Dagblaðið - 14.04.1980, Síða 11

ÖAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 14. APRÍL 1980.
11
Finn Lynge þingmaður Grænlands hjá Efnahagsbandalaginu vill að stjörn Ankers
Jörgensens i Danmörku beiti sér gegn fyrirætlunum kanadisku stðrfyrirtækj-
anna. Margir Græniendingar eru hins vegar andvigir afskiptum Dana af eigin
málum. Þegar Anker var þar f heimsókn á Grænlandi lét ungur maður andúð sfna
f Ijós með þvf að kasta eggi f forsætisráðherrann.
Ekstrabladet segir í forystugrein
sem ber heitið „Vitfirring í íshafinu”
að þrátt fyrir'að Kanada kunni að
hafa lagalegan rétt til að sigla olíu-
skipum við vesturströnd Graenlands,
þá verði að koma í veg fyrir að sigl-
ingar hefjist. „Við gefum ekki græn-
an eyri fyrir alþjóðlegt samstarf ef
ekki er hægt að stöðva þessa firru
með skynsamlegum umræðum aðila
— Grænlands, Danmerkur og Kan-
ada,” segir Ekstrabladet.
inni. Minnst tiu sinnum á ári á svo
oliuskip að fara þessa leið og
„plægja” í gegnum isinn á gjöfulum
veiðislóðum eskimóa við Thule.
Grænlenzki þingmaðurinn Lynge
fullyrðir að Kanadamenn hafi fegrað
óhóflega áætlanir sínar í augum
Dana. I þokkabót ætli þeir að hefjast
handa um flutningana fyrr en þeir
segja Dönum. Lynge hefur upplýs-
ingar sínar m.a. frá kanadískum um-
hverfisverndarmönnum.
Vilja forðast átök
við umhverfis-
verndarmenn
Kanadamenn eiga í vandræðum
með að nýta gifurlegar olíu- og jarð-
gasauðlindir sínar á norðlægum
slóðum. Náttúruverndarmenn vilja
ekki sjá olíuleiðslur frá lindunum og
segja áhættuna sem tekin er allt of
mikla. Þess vegna er gripið til þess
ráðs að kanna möguleikana á flutn-
ingi sjóleiðis. En ekki er hugað að
möguleikum á siglingum meðfram
ströndum Kanada eða vestan Baff-
inslands. Allar áætlanir beinast að
leiðinni suður með Grænlandsströnd-
inni.
En olíuskipaflutningarnir geta
orðið skaðlegir þótt beinn olíuleki
komi ekki af þeim. Samkvæmt upp-
lýsingum frá Kanada er ætlunin að
sigla 34 skipum, risaolíuskipum og
minni skipum með búnað og vistir, í
einni lest á grænlenzku siglingaleið-
Gripið verði
í taumana
Finn Lynge vill að grænlenzka
heimastjórnin og rikisstjórn Dan-
merkur grípi þegar í stað í taumana
og byggir afstöðu sína á grein 221 í
uppkasti að nýjum hafréttarsáttmála
sem Hafréttarráðstefna Sameinuðu
þjóðanna hefur fjallað um. Þar er
kveðið á um rétt strandríkja til ihlut-
unar ef siglingar utan lögsögu þeirra
ógna umhverfi.
Ef ekki tekst að stöðva skipaflutn-
ingana með olíu og gas meðfram
Grænlandsströnd geta Grænlending-
ar ekki annað en beðið og vonað að
olíuskipin strandi ekki og brotni —
eða að skipin sem hlaðin eru jarðgasi
springi ekki i loft upp. Ef svo illa
færi að skip með jarðgasi spryngi
yrði það með krafti á borð við þann
sem Hiroshima-bomban í Japan
leysti úr læðingi í heimsstyrjöldinni
síðari. Það hafa náttúruverndarmenn
i Kanada fullyrt.
ræktað land. Þá voru aðeins 7605
jarðir sem höfðu ræktað land 20 ha.
eða meira. í fveim nyrstu fylkjunum,
Finnmark og Troms, voru þetta ár
6185 jarðir þar sem einhver búskapur
var stundaður. Á síðustu 10 árum
hefur jörðum fækkað um 44 þúsund
en á sama tima hefur jörðum fækkað
um helming i tveimur ofannefndum
fylkjum. Á síðustu tveim árum hefur
verulega dregið úr fækkun jarða.
