Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1957, Page 157

ÍSLANDSKLUKKAN í SMÍÐUM
157
jara, samin aj honum sjálfum (1661) (1908—09), sem var reyndar eina útgáfan á
íslenzku af riti Jóns, þegar íslandsklukkan var samin. Ekki er hægt að segja með vissu,
hversvegna skáldið hefur skrifað hjá sér einmitt selninguna um þjófinn og ríku menn-
ina í Lundúnaborg; ekkert tilsvarandi atriði finnst í íslandsklukkunni, að því er séð
verður. En e. t. v. hefur Halldóri þótt orðatiltækið „bjuggu til Lundún“ athyglisvert;
í minnisbókunum tekur hann víða upp einstaka orð úr eldra máli.
„Fá Jón Ól. Indíaf.“, stendur í Minnishók h, og nokkrum línum neðar á sömu blað-
síðu má lesa orðin: „Týhús, týmeistari, týjúnkur“ (53). Þessi heiti koma oftsinnis fyrir
hjá Jóni, t. d. öll þrjú í einni setningu á bls. 31. En bæði týhiís og týjúnker eru nefnd
í Klukkunni (185).
Enn eru í Minnisbók b (119) þessi orð og vísað til „J. Ól. Ind.“: „herhljóðfæri
básunur, skahneyar og krúmhorn Kongsins pálún (tjald)“. Þetta er allt saman komið
á einum stað í frásögn Jóns af viðhafnarmikilli móttöku útlendra sendiherra: „í kóngs-
ins pálúni voru 3 kórar, sem var tvær tylftir trómetara, ein instrúmentista, sem að bljesu
í básúnur, skalmeyar og krúmhorn, og ein tylft söngvara.“ (82) En þegar Jón Hregg-
viðsson lagði af stað árla morguns með öðrum hermönnum til að berjast á móti þeim
svensku, þá „var barin bumba og blásið í skahneyar, básúnur og krúmhorn“ (Klukkan
233).
Sem byssuskytta verður Jón Ólafsson um skeið að þola fangelsisvist, m. a. í Bláturni,
og bera járn um hálsinn. Hann segir frá erfiði smiðsins við að ná járninu af honum
aftur, „því þar var hnoðinn nagli í þar sem hálsbryggjan var samanlukt“ (162). Þessa
setningu hefur skáldið skrifað hjá sér í Minnisbók b (119) og notar hana síðan í lýs-
ingu á útbúnaði Jóns Hreggviðssonar í Bláturni: fanginn er látinn bera „stálgjörð
þrískipta sem hnept var um manninn, ein álman um lærið, önnur um manninn miðjan,
þriðja urn hálsinn og hnoðinn í nagli þarsem hálsbryggjurnar voru samanluktar“
(Klukkan 236).
Jón Ólafsson lýsir einnig hinum bjartari hliðum hermannalífsins: „Stundum ganga
menn nær þyrstir eru í þá kjallara, sem eru við ströndina að svala sjer.“ (57) Einu
sinni var honum af einum „byssuskytter að nafni Pjetur Drageyri“ boðið „í þann
kjallara sem var gagnvart brúnni og kallaðist Christínar Doktors kjallari, að drekka
eitt glas öls“ (58). I frumuppkastinu (A) að Klukkunni, eftir Sextánda kapítula, er
þessi athugasemd -— þó án þess að vísað sé til Jóns Indíafara: „Gloss.: menn ganga í
kjallara að svala sér. .Kristínar DoktorskjalIari‘.“ (194) En í upphafi átjánda kafla
Klukkunnar segir um Jón Hreggviðsson, að hann „lángaði að gánga í kjallara að svala
sér“. Hann hittir Jón Marteinsson, og þeir Jónarnir fara saman „niðrí Kristínar Dokt-
ors Kjallara“ (219—20).
Yfirleitt er ýmislegt í þessari kjallaraheimsókn Jóns Ólafssonar, sem hefur getað
orðið skáldinu að gagni í aldarfarslýsingu Islandsklukkunnar. Pjetur Drageyri reyndist
prakkari. Þeir Jón drukku þangað til mjög var liðið á nótt. Þá fór Pjetur út, án þess að
borga, ogkom aldrei inn aftur. Kjallarasveinninn vildi fá frakka Jóns upp í borgunina:
.,og tók í laf míns kyrtils og bað mig honum afklæðast, en þó með hóglyndi“ (59). í