Dagblaðið - 29.12.1980, Blaðsíða 11

Dagblaðið - 29.12.1980, Blaðsíða 11
DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 29. DESEMBER 1980 1 Menning Menning Menning Menning & SE0KARLIÞORSHOFN WUIiam Heinesen: ÞADÁ AD DANSA Nýjar sögur frá Þórshöfn Þorgeir Þorgeirsson þýddi Mái og menning 1980 217. bb. Þegar öðru hverju er verið að rífast út af Norræna þýðingarsjóðnum, aldrei heyrist þá nefnt hvað við eigum sjóðnum að þakka. Eins og útgáfu ýmislegra nýlegra íslenskra bóka á norðurlandamálum, að svo miklu leyti sem sú starfsemi er þakkarverð, og var að vísu nánast engin áður en sjóðurinn kom til. Eða bækur sem við höfum eignast á islensku fyrir til- beina sjóðsins og hefðu kannski ekki verið þýddar og gefnar út ella. í mínum huga er enginn vafi á þvi að þýðingar Þorgeirs Þorgeirssonar eru það sem við eigum sjóðnum mest að þakka, það sem af er, og mætti víst þeirra vegna fyrirgefa ráðsmönn- um sjóðsins hvaðeina sem þeim kann að hafa orðið á og að okkur snýr. Ef þeim hefur þá orðið nokkuð á sem ég raunar held að ekki sé. Út eru komnar fjórar bækur, nú síðast spánnýjar smásögur og komu á dönsku í haust, en þar á undan nýleg minningasaga Heinesens, Tuminn á heimsenda, og tvær einhverjar hans bestu bækur, Blæsende Gry, í morgunkulinu, frá 1934, og smá- sagnasafnið Gamaliels Besættelse, Fjandinn hleypur i Gamalíel, frá 1960. Og sagt að Þorgeir ætli að halda verkinu áfram og þýða fleiri og sem flestar af bókum Heinesens. Vonandi að bækurnar fái i útgáfu þann hljómgrunn sem þarf. Ekki bara vegna þess hvað þetta eru góðar sögur, einhverjar þær bestu. og skemmtilegustu sem maður fær, og Heinesen mikilsverður höfundur. Það kæmi fyrir lítið ef þær misfærust i þýðingunni. En ég finn ekki betur en i Þorgeiri Þorgeirssyni hafi vakist upp sannarlegur völundur á þýðingu með þessum bókum, stíll þeirra alskapaður á íslensku, mergjaður og hreimmikill, og óhætt að nefna þær í sömu andránni sem ýmsar helstu þýðingar í lausu máli — Stefáns Bjarmans á Þrúgum reiðinnar, Jóns Sigurðssonar á nokkrum sögum Hamsuns, svo að nefndar séu þýddar sögur sem farið er að kalla klassískar hjá okkur. Við að lesa nýju sögurnar (sem ég hef að visu ekki lesið á dönsku) fannst mér þráfaldlega að ég væri að lesa Heinesen sjálfan, á frummáli — eða öllu heldur Heinesen eins og hann væri íslenskur höf- undur. William Heinesen er víst orðinn aidraður maður, öðruhvorumegin við áttrætt, ef ég man það rétt. En það er ekki ellimörk að sjá á karli, ef með því er átt við stöðnun, afturför, eða þá hnignun. Það er nú öðru nær. Elli manns fellur að réttum hætti í sér nýjan áfanga á ævibrautinni, maður er annar en fyrrum og þó hinn sami. Sagnamaðurinn skyggnist úr nýjum útsjónarstað yfir söguslóðir sínar, fólk og atburði, og sér það upp á nýtt, undir öðru sjónahorni og í annarri birtu en forðum, þó svo fólk og staðir sé hið sama og áður og kunnuglegt frá fyrri tíð og sögum. í fyrstu litlu sögunni í bókinni, aðeins fáar blaðsíður og nefnist Húsið í þokunni, einskonar formáli að hinum reglulegu sögum sem á eftir koma, finnst mér