Það eru aðeins 33% af bændum
sem hafa framfæri sitt nær eingöngu
af landbúnaðarframieiðslu en 47%
bænda hafa meiri hluta tekna sinna
af öðru en landbúnaði.
Búskaparskilyrði eru mjög breyti-
leg i Noregi. Vaxtardagar eru frá þvi
að vera um 100 og upp í 220 daga.
Margar jarðir eru í bröttum fjalls-
hlíðum þar sem litilli tækni verður
viðkomið og viðast hvar eru rækt-
unarskilyrði erfið og litlir möguleikar
til stækkunar.
Þrátt fyrir allt þetta er meginstefn-
an í norskum landbúnaði að viðhalda
byggð um allan Noreg og að bænda-
fólk hafi sambærilegar tekjur og
launþegar fyrir sama vinnuframlag.
Einnig hefur verið lögð áhersla á að
fólkið í sveitunum fái sömu félags-
legu réttindi og þéttbýlisbúar.
Bændur semja við
ríkisstjórnina
Árið 1950 voru teknir upp beinir
samningar milli fulltrúa bænda og
rikisstjórnarinnar um verðlags- og
kjaramál landbúnaðarins. Þá var
mörkuð sú stefna að bændafólk ætti
rétt á sömu tekjum og launþegar. Því
markmiði hefur ekki verið náð enn en
munurinn hefur stöðugt minnkað.
Félagslegar umbætur í landbúnaði
Kjallarinn
AgnarGuönason
hafa orðið mjög miklar á þessum 30
árum. Allir bændur og makar þeirra
eiga rétt á orlofi en orlofsféð greiðist
úr ríkissjóði. Verði bóndi veikur eða
maki hans greiðir ríkissjóður kaup
afleysingamanns. Þá greiðir ríkis-
sjóður einnig kaup afleysingamanna
sem starfa hjá bændum vegna frí-
daga þeirra sem koma í stað helgar-
frí@ launþega.
Svæðaskipting
í Noregi
Noregi er skipt niður í 8 fram-
leiðslusvæði. Bein framlög til bænda
miðast að nokkru við þessa svæða-
skiptingu. Hún var eingöngu gerð í

✓
Krafa um opinbera
dómsrannsókn
Nýlega skýrði Dagblaðið Vísir frá
þvi að skuldakröfur á hendur verk-
takafyrirtækinu Sigurmót hf > Garða-
bæ næmu um 350 milljónum króna
enda þótt ekki væru fram komnar
allar kröfur. Það vekur mikla undrun
þeirra sem keyptu íbúðir af Sigurmót
hf., hversu há þessi upphæð er þegar
tillit er tekið til hve miklu var ólokið
af umsömdum framkvæmdum.
Þá hafði verktakinn í mörgum til-
vikum knúið fram að kaupendur
greiddu ibúðirnar að fullu sam-
kvæmt kaupsamningi gegn því að
þeir fengju afsal enda þótt stórum
hluta verksins væri ólokið.
Ástæðan fyrir þvi að kaupendur
þeirra ibúða sem lengst voru komnar
í smíðum urðu að samþykkja víxla
fyrir óunnum framkvæmdum var sú
að ella áttu þeir á hættu að missa
íbúðirnar vegna yfirvofandi gjald-
þrots verktakans. Nú virðist það ekki
hafa verið ætlun verktakans að Ijúka
umsömdum framkvæmdum sem
hefði getað réttlætt að nokkru kröfu
hans um fyrirframgreiðslu gegn
afhendingu afsals. Kaupendur hefðu
getað sætt sig við orðinn hlut ef for-
ráðamenn fyrirtækisins hefðu boðið
þeim afsal fyrir íbúðunum á því
byggingarstigi sem þær voru á þegar
framkvæmdum var hætt enda hefðu
kaupendur þá verið búnir að inna af
hendi áfangagreiðslur samkvæmt
samningi.
Forstöðumenn fyrirtækisins gengu
ekki hreint til verks og skýrðu fyrir
kaupendum fjárhagsstöðu fyrir-
tækisins og á það við Sigurð Kristins-
son stjórnarformann og Sigurvin
Snæbjörnsson framkvæmdastjóra.
Þeir gáfu rangar upplýsingar um fjár-
V
Kjallarinn
Kristján Pétursson
hagsstöðuna, tímasetningar og niður-
röðun ólokinna verkefna.
