Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1957, Page 155

ÍSLANDSKLU KKAN í SMÍÐUM
155
Oftar getur í minnisbókunum annarrar danskrar bókar: Carl Bruun, Kjpbenhavn,
en illustreret Skildring aj dets Historie, Mindesmcerker og Institutioner. Anden Del
(1890). „Um innanstokksmenníngu í Khöfn, sjá Bruun, Köbenhavn, II. bd. 558“
(Minnisbók a 33); en á bls. 558 í því verki er lýst viðhöfninni í stofuinnréttingu, hús-
gögnum og ýmsum innanstokksmunum. „Lesa um sögu danskrar byggíngarlistar (frá
17. öld), sjá aftur Kaupmannahafnarsöguna. SömuleiSis rit um klæSaburð á þessum
tíma.“ (Minnisbók b 24) Um bæSi þessi efni, byggingarlist og klæSaburð, veitir Bruun
mikinn fróðleik.
„íslensku hákarlalýsi er brent á strætisljóskerum Khafnar Bruun Saga Kh. II b. 272“
(Minnisbók b 53). Um þetta atriði skrifar Bruun þannig: „Lygterne, der vare forfærdi-
gede af Kobber, og i hvilke der indtil 1683 brændtes Olie, men derpaa islandsk Hav-
kalvstran, bleve anbragte paa malede Stolper, og der var sat en Straf af tre Aars Arbeide
i Jern paa Bremerholm for at beskadige dem.“ En í þeim kafla Klukkunnar, þar sem
Jón Marteinsson er að sýna Jóni HreggviSssyni Kaupmannahöfn að næturlagi, segir
leiðsögujnaSur bóndans m. a.: „Þessi borg var ekki aðeins reist fyrir íslenska penínga
heldur er hún lýst með íslenskum grút.“ (226)
„Sjá um tortúr í Bruun, Köbenhavn II bd. bls. 362—363. Ennfr. um inquisitions-
kommissionen bls. 358 og áfram“; en þeirri tilvísun fylgir útdráttur, á íslenzku, úr frá-
sögn Bruuns af pyntingaraðferðum í sambandi við glæpi hermanna. (Minnisbók b
73—74) HermaSurinn Johann Reckwitz er í Klukkunni látinn reyna „det saakaldte
Paternoster eller Rosenkrandsen“ — „faðirvoriS“, eins og skáldið nefnir það; það er
hin þriðja „gráða“ þessara pyntinga, og er þar lýsing Bruuns þrædd nákvæmlega:
„Faðirvor þetta reyndist vera krans úr snæri með mörgum hnútum, og var því smeygt
á höfuð manninum og snúið uppá með snarvöndli þángaðtil lmútarnir settust inní
skallann og augun ötluðu útúr honum.“ (236) OSru sinni, þegar Jón hefur barið yfir-
mann í eldaskála hermanna, eru skiptar skoðanir um hvað eigi að gera við þrjótinn:
„Sumir vildu láta ferhöggva liann þegar, í stað þess að tefja sig á að skera úr honum
hjartað fyrst og gefa honum utanundir með því síðan og limlesta hann þaráeftir“ (190).
Síðarnefndri aðferð var fylgt við aftöku manns að nafni Erik Ladefoged árið 1675,
eins og Bruun segir frá: „Í0rst blev hans Hjerte skaaret ud af ham, og Bdddelen slog
ham med det paa Munden; derpaa knustes hans Arme og Ben med et Hjul, en Rem
blev skaaren af hans Bug og en af hans Ryg .. . hans Hoved afhugget med en 0xe og
sat paa en Pæl, og endelig blev hans Legeme parteret og lagt paa fire Steiler“ (363).
Til rits Otto Vaupells, Den danske Hœrs Historie til Nutiden og den norske Hœrs
Historie indtil 1814, 1—11 (1872—76 ), hefur skáldiS sótt nokkra kátlega atburði úr
hernaðarsögu Dana og lagað þá dálítið í hendi sér.1 Vaupells er ekki beint getið i
minnisbókum eða handritum; en í frumuppkastinu (A) að Klukkunni er á einum stað
sú athugasemd: „Konsúltera hersögu.“ (199)
í lok Minnisbókar a, þegar hann hefur verið að ganga frá, eða gengið frá, fyrsta
uppkastinu (A) að Klukkunni, skrifar höfundurinn: „Safna einhverjum skandalasög-
1) Sbr. Peter Hallberg, Skaldens hus o. s. frv., bls. 418—19.