Dagblaðið - 16.07.1981, Blaðsíða 12

DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 16. JÚLÍ1981.
12
frjálst, óháð dagblað
Útgofandi: Dagblaðiö hf.
Framkvaamdastjóri: Svoinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
AflstoÓarritstjóri: Haukur Holgason. Fréttastjóri: Ómar Valdimarsson.
Sknfstofustjóri Htstjómar Jóhannes Reykdal.
Iþróttir Hallur Simonarson. Menning: Aflalsteinn Ingólfsson. Aflstoflarfréttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit: Ásgrimur Pálsson. Hönnun: Hilmar Karisson.
Blaflamenn: Anna Bjamason, Atli Rúnar Halldórsson, Atli Steinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi Sig-
urflsson, Dóra Stofénsdóttir, Elin Albertsdóttir, Gunnlaugur A. Jónsson, Inga Huld Hákonardóttir,
Kristján Mér Unnarsson, Sigurflur Sverrisson.
Ljósmyndir: Bjamleifur Bjamleifsson, Einar Ólason, Ragnar Th. Sigurðsson, Sigurflur Þorri Sigurflsson
og Sveinn Þormóflsson.
Skrífstofustjóri: Ólafur EyjóHsson. Gjaldkeri: Þréinn ÞoríeHsson. Auglýsingastjórí: Már E.M. Hall-
dórsson. DreHingarstjórí: Valgerflur H. Sveinsdóttir.
Rítstjóm: Siflumúla 12. Afgreiflsla, áskríftadeild, auglýsingar og skrífstofur: Þverholti 11.
Aflalsimi blaflsins er 27022 (10 Onur).
Setning og umbrot: Dagblaðið hf., Siflumúla 12.
Mynda- og plötugerfl: Hilmir hf., Siflumúla 12. Prentun: Árvakur hf., Skoifunni 10.
Askríftarverfl á ménufli kr. 80,00. Verfl í lausasöki kr. 5,00.
Dýr kennsla frá Sviss
Ástæða er til að óttast, að forráða-
menn Alusuisse kunni sér ekki hóf í fé-
græðgi. Endurskoðun hefur leitt í ljós,
að þeir hafa látið ísal borga allt of
mikið fyrir súrál og hugsanlega einnig
allt of mikið fyrir rafskaut.
Þar með er fengin skýring á erfiðum rekstri ísals,
þrátt fyrir hlægilega lágt raforkuverð. Og einnig er
nokkurn veginn ljóst, að hinir makalausu Svisslend-
ingar hafa komizt of létt frá opinberum gjöldum á
íslandi.
Undanfarin fimm ár hefur ísal greitt 16—19 milljón-
um dollara meira fyrir súrál en tíðkast í viðskiptum
óskyldra aðila. Jafnframt hefur súrálið hækkað í hafi
um 22—25 milljónir dollara, sem bendir til, að Ástralir
séu líka hlunnfarnir.
Að baki þessum tölum liggur mjög ýtarleg skýrsla
hinna brezku endurskoðenda, auk þess sem kallaðir
hafa verið til margir aðrir sérfræðingar, er hafa lagt
hönd á plóginn. Samningsbrot Alusuisse er sennilega
óvefengjanlegt.
Ekki er hægt að líta á ofangreindar tölur sem endan-
legar. Þær eru helmingi lægri en tölurnar, er Hjörleifur
Guttormsson iðnaðarráðherra sló fram í vetur, enda
hafa endurskoðendur nú tekið tillit til ýmissa útskýr-
inga Alusuisse.
Hugsanlegt er, að Alusuisse hafi eitthvað fleira sér
til málsbóta, ef til vill á öðrum sviðum. Það kemur þá
væntanlega í ljós, þegar menn setjast niður til að leið-
rétta viðskiptin, bæði aftur í tímann og fram á við.
Nú sjá allir, að það var rétt hjá Hjörleifi að efna til
hinnar umfangsmiklu rannsóknar á viðskiptum Alu-
suisse og á alþjóðlegum álviðskiptum. Rannsóknin er
dýrt spaug, en nauðsynlegt, þegar viðsemjandinn er
gráðugur.
Að vísu átti Hjörleifur að bíða með fullyrðingar í
vetur og láta fyrst þessa skýrslu líta dagsins ljós. Hann
efndi þá til óheppilegs stjórnmálaþjarks um mál, sem
ætti að vera utan flokkadeilna. En það er búið og gert.
Nú skiptir miklu, að Hjörleifur opinberi skýrsluna
um endurskoðunina, svo að almenningur geti komizt
að hinu nákvæmlega rétta. Rannsóknablaðamenn hafa
staðið sig vel, en fólk þarf meira en mola af borðum
innvígðra.
