegi verið
rétt hjálparhönd á erfiðum tímum,
og víst er, að þessi ríkisábyrgð hefur
haft heillavænlegar afleiðingar.
Harður vetur —
harðir kostir
Síðasti vetur verður lengi í minnum
hafður.
Á stjórnmálasviðinu hafa átök
sjaldan verið meiri eða meira áber-
andi. Veðurfar hefur lika verið
óvenjulegt. Frost hafa verið.langvar-
andi, hafís við strendur landsins og
óvenjulega kalt vor — jafnvel snjó-
þungt vor.
Bæði í stjórnmálunum og vegna
hins harða árferðis hafa bændur
verið i sviðsljósi. Þeir hafa sjálfir
sýnt því skilning, að þeir þurfi að
draga saman seglin, og eru ráðamenn
vongóðir um árangur af samstarfi við
bændastéttina í þeim efnum.
Veðurfarið hefur hins vegar sett
stórt strik í reikninginn. Fram á sið-
ustu daga hefur verið frost um land
allt, og það skilur örugglega enginn,
sem ekki hefur reynt, hvílika erfið-
Kjallarinn
Leó E. Löve
leika hið slæma tíðarfar hefur í för
með sér fyrir bændur.
Við getum reynt að gera okkur í
hugarlund, hvernig bóndi með mörg
hundruð fjár hefur þurft að leggja
nótt við dag til að bjarga nýbornum
lömbum frá því að krókna úr kulda,
koma fénu i hús, gæta þess að lömbin
troðist ekki undir í þrengslum fjár-
húsanna, en þar að auki þarf bónd-
inn að gefa öllu fénu inni — og ær
með lömb þarf tvöfalda venjulega
gjöf.
A „Aö mati viöreisnarherranna er landbún-
aðurinn annars flokks atvinnuvegur.”
Annars flokks
atvinnuvegur
Landbúnaðurinn veitir nú um 7000
mönnum atvinnu, en auk þess byggist
ullar- og skinnaiðnaður o.fl. á land-
búnaðinum.
Maður skyldi þvi ætla, að honum
yrði veitt einhver aðstoð þegar illa
árar — og þó sérstaklega þar sem
bændur ætla að minnka framleiðslu
sína, þeir munu nefnilega um leið
lækka í tekjum.
í sambandi við tekjulækkun sína
báðu bændur um ríkisábyrgð fyrir
lánum að fjárhæð kr. 3,5 milljarðar
fyrir alla stéttina.
Þeir báðu ekki um styrk frekar en
Flugfélagið á sínum tíma, þeir báðu
um að ríkið ábyrgðist lánið, „skrif-
aði upp á” víxilinn.
Margir hefðu talið það sjálfsagt,
að ríkið gerði hinum stóra atvinnu-
vegi þennan greiða — sams konar
greiða og Flugfélaginu og fleirunt
hefur verið gerður áður. En sú varð
ekki raunin á, að niati „viðreisnar-
herranna” er landbúnaðurinn nefni-
lega annars flokks atvinnuvegur.
Landflótti með
gljáfægðum þotum
Á Alþingi komu til skjalanna
stjórnmálaflokkar þeir, sem veittu
Flugfélaginu ríkisábyrgð á sínum
tima, Sjálfstæðistlokkui og Alþýðu-
flokkur. Þeir felldu tillógu um ríkis-
ábyrgð til bænda.
Yfir þessari afgreiðslu eru menn
furðu lostnir. Úr herbúðum Sjálf-
stæðis- og Alþýðuflokks virðist ekk-
ert hljóma nenia ónot í garð bænda:
„Bændahelvítin mega bara drepast
úr þreytu eða kulda”.
Sú staðreynd liggur nú fyrir, að
rikisábyrgðin verður ekki heimiluð —
kannski vegna þess að bændastéttin
flytur ekki farþega með dýrmætan
gjaldeyri til sólarlanda og á þvi ekk-
ert gott skilið að mati íhalds og krata.
Það er ógnvekjandi, að meirihluti
alþingismanna skuli vera svo andsnú-
inn bændastéttinr.i. Hvað gerist, ef
þessir tveir flokkar fá að ráða ferð-
inni i málefnum bænda, eins og þeir
virðast ætla sér?
