Dagblaðið - 10.12.1979, Blaðsíða 17

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 10. DESEMBER.
......
Snjöll lausn á brýnu þjóðfélagsvandamáli?:
17
N
LOSNA VK> GEÐSIUKUNG 0G
ADSTANDANDA ÁÐNU BRETTl

Fyrstu einkennin eru oft þau, að
sjúklingurinn einangrar sig, vill ekki
tala við neinn. Samfara þessu fær
hann ofskynjanir og ranghugmyndir
sem magnast smátt og smátt.
Örvænting hans og vanlíðan fær út-
rás á hans nánustu og í hræðslu sinni
ímyndar hann sér að þeir vilji honum
ekkert nema illt. Hann verður árásar-
gjarn og ofl beinlínishættulegur um-
hverfi sínu. Oft fyllist hann hatri á
þeim sem næst honum standa.
En stærstu vandræðin eru kannski
þau, að sjúklingunum finnst þeir alls
ekki vera veikir. Þess vegna er mjög
erfitt að fá þá til að taka lyf eða
sprautur sem læknar ráðleggja þeim
og ennþá erfiðara að fá þá til að
leggjast á sjúkrahús til meðferðar.
Og ekki er hægt að flytja þá nauð-
uga á slika stofnun nema þeir séu
áður sviptir sjálfræði af sakadómi.
VanUðan hins sjúka er mikil og oft er hann i svo erfiðu istandi að geðsjúkrahús veigra sér við að taka við honum og vfsa til
Iðgreglunnar. Fðik hikar venjulega i lengstu lög við að taka þann kostinn. Þ6 má telja þeirri lausn það til gildis að lögreglan
kallar borgarlækni strax eða fljðtlega i fangelsið og hefur hann þá tök á að flýta fyrir vistun sjúklingsins á viðeigandi sjúkra-
húsi. DB-mynd: Jim Smart.