Vel upplýstur almenningur er forsenda þess, að rétt
verði haldið á spilum í framtíðinni. Hún skiptir meira
máli en fortíðin, sem verður vafalítið gerð upp á þann
hátt, að Alusuisse greiði til baka ranglega fengið fé.
Fólk þarf að geta metið, hvort Alusuisse sé fyrir-
tæki, sem heiðarlegar þjóðir eigi ekki að koma nálægt.
Eða hvort það sé erfiður samningsaðili, sem með lagi
sé hægt að halda í skefjum í frekara samstarfi.
Eðlilegast er að nota tækifærið til að knýja fram lag-
færingu á hlægilega lágu orkuverði ísals til Landsvirkj-
unar, þannig að ísal borgi hér eftir minna fyrir súrál og
rafskaut, en meira fyrir rafmagnið.
Viðskiptin við Alusuisse hafa verið okkur góður
skóli, en dýr. Og dýrastur hefur skólinn orðið á þann
hátt, að hallt gengi okkar gagnvart Alusuisse hefur
magnað andstöðu gegn orkufrekum iðnaði og tafið
framgang hans.
Og ekki er gaman að standa nú andspænis því, að
annar af tveimur möguleikum okkar til að nýta fyrir-
varalaust orku frá Blöndu, Fljótsdal eða Sultartanga
er einmitt að semja við hina makalausu Svisslendinga
um tvöföldun álversins!
ísm i iNI *Ó D 11 LAND
Tvær þjóðir stef na í andstæðar áttir
Við höfum fylgzt af áhuga með
því, sem er að gerasti Póllandi, og
túlkað misjafnlega.
Frjálslyndir álíta, aö Pólverjar séu
að leysa sig frá lénsskipulagi
kommúnistaflokks Póllands í átt til
vestræns lýðræðis.
Vinstri mönnum hér á landi veldur
þessi þróun nokkrum bögglingi.
Vinstrimenn hugga sig við það, að
enda þótt Pólverjar vildu aukið
frjálsræði og mannréttindi þá gangi
þeir ekki svo langt að biðja um
endurreisn eignarréttarins. Þetta
þykja mér undarlegar ályktanir.
Það verður að skoða þróunina í
Póllandi í því ljósi, að fólki er ekki
frjálst að fara fram á aukið frelsi og
mannréttindi i skugga rússneska
bjarnarins. öll barátta þess er ólögleg
að þess lands lögum og því uppreisn í
lagalegum skilningi. Pólverjar mega
ekki einu sinni biðja um sósialisma,
hvað þá það, sem meira er, mann-
réttindi og frelsi. Það er talað um það
í fúlustu alvöru, að ef leit Pólverja til
frelsis gengur of langt að mati
drottnara þeirra muni herir Varsjár-
bandalagsins ráðast inn í landið og
valda blóðbaði, þar sem 100 þúsund
manns kynnu að týna lífi fyrir utan
örkuml og aðrar hörmungar. Svona
erfitt er þar í landi að fá að draga
andann léttar. Undir þessum
kringumstæðum er erfitt að segja til
um, hvers fólk óskar. Það sem fólk
Kjallarinn
Jóhann Ólafsson
vogar sér að óska þarf ekki að vera
allt, sem það kysi helzt.
Við getum ekki áiyktað, að fangi,
sem vill fara úr myrkum einangrunar-
klefa í venjulegan, bjartari fanga-
klefa og biður jafnframt um hrein-
læti og betri mat, vilji alls ekki úr
fangelsinu fara.
Uppspretta þróunarinnar í Pól-
landi er þó spurningin um ríkiseign
og eignarrétt fólksins.
Það sem kom þróuninni af stað er
hinn langvinni matvælaskortur í
landinu. Samstöðumenn kenna of
mikilla fjárfestingu í ríkisbúskap um,
hvernig komið er, en styðja við bakið
á séreignarbændum. Er hægt að
segja öllu skýrar, hvert stefnir?
Hér á ísiandi, á heimskautaslóð-
um, er landbúnaður í einkaeign. Til
þeirrar staðreyndar má rekja, að hér
er offramleiðsla landbúnaðarvara, en
ekki matvælaskortur eins og í aldin-
garðinum Póllandi. í báðum löndum
hefur ríkið lagt fram fé til matvæla-
framleiðslunnar, en á mjög mismun-
andi hátt.
Ástæðan fyrir grein þessari er þó
ekki áhyggjur mínar yfir þróuninni í
„íslendingar hafa fasteignir sínar nánast
aö léni af yfirvöldum....”