Jú, bændur flosna upp — flytjast á
mölina, en af því leiðir aukið at-
vinnuleysi og landflótti.
Það er kannski hugsun sjálfstæðis-
og alþýðuflokksmanna, að gott sé að
eiga góðar flugvélar, þegar bændur
Iflytjast úr landi?
Eitt munu þó þeir bændur gera,
sem el'tir verða á landinu við næstu
kosningar. Þeir rnunu launa slátrur-
um íhalds og krata lambið gráa —
oeir munu ekki aftur kjósa yfir sig
slíka menn.
Leó E. Löve
lögfræðingur
Atvinnumálin
ÓSTÖDVANDIFJÁR-
ÞÖRF RÍKISINS
fslendingar greiða nú hæsta
bensínverð í heimi, að því er fregnir
herma. Verð á nýjum bifreiðum er
einnig óheyrilega hátt vegng tolla og
leyfisgjalda. Skv. útreikningum FÍB
er nú aðeins um þriðjungi af tekjum
hins opinbera af bifreiðum og elds-
neyti á þær varið til vegamála. Vegna
fámennis landsins og strjálbýlis væri
eðlilegt, að allartekjur af umferðinni
rynnu til vegamála og einnig vegna
þess, að engar járnbrautir eru hér.
Sums staðar erlendis er öllum tekjum
af bifreiðum og meiru til varið til
vegamála. Auk þess eru járnbrautir
víðast hvar studdar með fé úr ríkis-
sjóði, enda yfirleitt reknar með tapi.
Þegar þessi samanburður er gerður,
kemur í ljós, að íslendingar eru ann-
ars flokks þjóð, að því er samgöngur
á landi varðar. Hvers vegna þarf
þetta að vera svona?
Ástæðan er óstöðvandi fjárþörf
ríkisins. Skattlagning bifreiðaeigenda
er bara eitt dæmið. Flestir geta verið
sammála um nauðsyn á töluverðri
samneyzlu og skattlagningu vegna
hennar, til dæmis á sviði heilbrigðis-
og menntamála, félags- og sam-
göngumála, svo og vegna yfirstjórnar
landsins. Hins vegar er komið út í al-
gjört óefni með skattlagningu á al-
menningi og fyrirtækjum til þess að
fjármagna fjárfestingarsjóði atvinnu-
veganna, niðurgreiðslur á vissum
landbúnaðarvörum, útflutnings-
bætur, svo og vegna reksturs á óþörf-
um eða of stórum ríkisstofnunum.
Hér er um marga milljarðatugi að
ræða. Niðurgreiðslur á Iandbúnaðar-
afurðum og útflutningsbætur nema
um 30 milljörðum á þessu ári. Hér
ríkir orðið algjör úlfakreppa á fjár-
magnsmarkaði, og ef fjármagna skal
fyrirtæki, sem kostar nokkur hundr-
uð milljónir, er tæpast í annað hús að
venda en til hins opinbera. Málin eru
komin i vítahring, sem erfitt getur
reynzt að komast út úr. Sjálfvirkir
fjárfestingalánasjóðir í sjávarútvegi
og landbúnaði hafa leitt til stórkost-
legra offjárfestinga miðað við tak-
markað svigrúm, þ.e. afla annars
vegar, svo og markað hins vegar.
Verðbólgan hefur séð til þess, að
fjárfestingar i öðrum greinum at-
vinnulífsins hafa byggzt á öðru en
arðsemioftátíðum.
Hagsmuna-
fulltrúar
Heildarniðurstaðan er sú, að hag-
vöxtur hefur verið lítill á íslandi og
stöðnun rikir á þessu ári. Atvinnu-
uppbygging í iðnaði hefur verið allt
of lítil um langt árabil og vinnuafl
hefur leitað i vaxandi mæli til hins
opinbera. Þeir sem hafa leyft sér að
setja fram gagnrýni á sjávarútveg
alveg sérstaklega landbúnað, hafa
verið ásakaðir um vanþekkingu,
vondar hvatir eða jafnvel atvinnuróg.
Umræður um þessi mál hafa ekki
verið nægilega sanngjarnar né opnar.
