Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1913, Qupperneq 59

Ársrit Ræktunarfjelags Norðurlands. 63
Frææxlun er notuð, þar sem ræktunarskilyrðin eru góð,
eða þegar á að mynda ný afbrigði, og í sambandi við
það er þá tíðast notuð víxlfrjóvgun.
í Búnaðarritinu 2. ári (1888), bls. 130 — 131, hefir Stefán
Stefánsson lýst »myndunareðli og þróun kartöflunnar.«
Set jeg þá lýsingu hjer: »Kartaflan er hnúðmyndaður eða
hnöttóttur greinarendi, oftast meira eða minna aflangur.
Hún er nokkurskonar æxlunarfæri eða timgunarfæri kart-
öfluplöntunnar. Hún safnar í sig næringarefnum, móður-
plantan deyr, en hún lifir og geymir þennan forða handa
hinni nýju plöntu, sem hún framleiðir næsta ár. Skotin
eða spírurnar* sem vaxa út úr kartöflunni, leita upp til
yfirborðsins, verða að grænum ofanjarðarstönglum og
bera blöð, blóm og greinar. Oreinarnar vaxa upp úr
hornunum á milli blaðleggsins og stöngulsins, eins og
á öðrum plöntum. f*ær greinar eða skoi, sem springa
út í hinum efri blaðhornum eða blaðöxlum eru grænar
með reglulegum, grænum blöðum, en neðri blaðaxlaskot-
in, er við hreykinguna hyljast moldu, leita niður í jörð-
ina og verða að fölum eða hvítleitum jarðgreinum með
örsmáum hreisturblöðum, og eru þau flest framan til á
greininni. Þegar frá líður, fer hinn fjölblaðaði greinar-
endi að þrútna og verða hnöttóttur — kartaflan fer að
myndast —. Hnöllungurinn vex nú, eftir því sem á sum-
arið líður; framan við smáblöðin á honum myndast dá-
litlar holur eða lautir (augun), og ofurlítill knappur kem-
ur í ljós í hverri holu, en blöðin sjálf verða að upp-
hleyptri bogamyndaðri brún neðan við holuna eða aug-
að. Petta sjest ljóslega á þroskaðri kartöflu. Stundum
er dálítill sepi út úr miðri brúninni. Augun á kartöflun-
um eru því blaðaxlir með knöppum eða brumi. Knapp-
arnir springa út og verða að spírum. Spírurnar eru skot
* St. St. hefir bent mjer á að hann vildi heldur viðhafa orðið »sproti«
»áll«. Segir hann að orðið »áll« í merkingunni »spíra« sje fornt,
enda kvað Skaftfellingar segja að kartöflur og korn »áli« og kart-
öflur sjeu »álaðar«.