Dagblaðið - 09.06.1980, Síða 32

36 ___________________________DAGBLADID. MÁNUDAGUR 9. JÚNÍ 1980
Um Listahátídaríist og Gerði
VV'O'
Það verður vart á móti því borið
að hingað til hefur Listahátíðin i
Reykjavík verið hátíð tónlistarfólks
fyrst og fremst enda voru helstu
aðstandendur miklir tónlistarmenn
og unnendur. Það er eflaust mál til
komið að breyta hlutföllum listgreina
á hátíðinni, — þótt ekki væri nema í
eitt skipti. Þó verður það að segjast
eins og er að myndlistin hefur ekki
borið skarðan hlut frá borði há-
tíðarinnar, ef á heildina er litið sæmi-
lega hlutlausum augum, þótt
skipuleggjendur hennar hafi vart haft
eins mikinn metnað fyrir myndlistar-
fólk og tónlistar. Leiklistin hefur
einnig farið allsæmilega út úr há-
tiðinni, þótt aðstandendur hennar
hafi að ósekju mátt leita fanga víðar
en þeir hafa gert. Bókmenntum hefur
hins vegar lítið verið sinnt og það
liggur við að listdans hafi fengið
stærri sneið af kökunni en ritlistin.
Listiðn hefur verið lítt áberandi á
undangengnum hátiðum.
Sæmilega
fjölbreytt
Myndlisl á þeirri listahátíð sem nú
stendur yfir er um margt áhugaverð.
Alltént er hún sæmilega fjölbreytt:
spænsk nútímatónlist (Saura), svo og
klassísk grafiklist Goya, einn helsti
myndhöggvari okkar í dag (Sigurjón
Ólafsson), tvær merkar íslenskar
listakonur (Kristin og Gerður), nýlist
i Suðurgötu 7, ýmis smágerð listiðn
og fleira í Langbrók, hefðbundnar
höggmyndir og þrívíð myndverk
ýmiss konar að Korpúlfsstöðum,
umhverfislist á almannafæri og loks
arkitektúr á íslandi.
Hins vegar hefur engin heildar-
stefna verið mótuð varðandi myndlist
á Listahátið og það sem verra er:
undirbúningstimi er hlægilega
stuttur. Þess vegna er ekki laust við
Brnnsmynd, 1972.
Gerður Hclgadóttir að störfum.
að sumar sýninganna virki bæði
tætingslegar og hálfkaraðar, — hafi
óljósan tilgang. Sérhver listahátiðar-
nefnd á að gera það upp við sig
snemma á fcrli sínum, hvers konar
myndlist hún vill sjá á næstu hátíð og
þá gjarnan með undangengna hátið
sem viðmiðun.
Þörf á alvöru-
sýningum
Mér finnst t.d. ekki ósanngjarnt
að ætlast til þess af Listahátíð að
hún standi fyrir a.m.k. tveimur meiri
háttar listsýningum, einni að utan og
annarri íslenskri. Einnig mætti
imynda sér að Listahátíð tæki af
skarið og skipulegði myndlistar-
sýningar, sem allar tengdust ákveðnu
tema. Möguleikarnir eru nánast
óþrjótandi.En það er fyrir öllu að
skipulagsnefnd haldi um stjórnvölinn
af röggsemi, þannig að sú handvömm
og það skipulagsleysi sem einkenndi
allan undirbúning myndlistar fyrir
þessa hátíð endurtaki sig ekki.
Og þegar ég nefni myndlist, þá á
ég við alvörusýningar, rækilega
undirbúnar, vel uppsettar með alvöru
sýningarskrám, sem geta haft alll í
senn, fræðslu, útbreiðslu og
heimildagildi. Sérstaklega er
mikilvægt að viðhafa þau vinnu-
brögð þegar um yfirlitssýningu á lítt
þekktum íslenskum listamanni er að
ræða, því enn skortir okkur
tilfinnanlega vitneskju um ýmsa
mikilvæga þætti í íslenskri myndlist-
arsögu.
Meira um spurn-
ingar en svör
Því bera að harma þá meðferð sem
Kristín Jónsdóttir hefur hlotiðá þess-
ari hátíð. Satt að segja er ég hissa á
þvi að ættingjar hennar skuli hafa
látið bjóða sér upp á fimm mánaða
undirbúningstíma, stuttlega upptaln-
ingu á sýningum í skrá, — og full-
komna fáránlega upphengingu
myndanna. Meira um sýningu Krist-
ínar í næstu grein.
Ekki var ég meira en svo trúaður á
kosti þess að blanda saman á einum
stað verkum Kristínar og Gerðar
Helgadóttur, ásamt með myndröð
Ragnheiðar Jónsdóttur sem gerð var
sérstaklega fyrir Listahátíð. En þótt
þessar sýningar veki upp fleiri
spurningar en þær svara, þá er Ijóst,
að Leifur Breiðfjörð glermynda-
smiður, sem sá um útlit sýninganna
og sýningarskrár, hefur bjargað mál-
um með fádæma smekklegu og
skemmtilegu skipulagi, sérstaklega á
verkum Gerðar, —■ og hefur beinlínis
gert staðinn spennandi fyrir vikið.
Mikil afköst
Enn er ólokið úttekt á ævistarfi
Gerðar Helgadóttur og væntanlega
biður það verk hins nýja safns í
Kópavogi. En uppsetning Leifs gerir
áhorfandanum samt kleift að rekja
þróun í verkum hennar, — og njóta
um leið áhrifa einstakra verka.