Inga Huld
Hákonardónir
Jón Bjarman fangelsisprestur benti
á það í blaðagrein nýlega (Mbl. 26.
okt.) að nú eru um 40 ár siðan sett
voru lög um það, að þeir sem vinna
óhæfuverk sökum þess að þeir eru
andlega miður sín eða geðveikir eiga
eru til þess að sjúklingurinn er ekki
búinn að vera nema tvo daga inni á
stofnuninni áður en hann er talinn
fær um að fara heim aftur.
að fara á viðeigandi hæli. Tclur hann
að dómsvöld ættu að afhcnda heil-
brigðisyfirvöldum þessa sjúklinga
strax og vottorð um ósakhæfni þcirra
liggur fyrir eða að öðrum kosti að
dæma þá i sem allra stysta refsingu
með það i huga að þeir komist sem
fyrst til læknismeðl'crðar að henni
lokinni.
Togstreita milli
ráðuneyta
,,Því miður hefur í niörg ár serið
togstreita milli hcilbrigðismálaiáðii-
neytisins annars vcgar og dómsmála-
ráðuneytisins htns vegar,” segia
Andrca og Jóhanna að lokum.
..Heilbrigðisyfirvöldin bjóða að visu
læknisþjónustu fyrir þcssa fanga en
kjósa að dómsmálaráðuneytið leggi
fram annað starfsfólk og það verða i
reynd cngir aðrir en fangaverðirnir.
Það er hróplcgt,” sögðu þær enn-
l'remur, ,,að ekki skuli hikað við að
láta aðstandendur sitja uppi með
sjúklinga. sent hvcnær sem er geta
unnið voðaverk, mc.ðan stór hluti af
nýrri geðdeild I andspitalans er
ónotaður vcgna þess, að ekki t.esi
fjárveiting til að ráða starfsfólk.
Það mætti halda, að heilbrigði'
yfirvöld leldu það ódýrari laustt að
biða þangað til sjúklingurinn Ireinut
voðavcrk, cins og þelta i Bteiðholi
inu, þvi þá losna þau bæði við að
standandann og sjúklinginn a einu
bretti.”
Þessa síðustu
örvæntingarfullu
daga
Það eru aðstandendur sem verða
að eiga snarasta þáttinn í sjálfræðis-
sviptingunni og verður það ekki til
þess að draga úr þvi hatri sem sjúkl-
ingurinn hefur beint gegn þeim i ör-
vinglan sinni. Og sjálfræðissviptingin
tekur marga daga.
Það þarf læknisvottorð en það má
ekki vera frá þeim geðlækni sem
stundað hefur sjúklinginn heldur
þarf það að vera frá heimilislæknin-
um, sem kannski hefur ekki séð
sjúklinginn í fleiri ár, eða borgar-
lækni sem heldur ekki þekkir hann
mikið. Og sjúklingar af þessu tagi
geta verið mjög slóttugir og tekst oft
að villa um fyrir ókunnugum í fyrstu,
sérstaklega þegar þeir finna á sér að
nú á að fara að koma þeim inn á
stofnun.
Þessa síðustu örvæntingarfullu
daga eru því aðstandendur í hættu og
óttast með fullum rétti líkamsmeið-
ingar, jafnvel banatilræði, af hendi
hins sjúka. Og dag frá degi versnar
ástandið.
Hann trúir ekki
En fljótlega eftir að hann er
kominn heim er hann venjulega
búinn að sannfæra sjálfan sig um að
hann sé heilbrigður og hafi alltaf
verið það. Hann hættir að taka lyfin
og fortölur aðstandenda í því efni
bera engan árangur. Flestum öðrum
mundi hann treysta beturen þeim.
Ofan á þetta leggst að hann er ekki
hæfur til að vera á almennum vinnu-
markaði. Fái hann vinnu gefst hann
oft fljótlega upp. Hann kennir kann-
ski lyfjunum um, hættir á þeim og
sami vitahringurinn hefst á ný.
Og í hvert sinn sem þetta skeður
brotnar sjúklingurinn ennþá meira
andlega.
Þá er hann
dæmdur til
fangelsisvistar
Of oft kemur að þvi að i æði
fremur hann eitthvert óhappaverk.
Þá er hann umsvifalaust sóttur af
lögreglunni því nú hefur hann breyst
úr sjúklingi i sakamann. Hann er
settur i fangaklefa. Og nú er fyrir-
skipuð geðrannsókn og skiptir þá
engu máli, þótt hann sé margoft
rannsakaður af geðlæknum áður.
Loks er hann sviptur sjálfræði, í
þetta sinn að ósk yfirvalda, og
dæmdur í fangelsi.
að hann sé sjúkur
En þegar tilskilin læknisvottorð
eru fengin fer málið fyrir sakadóm.
Þar fellur dómur oftast fljótt og
þegar pláss er fengið á sjúkrahúsi
kemur lögreglan og sækir sjúkling-
inn.
Þar fær hann viðeigandi lyf og ró-
ast niður. En sakir plássleysis er hann
venjulega sendur heim aftur fljót-
lega, með fyrirmæli um að halda
áfram að taka lyfin og koma reglu-
lega til viðtals á sjúkrahúsið. Dæmi
Á þessu stigi máls er hann allt í
einu orðinn það hættulegur að geð-
deildir neita að taka við honum og
bera þvi við að þeir þurfi að vernda
starfsfólk sitt. Aftur á móti þykir
sjálfsagt að aðstandandi sitji með
árásargjarnan sjúkling heima hjá sér
von úr viti.
Samkvæmt lögum eiga fangelsi að
miða að því að betrumbæta fangana.
Deilt er um hversu vel þau séu til þess
fallin, geðsjúka geta þau að minnsta
kosti ekki læknað.
Hinn sorglegi atburður sem átti sér
stað í Æsufelli fyrir nokkrum dögum
hefur orðið til að beina kastljósinu að
þvi ófremdarástandi sem hér á landi
ríkir í málum geðsjúkra.
Ástvinir og aðstandendur slíks
fólks hafa lengi átt um sárt að binda
vegna þess hve afskiptir þessir sjúkl-
ingar eru af þjóðfélaginu sem telur
sér engan veginn skylt að bera ábyrgð
á þeim. Sjúkrahúsrými er ekki nægi
legt og um staði til eftirmeðferðar, til
dæmis vistheimili eða verndaða
vinnustaði, er varla að ræða.
í október síðastliðnum voru stofn-
uð ný samtök, Geðhjálp, til að reyna
að bæta úr þessum málum. DB hefur
rætt við tvær konur úr stjórn þessara
nýstofnuðu samtaka, þær Andreu
Þórðardóttur og Jóhönnu Þráins-
dóttur, og töldu þær að miðað við
þær aðstæður sem þessu fólki eru
búnar, gegni furðu að slíkir atburðir
séu ekki algengari.
Við báðum þær að rekja okkur
nokkuð þá sögu sem gæti búið að
baki slíkum atburði :
Ljósmynd: Effect S. Þorgeirsson