Getu- og skipulagsleysi fyrirtækis-
ins á nánast öllum sviðum var
algjört. Dagdrauma framkvæmda-
stjórans skildu engir nema hann. Enn
erfiðara virtist að átta sig á fram-
komu stjórnarformannsins, sem var
i fyrstu hvers manns hugljúfi og vildi
allra vandræði leysa. Hann átti með
því ríkan þátt í að kaupendur inntu af
hendi hinar óraunhæfustu greiðslur.
Síðar fjarlægðist stjórnarfor-
maðurinn viðsemjendur sína. Töldu
þá íbúðarkaupendur fokið i flest
skjól enda engrar aðstoðar að vænta
frá bæjarstjórninni sem er vanmáttug
og áhugalaus í slíkum efnum.
Tapa hundruðum
miíljóna
Kaupendur hafa siðan leitað
aðstoðar lögfræðinga til að reyna að
ná fram rétti sínum en orðið litið
ágengt þar sem réttarvernd er mjög
takmörkuð í slikum málum. íbúðar-
eigendur munu þvi tapa hundruðum
milljóna.
Nú fer þetta gjaldþrotamál til
skiptaráðanda og annarra viðkom-
andi aðila sem væntanlega kanna
hvort íbúðarkaupendur hafa verið
beittir ósannindum af hálfu verk-
takans til að ná fram nauðungar-
samningum. Athugað verður hvort
allar greiðslur kaupenda til verk-
takans hafa verið bókfærðar rétt og
tímasettar og hvaða greiðslur fyrir-
tækið hefur innt af hendi til stjómar-
formanns, framkvæmdastjóra og
lögfræðinga fyrirtækisins. Enn-
fremur mun væntanlega athugað
hvort byggingarsamþykkt Garða-
bæjar hafi verið framfylgt, bæði er
tekur til úthlutunar lóða- og eftirlits
með byggingarframkvæmdum,
hvernig þær íbúðir eru bókfærðar
sem verktakinn seldi á síðari
byggingarstigum vegna ágreinings við
kaupendur, og hvernig gengið var frá
bankaábyrgðum fyrir lántökum
fyrirtækisins.
Þegar fyrirtæki verður gjaldþrota
með þeim hætti sem hér um ræðir
hlýtur að sjálfsögðu að koma sú
krafa frá kaupendum og öðrum
viðskiptaaðilum Sigurmóts hf. að
fram fari opinber dómsrannsókn á
því, hvort viðskiptahættir fyrirtækis-
ins hafi verið ólögmætir. Slík mál eru
ekkert einkamál verktakans og tjóns-
þola, heldur kunna þau í sumum til-
vikum að heyra undir 248. grein
hegningarlaga, þar sem segir: ,,Ef
maður kemur öðrum manni til að
hafast eitthvað að eða láta eitthvað
ógert með því á ólögmætan hátt að
vekja, styrkja eða hagnýta sér ranga
eða óljósa hugmynd hans um einhver
atvik og hefur þannig fé af honum
eða öðrum, þá varðar það fangelsi
allt að 6 árum.”
Kristján Pétursson
deildarstjóri.
£ „Þegar fyrirtæki veröur gjaldþrota með
þeim hætti, sem hér um ræðir, hlýtur að
sjálfsögðu að koma sú krafa frá kaupendum
og öðrum viðskiptaaðilum Sigurmóts hf., að
fram fari opinber dómsrannsókn ...”
þeim tilgangi að jafna aðstöðumun
til búskapar. Þar sem búskaparskil-
yrði eru erfiðust í N-Noregi fá
bændur þar í nokkrum tilvikum
hærri framlög eða styrki en bændur í
öðrum landshlutum. Það hefur ekki
nokkurn skapaðan hlut með nálægð
við landamæri Rússlands að gera.
Framlög til
landbúnaðarins
Á síðastliðnu ári voru bein framlög
til landbúnaðarins um 6 milljarðar
norskra króna. Þessi framlög
(styrkir) skiptast á allar búgreinar.
Beinir rekstrarstyrkir eru áætlaðir á
þessu ári 265 milljónir kr. (allar upp-
hæðir eru miðaðar við norskar
krónur). Upphæð styrkjanna til
hvers bónda miðast við ákveðna
stigagjöf en flest stigin fá minnstu
jarðirnar. Rekstrarstyrkirnir eru
óháðir framleiðslunni. Óafturkræf
framlög til byggingar útihúsa eru frá
140 þúsund kr. og upp í 180 þúsund
kr. Þá er miðað við hámarksframlög.