Spurningin
um eignarrótt
Uppskerutími
hjá ásmundum
Á síðasta þingi Alþýðusambands
íslands myndaðist nýr meirihluti um
kjör forseta og annarra stjórnar-
manna sambandsins. Sá meirihluti
hefur stjórnað Alþýðusambandinu
siðan og réð vegferðinni i kjarasamn-
ingamálunum á sl. hausti og eftirleik
þeirra. Meirihlutinn í Alþýðusam-
bandinu er myndaður af sömu öflum
og þingmeirihlutinn á bak við rikis-
stjórn Gunnars Thoroddsen. Alþýðu-
bandalagiö rauf samstarfið við Al-
þýðuflokkinn i verkalýðshreyfing-
unni, sem staðiö hafði meö miklum
ágætum um margra ára skeið, og tók
höndum saman við Framsókn og
hluta íhaldsins.
Enginn vafi lék á því að þessi
niðurstaða verkalýðsleiðtoga Al-
þýðubandalagsins var samkvæmt
fyrirmælum hinna pólitisku foringja
flokksins. Til þess að treysta sig i ráö-
herrasessi reyndu þeir Svavar,
Ragnar og Hjörleifur að sjá svo um,
að einnig i hinum voldugu alþýðu-
samtökum sæti sami pólitiski meiri-
hlutinn við völd og I ríkisstjórninni.
Þá töldu þeir aö nota mætti þennan
pólitíska meirihluta sinn í Álþýðu-
sambandinu til þess að laga stefnu
Alþýðusambandsins i kjaramálum að
vilja ríkisstjórnarinnar.
Menn skyldu hafa það hugfast, að
hinn nýi meirihluti i Alþýðusam-
bandinu var ekki myndaður tíl þess
að styrkja Alþýðusambandið, heldur
tíl þess að styrkja ríkisstjórnina. Há-
skólakennarinn Ásmundur og at-
vinnurekandinn Björn voru kjörnir
forseti og varaforsetí Alþýðusam-
bands íslands samkvæmt pólitískum
fyrirmælum ríkisstjórnarfiokkanna,
ekki til þess að styrkja Alþýðusam-
bandið og skerpa kjarabaráttuna,
heldur til þess að sjá svo um, að Al-
þýðusamband íslands yrði leiðitamt
ríkisstjórninni og yrði henni eftirlátt
og þægt.
Þessi nýi pólitiski meirihluti í Al-
þýðusambandinu hefur ekki brugöist
vonum Alþýðubandalagsráðherr-
anna. Alkunnugt er, að ekki hefur
hin nýja forysta Alþýöusambandsins
verið rismikil eða látiö mikið á sér
kræla á þvi ári sem nú er brátt liðið
siöan hún var kjörin. Ég veit hins
vegar ekki, hvort launþegar hafa al-
mennt gert sér ijóst hversu eftírlát
hún hefur i rauninni verið við stjórn-
völd — eftirlát ekki á kostnað há-
skólakennarans Ásmundar; sem
tekið hefur laun samkvæmt kjara-
samningum Bandalags háskóla-
manna; né á kostnað endurskoðand-
ans Björns Þórhallssonar; sem hefur
tekjur af eigin atvinnustarfsemi;
heldur á kostnað hins almenna dag-
launamanns. Rétt er að vekja athygli
áþessu.
Afl berja sér á brjóst
öllum ætti að vera i fersku minni,
að um þetta leytí fyrir einu árijxgar
Alþýðusamband íslands var að móta
kröfur sínar og kjaramálastefnu
vegna i hönd farandi samninga lögðu
verkalýðsforingjar Alþýðufiokksins
og Alþýöuflokkurinn höfuðáherslu á
að reynt yrði að sækja kjarabætur
eftir öðrum og varanlegri leiðum en
með kröfum um peningalaunahækk-
anir, sem Alþýðufiokksmenn sögðu,
að myndu samstundis hverfa, annað-
hvort á verðbólgubálinu eða að rlkis-
stjórnin tæki slfkar launahækkanir
til baka. Þess vegna lögðu verkalýös-
foringjar Alþýðufiokksins og Al-
þýðuflokkurinn megináherslu á, að
verkalýðshreyfingin krefðist úrbóta í
skattamálum — lækkun skatta á al-
mennum launatekjum og að lágtekju-
„Hinn nýi meirihluti í Alþýðusambandi íslands
var settur á stofn fyrst og fremst til þess að gera
ASÍ leiðitamt ríkisstjórninni. Fyrsta starfsár þessa nýja
meirihluta er nú senn á enda. Á þvi ári hafa laun verið
skert með lögum um 7% og kaupmáttur farið ört versn-
andi unz svo verður komið siðasta ársfjórðung 1981, að
kaupmátturinn verður orðinn 4% minni en á sama tima
í fyrra. Sú verður uppskeran hjá Ásmundi.”