Þannig á að standa að samsetningu
yfirlitssýningar, hvort sem hún er til
bráðabirgða eða gerir tilkall til að
vera afgerandi og endanleg úttekt.
Hvers konar mynd fáum við svo
af Gerði sem listamanni? Að svo
komnu máli og án frekari rannsókna
er varlegast að fullyrða ekki um of.
Þó langar mig að minnast á nokkur
atriði sem hafa sótt á mig við
skoðun sýningarinnar. Gerður deyr
árið 1974 aðeins 47 ára að aldri og ef
skúlplúr hennar einn og sér er
skoðaður, þá sýnist mér, sem hún
hafi ekki verið búin að taka út fullan
þroska, er hún lést, þótt afköst henn-
ar hafi verið gríðarleg alla tíð. Hér á
ég við að henni tekst ekki (eða afar
sjaldan) að setja fram niðurstöður i
skúlptúr sínum, sem ekki bera
sterkari svip af igrundunum annarra
en hennar sjálfrar.
Sellóleikarinn, 1950, brenndur leir.
Mörg járn
í eldinum
Kannski var hún áhrifagjörn um
of, kannski var hún með of mörg
járn í eldinum, — einkarlega um og
eftir miðjan sjöunda áratugiun. Við
sjáum í verkum hennar einn læri-
meistarann taka við af öðrunt —
Sigurjón Ólafsson, Maillol &
Laurens, Zadkine, Gonzalez, Calder,
loks Pevsner og Lippold, — obb-
ann af meisturum módernismans í
nútíma skúlptúr. í hvert sinn vinnur
Gerður úr verkefni sinu af stakri
vandvirkni og verklagni, en þóer eins
og hnykkur komi á þróunarferil
hennar við hverja umbreytingu og
áhorfandanum verður ekki Ijóst hver
tengslin eru milli tveggja ólíkra
skeiða.
Þó er ég ekki frá því að á tima-
bilinu 1951 —1954 hafi Gerður
komist næst því að skapa sér sjálf-
stæðar forsendur. Hér á ég við svörtu
járnskúlptúrana, sem eru ávöxtur af
kynnum Gerðar af geómetrískri af-
straktlist í Paris og nánu samneyti við
verk Julio Gonzalez á Nútímalista-
safninu þar i borg.
Ríkulega
skreytihæfileika
Þessi verk hafa alveg sérstakan
þokka og leikandi létt inntak, auk
þess sem þar eru gerðar ýmsar
bráðskemmtilegar tilraunir með rúm
og massa. En það er einkennandi
fyrir þær efasemdir sem virðasl
sækja á Gerði oft og tiðum, að
samtímis þessum laufléttu, opnu
skúlptúrum, gerir hún massif verk og
þyngslaleg og leitar þá jafnvel aftur í
tyrfnasta kúbisma (Lipchitz,
Laurens) að fyrirmyndum.
Það er kannski í steinglerinu og
steinsteypu-skúlptúrum með inn-
felidu gleri, sem Gerður er sjálfri sér
samkvæm alla ævi. Það kemur i Ijós
að hún hafði rikulega hæfileika
til ýmiss konar skreytinga og þeir
koma fram í síðari skúlptúrum
hennar mörgum, lágmyndum,
mósaiki og skartgripum, — en
einkarlega í steinglerinu. Allt frá því
hún gerir sina fyrstu glugga í Saur-
bæjarkirkju árið 1957 og til þeirra
glugga, sem hún lét eftir sig og þeir
Oidtmann-bræður hafa unnið, mót-
ar hún steingler eftir sinu eigin höfði
og leikur á alls oddi.
Fágun og atorka
Helsu einkenni á gluggum hennar
eru: afstrakt inntak, smágerð form,
mikil notkun blýfalsa fremur en yfir-
málum og tíð brúkun á samloka
formum (symmetriskum), helst fyrir
miðju í hverju glugga, — en það er
symmetrían, sem setur einna sterkast-
an svip á siðari skúlptúr hennar. Litir
hennar eru mildir og mjúklega sam-
stilltir, kalla ekki á áhorfandann
heldur kynna sig smátt og smátt.
Mesta ánægju hafði ég af tveimur
stórum gluggum í grátónum og T-
laga teikningum fyrir þýska kirkju.
Margt fleira má segja um verk
Gerðar Helgadóttur og vonandi gefst
lækifæri til þess siðar meir, þegar
búið verður að koma upp safni
hennar i Kópavogi. En þessi sýning
ber fagurt vitni fágaðri myndrænni
hugsun listakonunnar, vönduðu
handbragði og feikilegri atorku —
svo og ræktarsemi ættingja hennar
og vina og virðingu skipuleggjand-
ans, Leifs Breiðfjörð, fyrir því verki
sem hann tókst á hendur.
-Al.
Rakarastofan Klapparstíg
Sími12725
Hárgreiðslustofa Klapparstíg
Tímapantanir
13010
29. JUNÍ
PÉTURJ.
THORSTE/NS-
SON
★ ★
Aðalskrifstofa stuðningsfólks Péturs
J. Thorsteinssonar í Reykjavík er á
Vesturgötu 17, símar
28170-28518
UTANKJÖRSTAÐASKRIFSTOFA SÍM.AR: 28171 OG 29873.
■* Allar upplýsingar um forsetakosningarnar.
* Skráning sjálfboðaliða.
* Tekið á móti framlögum i kosningasjóð.
Nú fylkir fólkið sér um Pétur
Stuflningsfólk Péturs.