Dagblaðið - 29.12.1980, Blaðsíða 12

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 29. DESEMBER 1980
Útgefandi: Dagblaðifl hf.
Framkvœmdastjóri: Sveinn R. EyjóHsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
Aðstoðarritstjóri: Haukur Holgason. Fréttastjórí: Ómar Valdimarsson.
Skrifstofustjórí ritstjórnar Jóhannes Reykdal.
íþróttir Hallur Símonarson. Monning: Aflalsteinn IngóHsson. Aðstoðarfréttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrít Ásgrímur Pólsson. Hönnun: Hilmar Karísson.
Blaflamenn: Anna Bjamason, Atli Rúnar Halldórsson, Atli Steinarsson, Ásgoir Tómasson, Bragi Sig-
urðsson, Dóra Stofónsdóttir, Elín Albertsdóttir, Gísli Svan Einarsson, Gunnlaugur A. Jónsson, Inga
Huld Hákonardóttir, Krísljón Már Unnarsson, Sigurður Sverrisson.
Ljósmyndir: BjarnleHur BjarnleHsson, Einar Ólason, Ragnar Th. Sigurflsson, Sigurflur Þorri Sigurflsson
og Sveinr Þormóflsson.
SkrHstofustjóri: Ólafur EyjóHsson. GjakJkerí: Þráinn ÞorleHsson. Auglýsingastjóri: Már E.M. Halldórs-
son. Droifingarstjóri: Valgerður H. Sveinsdóttir.
Ritstjórn: Síflumúla 12. Afgreiðsla, áskríftadeild, auglýsingar og skrifstofur Þverholti 11.
Aflalsimi blaflsins er 27022 (10 línur).
Sotning og umbrot Dagblaflifl hf., Síflumúla 12. Mynda- og plötugerfl: Hilmir hf., Siðumúla 12. Prentun:
Árvakur hf., SkeHunni 10.
ÁskrHtarv.erð á mánufli kr. 7.000. Verfl i lausasölu kr. 350.
Varðandi um að ræða
Stundum er ástæða til að fagna, að
ekki skuli allir ílendast í kennslu, heldur
hafna í minniháttar störfum, sem
hvorki raga til og frá, til dæmis þing-
ménnsku. Með því móti ætti skaðinn að
verða minni, svo sem dæmið sannar.
Kennari á alþingi hefur nýlega lagt '
fram þingsályktunartillögu um nýtingu kolmunna. Að
verulegu leyti er greinargerð hans tilvitnun í aðra
menn, sem kunna þolanlega íslenzku. Um 40 línur eru
þó þingmannsins sjálfs.
Hann segir: ,,Þarf hér að vera um að ræða stóra
hráefnisgeymslu”. ,,Jafnframt yrði um afurðageymslu
að ræða”. „Verði um verulega nýtingu að ræða”.
,,Hér er um mikinn ónýttan auð að ræða”. ,,Hér er
um milljarða að ræða”. ,,Hér er um brýnt þjóðhags-
legt atriði að ræða”.
í 40 línum hins fyrrverandi kennara rúmast fleira,
sem íslenzkir blaðamenn þora ekki að segja á 40 síðum,
svo að þeir verði ekki krossfestir í daglegu máli læks og
lækjar í útvarpinu. En þeirra störf skipta líka nokkru
máli.
„Tilheyrandi frystiþættinum” og „gagnvart ríkis-
valdinu” blómstra í texta þingmannsins eins og
„varðandi sókn í aðra fiskistofna” og „ákvörðun
ráðherra þar um”, „sem tillagan lýtur að” og „sem
þessi tillaga lýtur að”.
,,Eins og markaðsmál standa í dag” og „þegar
verðbætur eru í dag greiddar á fisktegundir”, þá má
segja, að „kjörnasti staðurinn” fyrir kennara af þessu
tagi sé einmitt í sölum alþingis. Þar eru þeir nógu langt
frá börnunum.
í hnotskurn mætti kannski segja: „Varðandi
íslenzkuþátt Helga Seljan yrði að geta verið um
kjörnustu leið gagnvart ríkisvaldinu að ræða til að lúta
að menntakerfinu, þegar það stendur i dag, svo sem
ráðherra hefur ákveðið þar um”.
Hrossakaup játuð
Vakið hefur réttmæta athygli, að lítt reyndur þing-
maður hefur í ógáti játað hrossakaup á alþingi við af-
greiðslu nokkurra þingmála fyrir jólahlé. Hrossakaup
eru algeng þar á bæ, en hingað til hafa menn skirrzt við
að viðurkenna það.
Eggert Haukdal greiddi atkvæði með nýju
vörugjaldi á sælgæti og tóbak, þótt hann væri því and-
vígur. Sagðist hann hafa gert það, af því að gjaldið
hafi fengizt lækkað úr 10% í 7% og af því að leyst
hefðu verið fleiri mál.
Við nánari eftirgrennslan missti þingmaðurinn út úr
sér, að hann hefði jafnframt náð hálfum öðrum
milljarði króna í Byggðasjóð Framkvæmdastofnunar,
þar sem hann er formaður. Þessa játningu hentu menn
auðvitað á lofti.
Síðan hefur þingmaðurinn reynt að draga í land
með því að segja þetta tvö óskyld mál. Fremur er það
dauflegt yfirklór eftir fyrri yfirlýsingar, þótt aðrir
þingmenn hafi kannski ekki ráð á grjótkasti úr gler-
húsi.
Almenningur þarf ekki að furða sig á, að ríkis-
geirinn skuli stöðugt þenjast út og hossa verðbólgunni.
Alþingi og ríkisstjórn geta ekki haldið fjárlögum í
skefjum, þegar hugarfar hrossakaupanna ræður
ferðinni, leynt og ljóst.
Einn þingmaður fær brú, annar skuttogara og hinn
þriðji byggðafé. Síðan senda þeir almenningi
reikninginn fyrir samanlagða spillingu sína. Þetta er
gamalkunn verzlunarstefna á alþingi, sem nú hefur
fengið gæðastimpil með játningu.
STREITAER
TÍZKUHUGTAK
Hvafl er streita?
Streita er tizkuhugtak. Eins og
mörg ný hugtök sem ekki hafa fengið
fasta merkingu i málinu er notkun
hugtaksins nokkuð laus i reipunum.
Meðal almennings virðist hugtakið
aðallega fela i sér merkinguna:
spenna, álag, einkum óþægilegt álag
og er í venjulegri málnotkun ekki
gerður greinarmunur á því sem
álaginu veldur og viðbrögðum
einstaklingsins við því. Án þess að ég
vilji stunda málvöndunarstefnu er
rétt að benda fólki á að það er
einfaldara og skýrara orðalag að
segja bara: ,,ég er spenntur” fremur
en að segja ,,ég er stressaður”.
Annar algengur misskilningur er sá
að álíta að streita (stress) sé nauðsyn-
lega sjúklegt fyrirbrigði. Svo er ekki.
Streita er eðlilegt og meðfætt við-
bragð likamans við álagi og verður
því aðeins sjúklegt að álagið vari
lengi eða aðlögunarhæfni líkamans
sé ábótavant. Höfundur streituhug-
taksins, dr. Hans. Selye, hefur orðað
þetta svo „Streita þarf ekki að vera
sjúkleg , kjarni málsins er fólginn í
aðlögunarhæfni, afstaðan til álagsins
sker úr um það hvort þú bregst við
streitunni á uppbyggilegan eða niður-
brjótandi hátt.”
Gott dæmi um mikilvægi hinnar
Kjallarinn
Geir Viðar Vilhjálmsson
huglægu afstöðu er sú staðreynd að
miklum afköstum, t.d. við vinnu, í
íþróttum eða samfara sterkum
tilfinningum, mikilli gleði eða
ánægju, fylgir mikið álag á likam-
ann. Af því fólk hefur undir þessum
kringumstæðum jákvæða afstöðu til
þess sem er að ske, bregst það við á-
iaginu á jákvæðan hátt.Þegarálagið
er liðið hjá kemst líkaminn fljólt
aftur í jafnvægi og streita safnast
ekki fyrir. Einstaklingurinn hefur
virkjað eða ræst út þá orku sem í
álaginu fólst.