raunar að greina megi kjarna máls í skáldskap Heine- sens. Þetta er bara dálítil ferðaminn- ing, brot úr ferðasögu frá Noregi, og feginn skal ég trúa því að atvikið sem frá er sagt, ef svo má kalla það, sé dagsönn saga. En um leið verður frá- sögnin að kynjafullu söguljóði um draum og vöku, skáldskap og veru- leika, líftð og dauðann. Og að sínum hætti kveðja höfundarins til lesenda sinna þar sem hann í sögulokin röltir „sallarólegur upp hlykkjótta götuna heim að þessari miklu brakandi timburhöll minni þar sem verðskuld- uð hvíld og órofa svefn bíða veglúins manns.” í sögunum sjálfum slokar hann á Þorgeir Þorgelrsson, þýðandi Heinesens, — „sannariegur völundur í þýðingum”. hinn bóginn, eins og lika segir hér, enn eitt sinn „megna angan lífs og dauða”. Og eins og vænta mátti á lifið og dauðinn, ástin og ellin i þessum sögum sér stað í Þórshöfn í fyrri daga, um og upp úr aldamótun- um, þegar höfundurinn var sjálfur ungur maður eða þaðan af fyrr. í Þórshöfn situr þessi seiðkarl enn í dag og færir upp úr katli minning- anna og reynslunnar og skáldskapar- ins. Þannig séð kunna seinni sögurnar tvær í bókinni, Aðventa og það á að dansa, að leiða huga lesandans að einhverjum hinum fyrri skáldsögum höfundarins, eins og í morgunkulinu sem áðan var nefnd, en þær fyrri, Fúskarar og Teodóra nefnast þær, benda um minningasöguna Turninn á ÓLAFUR JÖNSSON heimsenda aftur til sögunnar góðu um vindhörpuna, De fortabte Spille- mænd. En allt séð upp á nýtt og í annarri birtu, aftanskini mætti kannski segja, þar sem fólkið í sögunum ber að síðustu uppi við háan og víðan sjónhringinn í eyríki skáldsins. Þar fer eins og fyrri daginn skop og tregi, galsi og dauðans alvara náið og innvirðulega saman í frásögninni. Galsafengnust er víst fyrsta sagan, Fúskarar, svo að stappar við ærslum — um Fabían unga skáldefni og æskuást hans, þá sem kannski gerði hann að því skáldi sem lærðir menn í Þýskalandi skrifa nú um spreng- lærðar ritgerðir. í sögunni af gapripl- inu Teodóru er skopsýn efnisins miklu blendnari: ástfangin lýsing sögunnar á fordæðunni litlu, konu í barnslíki sem allt ærir í kringum sig í sögunni, er þar ekki kjarni máls eins og Fabían i þeirri fyrri. Þar kveður lífið dyra hjá prestinum í sögunni eins og sterku ljósi sé brugðið inn í tóman geim, heimur hinna fullorðnu ekki nema hol skurn. í þeim „afkima gleymskunnar” rankar prestur um síðir við sér „skjálfandi úr kulda með blaðið á stóru viðaröxinni þétt upp við kinnina.” í Aðventu er það barnið í sögunni, Davíð sonur bakar- ans, sem leiðir veruleika dauðans fyrir sjónir — Pétur bakara sjálfan sem í senn er umkomulaus vesalings maður og sannur sendiboði drottins og hefur sjálfur reynt og lifað daginn og stundina þegar allt tekur enda. Þar verður skop og skelfing eitt í seiði frásögunnar. Hvernig á annars að lýsa þessum sögum? Ég finn af þeim ramman keiminn af því einu að nefna þær á nafn. En við góðfúsan lesanda sem kann ráð að þiggja og að meta góðar sögur er í rauninni ekki nema eitt að segja: taktu bókina og lestu þær. Bók menntir HEFDI An AÐ FA AÐ LIGGJAIFRIÐI Tónleikar Sinfóniuhljómsveitar íslands og Söngsveitarinnar Fflharmónki í Háskólabiói 18. desember. Stjórnandi: Páll Pampichler Páisson. Einsöngvarar: Ólöf K. Harflardóttir, Sólvoig Björling, Magnús Jónsson og Krístinn Halls- son. Kórstjórí: Dobra Gold. Verkefni: íslands þúsund ár, kantata f tilefni Alþingishátfðarinnar 1930 eftir Björgvin Guflmundsson, vifl Ijófl Davffls Stefánssonar. Hljómsveitarútsetning: Jón Pórarínsson. Hvar voru söngunnendur? Ekki veit ég hvar söngunnendur héldu sig fimmtudagskvöldið 18. desember, en af fjöldanum í Há- skólabíói, mátti ráða að margir þeirra héldu sig heima við jóla- bakstur eða annað vafstur af þvi tagi. Ætla mætti að þetta ágæta heimasetufólk hefði setið af sér Ólöf Kolbrún Harðardóttir — „bjargaði andliti einsöngvara- liðsins”. Tónlist merkan menningaratburð, en satt best að segja, þá öfundaði ég þessa letingja í aðra röndina, því að þeir misstu ekki af miklu. En tökum það jákvæða fyrst. Söngsveitin Fílharmónía söng hreint og þar með eru björtu hliðarnar nokkum veginn upp taldar. Megnið af kantötunni söng kór- inn i einu allsherjar mezzoforte. Langkvalin af tenórafæð tók söng- sveitin nokkur stykki til láns. Mála- liðarnir gerðu heldur betur sitt gagn, svo að á köflum mátti ekki miklu muna að þeir syngju aðrar raddir í kaf. Gegnumsneitt náði kórinn sér aldrei reglulega á strik, en ekki verður honum einum um kennt. Hljómsveitin lék frábærlega snyrtilega og samviskusamlega unna útsetningu Jóns Þórarinssonar eins nærri því með hangandi hendi og unnt var. Einsöngvararnir slógu hljóm- sveitinni hreinlega við í áhugaleysi. Látum vera þótt þeir kunni ekki raddirnar utan að. En að komast ekki í gegnum handritið klakklaust er einum of mikið fyrir þaulvanan at- vinnusöngvara. Ólöf Kolbrún bjarg- aði andliti einsöngvaraliðsins með söng sínum i „Þó að margt hafí þreytzt”. En það hryggir mig að þurfa að segja að þessi elskulegi söngur hennar hafi komið eins og skrattinn úr sauðarleggnum, sé tekið mið af frammistöðu félaganna. Ekki veit ég hvort við Pál verður beinlínis sakazt að svo fór sem fór. Líklega hefði honum verið betur komin svipa, og hún löng, í hönd í tónsprota stað. Vitanlega er Alþingishátíðar- kantata síður en svo spennandi verk í flutningi, en það afsakar ekki áhugaleysi flytjendanna. — Ég held að hún hefði betur fengið að liggja i friði um sinn, eins og hún er búin að fá að gera í fimmtiu ár. -EM. Aðal útsölustaður Fjarðor- kaup Helluhraun Hjallahraun 9 Sími 52634 Trönuhraun. Styrkið starf björgunar- sveitarinnar Pris-ma c s o >- c o t Flugeldar Blys — Sólir Gos — Stjörnuljós Fjölskyldukassar á kr. 5000.- kr. 8000.- kr. 13.000.- -> Reykjavikurvegur b Útsölustaður einnig Kaupfélag Hafnfirðinga við Fjarðargötu -o v- O 'T3 O Athugið: Flugeldasýning 29. des kl. 20.00 að Hjallahrauni 9. FLUGELDAMARKAÐUR FISKAKLETTS Býður upp á fjölbreytt úrval af flugeldum á hagstæðu

x

Dagblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið
https://timarit.is/publication/260

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.