Hæsta framlag er veitt til bænda í N-
Noregi.
Stuðningur við
mjólkur-
framleiðsluna
Veittur er grunnstyrkur á alla inn-
vegna mjólk i mjólkursamlögin.
Samtals verður hann á þessu ári 235
miiljónir kr. Greiðsla á hvern lítra
miðast við búskaparskilyrði, minnst
er greitt 6 árar á hvern lítra en mest
39 aurar. Þá er greiddur svokallaður
magnstyrkur. Þeir bændur sem fram-
leiða minnst fá beinar greiðslur sem
nema 60 aurum á hvern litra. Bændur
sem leggja inn nteira en 30 þúsund
litra fá fasta upphæð sent er nú
15.000 kr. á ári. Þá kentur fastur
l'ramleiðslustyrkur sent greiddur er á
alla ntjólk sem mjólkursamlögin taka
á ntóti en hann er 45 aurar á hvcrn
lítra. Sérstakur styrkur er greiddur til
litilla mjólkursamlaga til að greiða
niður vinnslukoslnað þeirra. Auk
þess sent hér hefur verið talið greiðir
ríkissjóður útflutningsbætur nteð
mjólkurafurðum og tekur þátt að
greiða niður verð umfrant fastar
niðurgreiðslur þegar haldnar eru
útsölur á smjöri í Noregi: Algjör
jöfnun er á flutningskostnaði á ntjólk
til ntjólkursamlaganna.
Stuðningur við
kjötframleiðslu
Hliðstæður grunnstyrkur er á
nautgripa-, kinda- og svínakjöti og
svæðastyrkur vegna mjólkurfram-
leiðslunnar. Samtals eru þessir
grunnstyrkir i ár 153 millj. kr. Ríkis-
sjóður greiðir flutningskostnað á
sláturgripum til sláturhúsa og flutn-
ing á kjöti milli slátursvæða.
Verulegur stuðningur er veittur til
fjárbænda. Bændur sem eiga 50
kindur eða færri fá greiddar úr rikis-
sjóði 115 kr. á hverja vetrarfóðraða
kind en 60 kr. eru greiddar á kindur
umfram 50. Ríkissjóður greiðir niður
ullarverðið á þessu ári um 38 millj-
ónir króna.
Aðrir styrkir
Bændur fá verulegan styrk til vot-
heysgerðar, greidd er föst upphæð á
hvern rúmmetra sem þeir verka í vot-
hey. Tilbúinn áburður er greiddur
niður. Upphæð miðast við nettó-
tekjur viðkomandi bónda; sá bóndi
sem hefur litlar tekjur fær meiri
niðurgreiðslur á áburðinn en sá sem
hefur góðar tekjur. Þá fá bændur
greitt úr rikissjóði á þeim svæðum
þar sem smalamennskui cru erfiðar.
Mjög mikill stuðningur er við
kornrækt en korn cr ek.ki ræktað i N-
Noregi. Margvíslegur stuðningur er
vegna ræktunar grænmetis og yl-
ræktar.
Til byggingar á klak- og eldisstöðv-
um eru veittir styrkir.
Ríkissjóður greiðir allt að 70% af
kostnaði við nýræklir. Þá greiðir
rikið einnig verulegar upphæðir lil
markaðsleitar erlendis fyrir norskar
landbúnaðarafurðir.
A siðastliðnu ári voru greiddir til
landbúnaðarins 48 mismunandi
styrkir. Ef ætti að gera nákvæma
grein fyrir þeim öllum og skiptingu
þeirra til bænda nennti sennilega eng-
inn að lesa þessa grein til enda. Því
verður numið staðar. Þó er rétt að
benda Jónasi og þeim öðrum sem
hafa sömu trú og hann á að stuðn-
ingur við norska bændur er ekki
sprottinn af ótta við Rússa. Norð-
menn hafa valið þá leið að greiða
verulegan hluta af kostnaði vegna
landbúnaðarframleiðslunnar beint lil
bænda úr sameiginlegum sjóði, auk
þess sem vöruverð er greitt niður.
Trúlega eru nokkrir „Jónasar” í
Noregi en þeir eru mun færri en hér á
landi miðað við fólksfjölda. Norsku
„Jónasarnir” eru þó ekki svo langt
leiddir að þeir telji stuðning við land-
búnað á íslandi vörn gegn flota
Rússa í Norðurhöfum.
Agnar Guðnason
blaðafulltrúi.