Á undanförnum tveimur árum eða
svo hafa birst liklega meira en hundr-
að greinar um landbúnaðarmál, og
hef ég leitazt við að lesa allt það efni,
sem ég hef komizt yfir. Með örfáum
undantekningum hafa greinar bænda
og fulltrúa þeirra verið fremur
þröngur eiginhagsmunamálflutning-
ur. Það er ákaflega sárt fyrir bændur
að vera komnir út í þá ófæru, sem
þeir eru nú í. Forystumenn þeirra
verða áð temja sér önnur vinnubrögð
í framtíðinni.
Þeir, sem yrkja jörðina af sam-
vizkusemi og dugnaði, telja sig vera
að vinna mikilvægustu störf, sem til
eru, og að gagnrýni hljóti þvi að
byggjastá annarlegum hvötum. Þetta
er að sjálfsögðu rétt meðan fram-
leiðsla er hæfileg. Neytendur hafa í
raun aldrei verið spurðir um það
hvað þeir vilja, og þegar ákvarðanir
eru teknar á Alþingi um útflutnings-
bætur og niðurgreiðslur á landbún-
aðarafurðum svo og framlag til fjár-
festingalánasjóða landbúnaðarins, er
i hópi þingmanna fjöldinn allur af
hreinum hagsmunafulltrúum bænda,
en hins vegar getur tæpast nokkur
lagt mikið á sig með hagsmuni hins
almenna neytanda og skattborgara
fyrir augum.
Helmingi ódýrari
kjúklingar
Það er á margan annan hátt, sem
íslenzkir neytendur eru illa hlunn-
farnir miðað við það, sem gerist í
okkar nágrannalöndum. Hvernig
stendur á þvi, að tollar eru t.d. 70% á
innfluttu grænmeti og ýmsum garð-
ávöxtum? Nú um miðjan maí var út-
söluverð á gulrótum 628 kr. pr. kíló í
Reykjavík, en innltaupsverð erlendis
var ca 184 kr. Það er ekki nóg með
það, að greiða þurfi háan flutnings-
kostnað fyrir sumar af heilnæmustu
matvörum, heldur eru þær einnig
tollaðar eins og lúxusvörur. Hvernig
stendur á því, að útsöluverð á kjúkl-
ingum til steikingar var 2.120 kr. pr.
kíló nú í maí en að meðaltali 481 kr.
pr. kíló i New York á sama tíma, þ.e.
4—5 sinnum lægra? Nú er það svo,
xjúklingafóður þarf ekki að vera
mikið dýrara hér en í Bandaríkjun-
um. Hér á landi á að vera unnt að
framleiða kjúklinga og selja þá jafn-
vel meira en helmingi ódýrari en gert
er, ef þetta mál er tekið fyrir sem
beint hagsmunamál neytenda.
Jórlurdýrabændur segja, að fugl-
inn lifi á innfluttu korni og ræktun
hans sé þvíekki íslenzkur iandbúnað-
ur. Nú er það svo, að enginn regin-
munur getur verið á þvi að flytja inn
korn til fuglaframleiðslu annars veg-i
lar og olíu og byggingarefni o.fl. til
dilkakjötsframleiðslu hins vegar en
ekki hefur verið sýnt fram á það, að
eitt kíló af fuglakjöti kosti meira í er-
lendum aðföngum en eitt kíló af
dilkakjöti. Þetta dæmi hefur oftast
verið skoðað út frá sjónarhóli hefð-
bundins landbúnaðar en ekki út frá
sjónarmiði hins almenna neytanda.
Það er ek ki aðeins á sviði matvöru,
sem islenzkur iwytandi á i vök að verj-
ast. Verðbólga eyðileggur að miklu
leyti heilbrigt verðlagseftirlit af hálfu
neytenda, en ekkert verðlagseftirlit
getur komið í stað þess. Þannig geta
þrifizt óheilbrigðir verzlunarhættir
og jafnvel prettir, en heilbrigð verzl-
un og þjónusta liggur stundum undir
grun vegna svartra sauða. Neytenda-
samtökin leitast við að aðstoða og
upplýsa íslenzka neytendur um hags-
munamál þeirra, ög þau reyna eftir
megni að stuðla að heilbrigðum við-
skiptaháttum. Það e>- full ástæða til
að hvetja fólk til þess að fylgjast af
megni með neytendamálum og stuðla
þannig að heilbrigðu aðhaldi í öllum
viðskiptum.
