Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1973, Page 29

slíkra ára hefur verið hér á íslandi í seinni tíð, þ. e. hve oft
bændur hafa orðið fyrir eða geta orðið fyrir slíkum áföllum.
Ekki er gott að átta sig á beinu tjóni vegna kalskemmda
hverju sinni, enda hefur upplýsingum ekki verið safnað
kerfisbundið né gerð nein heildarkönnun á þessu atriði.
Vafalaust rýrnar afrakstur túnanna nokkuð á hverju kalári.
Til dæmis hefur Pestalozzi (1960) getið þess, að á tilrauna-
stöðinni að Vágönesi í Norður-Noregi rýrni uppskera túna
í kalárum um 25—30%. Má telja víst að rýrnunin, sem í
rann réttri er heytap, sé ekki minni hérlendis.
Bjarni E. Guðleifsson og Jóhannes Sigvaldason (1972)
hafa sýnt, að heyfengur á tilraunareitum Tilraunastöðvar-
innar á Akureyri minnkaði um 31—47% í miklum kalár-
um miðað við kallaus ár. Var rýmunin hlutfallslega mest á
reitum, sem skorti eitthvert áburðarefni.
Elér hefur enn einungis verið rætt um bein áhrif kal-
skemmdanna, þ. e. minnkandi uppskeru af túnunum, en
óbein áhrif kalskemmdanna eru einnig mikil, og má þá
nefna aukna kjarnfóðurgjöf eða minni afurðir í heyleysi,
kostnað vegna heyflutninga eða endurvinnslu túnanna og
margt fleira. Er því ljóst, að mjög erfitt er að gera sér
nokkra viðhlítandi grein fyrir öllu fjárhagstapi af völdum
kalskemmda. Einhverjar upplýsingar um beint og óbeint
tjón af þessum völdum geta samt sem áður haft nokkurt
gildi, þar sem það er eflaust álitlegt fjármagn, sem hér tap-
ast og því réttast að reyna að stemma stigu við því tapi,
jafnvel þótt einhverju þurfi til að kosta.
Heimildir um útbreiðslu kalskemmda á íslandi eru mjög
takmarkaðar, einstök ár hafa fræðimenn skráð nokkuð, en
um önnur ár er ekkert vitað. Bæði Sturla Friðriksson (1970)
og F.llenberg (1971) hafa sýnt á kortum útbreiðslu kal-
skemmda einstök ár eftir 1960, og frá þeim tíma eru einnig
til nokkrar skráðar heimildir. Ekki eru þó til neinar tölu-
legar upplýsingar um útbreiðslu kalskemmdanna í einstök-
um héruðum, upplýsingar, sem safnað er skipulega og eru
sambærilegar frá svæði til svæðis og frá ári til árs. Slíkar
31