Álag sem veldur streitu getur verið
líkamlegt, andlegt eða félagslegt.
Meðal líkamiegra álagsatriða sem
algeng eru má telja of mikla vinnu,
vökur, óreglulegan vinnutima,
hávaða, mengun, eitur- og aukaefni í
mat, skakkar stellingar við vinnu og
daglegt líf, mataræði sem passar
ekki, miklar kyrrsetur, skort á fjöl-
breytni, að vasast í of mörgu, truflað
jafnvægi rafeinda í andrúmslofti,
óhæfilega þurrt loft og margt fleira.
Meðal andlegra álagsþátta má
nefna erfiðleika í bernsku og öryggis-
leysi gagnvart umhverfi og öðru
fólki, erfíðleika í hjónabandi eða
starfi, einmanakennd, að geta ekki
tjáð sig nægilega gagnvart öðrum, að
gera óþarflega miklar kröfur til sjálfs
sín eða til annarra, tilgangsleysi,
skort á skilningi á sjálfum sér eða
umhverfinu, áhyggjur af öðrum eða
heimsmálunum og margt fleira
kemur til.

Sælir eru gef-
endur og ræn-
ingjar á jólum
Fyrsta skyldan i hverjum at-
vinnurekstri er að finna í honum
næga hagkvæmni til að standa í
skilum við lánardrottna. Menn þurfa
að gera upp aðdrætti og launa-
greiðslur ekki síður en opinber gjöld.
Til þeirra verka er meðal annars
notuð álagning og almenningstengsl.
Þetta hefur einkarekstur skilið frá
upphafi viðskipta en opinber rekstur
aldrei þurft að muna enda nærist
hann á almannafé. Skattheimtan spyr
ekki að leikslokum.
Gjöf og þýfi
Auglýsingamenn hafa tekið til
ýmissa ráða við að örva hringrás
viðskiptanna. Happdrætti og hluta-
veltur jafnt sem lukkumiðar og get-
raunaseðlar eru greinar af þeim meiði
ekki síður en ýmsir aðskotahlutir
innan um söluvöru. Ávísanir hafa
fundizt í ávaxtasafa og glervara í
mjölsekkjum. Matvörubúðir landsins
bjóða allar fram kornflögur frá út-
löndum þar sem lítil börn eru lokkuð
til viðskipta með verðiausu drasli og
pappírsfígúrum. Sjálft ríkisvaldið
blekkir gamalt fólk með falskri
Kjallarinn
ÁsgeirHannes
Eiríksson
krónuvon í happdrættisbréfum þegar
ríkissjóður sölsar undir sig spariféð
sem börnin okkar mega síðan endur-
greiða. Þannig má áfram telja á
meðan tær og fingur endast.
Gjafir eru yður gefnar, segir falleg
bók og sælla er að gefa en þiggja.
Með þetta í huga drógu tvö fyrirtæki
í miðborginni upp línur að saklausum
jólaleik. Vegfarendum í Austurstræti
var boðið að hreppa fallegan skart-
grip frá Gulli og silfri í pylsu frá
Pylsuvagninum. Hvatinn að þessum
leik var íslenzka orðtakið um
rúsínuna í pylsuendanum. Hámark
leiksins var að gleðja einhvern sam-
borgarann með verðmætum hlut til
gjafar eða eignar um jólin. Tilgangur
leiksins var vitaskuld sá að efla lif-
andi tengsl við fólkið í miðborginni í
bráð og lengd. En æ sér gjöf til
gjalda.
Yfir hátiðarnar geta fleiri sagt að
agi sé nauðsyn heldur en góði dátinn
Sveijk. Forstöðumenn jólaleiksins
voru leiddir fyrir Rannsóknarlög-
reglu rikisins og tilkynnt að þar færi
skýlaust brot á landslögum vegna
ólögmæti í viðskiptaháttum og
paragraff númer eitthvað. Viðurlög
reyndust vera i svipuðu hlutfalli og
þegar Jón Hreggviðsson á Rein stóð
forðum framan við Brimarhólm með