Sjálfsafgreiðslubúð
Landbúnaðarmál eru á vissan hátt
dæmigerð fyrir vinnubrögð á Alþingi
Islendinga. Það liggur við, að sams
konar stéttaátök og gerast í þjóðfé-
laginu eigi sér nú stað inni á Alþingi.
Það getur tæpast farið fram hjá
nokkrum nú, að í stærstu vanda-
málum íslendinga er að finna sam-
nefnara fyrir hinar ýmsu stéttir lands-
ins, í þéttbýli og strjálbýli, á sjó og i
landi. Þingmenn eiga að ganga á und-
an öðrum í þessum efnum í stað þess
að egna til aukinna stéttaátaka.
Það er unnt að nefna mörg dæmi
þess, að einstakir þingmenn hagi sér
eins og i sjálfsafgreiðslubúð og flytji
algjörar sérhagsmunatillögur þvert
ofan í þjóðarhag. Vissulega þurfa
þingmenn að meta hagsmuni ein-
istakfa hópa, en í þessu sambandi
vaknar spurningin, hver er í raun
fulltrúi þeirra tuga þúsunda ung-
menna, sem nú dvelja í skólum lands-
ins og eru að búa sig undir starf?
Hver ber ábyrgð á atvinnu og fram-
tið þessa lólk-’’ Hvcrjir eru fulltrúar
þeirraaivinnugreina em nauðsynlega
verða að koma til sögunnar á næstu
áratugum til þess að taka við því
vinnuafli, sem bætist við á næstu
iárum, og standa undir eðlilegum hae-
Kjallarinn
Jónas Bjarnason
vexti? íslenzk atvinnumál standa nú á
krossgötum og hafa reyndar verið um
alllangt skeið. Fulltrúar hinna hefð-
bundnu atvinnugreina hafa verið allt
of skammsýnir og eigingjarnir
'íslendingar hafa margir trúað þ\í all
fram til hins siðasta, að bætr negi iii
fjárþörf eða atvinnuleysi meo þ\í ai'
kaupa bara nýtt fiskiskip. Þessi tímii
er bví miður löngu liðinn-
Þjóðin hefur getað öðlazt góð lifs-
kjör vegna óviðjafnanlegra auðlinda
í sjó, og nú er að hefjast ntikil orra-
hríð um það, hverjir eigi að hafa rétt
til þess að ganga í auðlindina með
þeim öflugu tækjum, sem fiskiskipin
eru orðin. Ef botnfiskstofnar lands-
ins ná því ástandi að geta gefið af sér
svokallaðan jafnstöðuafla, er ljóst,
að enginn valkostur í íslenzkum at-
vinnumálum stenzt samanburð við
fiskveiðar. Hverjir eiga þá að hafa
þann rétt að fá að sækja sjó og flytja
auðinn i land? Dansinn í kringum
þennan gullkálf getur gert marga Ís-
lendinga að óvinum, og er þá auð-
lindasköttun betri valkostur til
stjórnunar fiskveiða. Einn ágætur
hagfræðingur sagði fyrir skemmstu,
að það verði ekki unnt að reka neina
atvinnuvegi af viti i þessu landi, fyrr
en auðlindaskattur hafi verið settur á
fiskveiðar. Það hefur og vakið at-
hygli, að nú á síðustu mánuðum hafa
nokkrir af helztu hagfræðingum
landsins og stór hagsmunasamtök
tekið afdráttarlaust undir hugmynd-
ina um veiðileyfasölu. Þróunin í
þessa veru er mjög ör um þessar
mundir. Það verður að vona, að um-
ræður um þessi mál verði sem hisp-
urslausastar og sanngjarnastar og
menn geti virt skoðanir hver annars
án þess að gripa til hnútukasts. Það,
sem í veði er, er ekki aðeins framtíð
sjávarútvegs, heldur einnig atvinnu-
mál þjóðarinnar í heild.
Dr. Jónas Bjarnasnn,
efnaverkfræðingur.
£ „Þaö er unnt aö nefna mörg dæmi þess,
að einstakir þingmenn hagi sér eins og
í sjálfsafgreiðslubúð ...”