Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1957, Page 173

ÍSLANDSKLUKKAN í SMÍÐUM
173
Mælska Jóns Hreggviðssonar færðist í aukana
sem hann talaði leingur og þegar að því kom að
liann var farinn að nefna konginn og Jesú Krist,
fanst honum að slíkt yrði að gerast með tárum,
eins og siður var til í þá daga, og sneri höfðinu
svolítið undan og pressaði aftur augun í pukri,
ef vera mætti að einhver vatnssnýta seytlaði
fram í augnakrókana. /29/
En meðan hann var að tala bættust fleiri við
í haðstofuna: heimilisfólkið smásisaðist inn um
gættina að baki höfðíngjunum læddust í mó-
rauðum druslum sínum eins og skuggar fram
með veggjunum í daufri sólskinsbirtunni, sem
sáldraðist gegnum skjáinn, hnipruðu að sér arm-
ana og gutu upp augunum niðurlútar á gestina,
og voru ekki ánægðar fyr en þær stóðu eins og
forvitin börn augliti til auglitis við hið purpura-
klædda fólk. Orkumlamenn og þó einkum lík-
þráir hafa alveg einstaka ástríðu til að trana
frant sárum sínum framan í ókunnuga, með ein-
hverju ögrandi stolti, sem þó er um leið afneitun
als stolts, og segir bæði í senn: Þetla hefur drott-
inn gefið mér, þetta er mín verðskuldun fyrir
drotni, þetta hef ég orðið að ]íða, hvers hefur
drottinn virt þig? Eða jafnvel: þessi kaun hefur
drottinn lagt á mig fyrir þig!
Bæði frænkan og systirin höfðu opin sár, auk
holdrýrnunarinnar og höfðu mist framan af tám
og fíngrum; af systurinni var andlitið að mestu
horfið, nef, kinnar og varir etnar af og hvítmat-
aði í nakin augun, sem hvarmarnir höfðu að
miklu leyti étist af. Frænkan /30/ staulaðist
áfram á kartöflufótum, sem minntu á tvær skjóð-
ur og var saman geingin af holdrýrnun, einna
líkast beinagrind með svartan sótorpinn belg í
hörundsstað og augu sem þá og þegar virtust
mundu falla úr visnum hvörmunum. Telpan dótt-
ir Jóns þjáðist einnig af samskonar rýrnun, sem
gerði hana líkasta lifandi mynd húngurvofunnar,
en hún hafði enn hin undarlega sterkgljáandi
augu föður síns; þessar þrjár voru einna áþekk-
astar hálfrotnum líkum, eða uppþornuðum. Enn
kom hin fjörgamla móðir Jóns Hreggviðssonar
inn og gaut upplituðum augum á gestina, hörund
hennar morautt og í ótal hrukkum og fellíngum
eins og gamalt bókfell, og loks hin bláa mædda
og skorpna kona Jóns Hreggviðssonar bersýni-
lega ólétt, en að baki kvennanna gægðist fíflið
fram á hina fögru og tignu gesti og muldraði eitt-
hvað, sem ekki skildist. Biskupsfrúin hvítnaði
upp og hallaði sér upp að manni sínum, en Snæ-
fríður hin fagra greip fyrir andlit sitt og snéri
skyldugasti arfaþénari sem ekki hef drepið hans
böðul.
Mælska Jóns Hreggviðssonar jókst því meir
sem hann talaði leingur og er þar kom að hann
var farinn að nefna Jesú Krist, fanst honum að
slíkt yrði að gerast með tárum eftir sið aldarinn-
ar, og sneri höfðinu svolítið undan og pressaði
aftur augun í pukri, ef vera mætti að einhver
vatnssnýta seytlaði fram í augnakrókana.
En meðan hann var að tala fékk Skálholts-
biskup vilja sínum fullnægt: heimilisfólkið sem
venjulega hafðist við í eldhúsinu, hafði frétt
gestkomuna og fór að mjaka sér innar eftir
gaungum og tínast í baðstofuna. Ilinar líkþráu
smeygðu sér inn um dyrnar í mórauðum druslum
sínum og þreifuðu sig fram með /36/ veggjun-
um, þögular niflheimaverur í muskulegri kvöld-
hirtu skjásins, hettur þeirra dregnar fram yfir
höfuð. Frænkan var öll saman geingin af hold-
rýrnun og kreppu, kjúkurnar nagaðar framan af
tám og fíngrum, en sótorpinn belgur í hörunds
stað hélt saman því beinahraungli sem eftir var.
Systirin hafði opin sár; sjúkdómurinn hafði
strokið af henni andlitið þannig að nef, kinnar
og varir var sem étið burt, og hvarmarnir slíkt
hið sama, og hvítmataði í augun sem virtust að
því komin að detta upp úr augnatóftunum. Þær
voru ekki í rónni fyr en þær höfðu mjakað sér
upp í fas gestanna, staðnæmdust þar augliti til
auglitis við prakt heimsins, og gutu upp augun-
um eins og forvitin hörn. Orkumlamenn og þó
fáir eins og líkþráir hyllast mjög til að trana
kaunum sínum framan í ókunnuga, sérstaklega
þá sem einhvers mega sín, oft með þesskonar
ögrunarstolti, sem afvopnar jafnvel hinn frækn-
asta mann: Sjá þetta hefur Drottinn af náð sinni
gefið mér! Þetta er mín verðskuldun fyrir drotni,
segja þessar mannsmyndir með þögn sinni. Og
um leið: Hver er þín verðskuldun? Hvers /37/
hefur Drottinn virt þig? Eða jafnvel: Drottinn
hefur slegið mig þessum kaunum fyrir þig.
Fíflið var ævinlega afbrýðissamur gegn hinum
tveim h'kþráu og kunni því illa að þær væru þar
nærri sem gerðust stórtíðindi, hrekti þær og
hvekti á alla lund með sparki og klípum og
hrækíngum og Jón Hreggviðsson varð aftur og
aftur að skipa honum að snauta burt. Hundur
séra Þorsteins lagði skottið milli fóta sér og gekk
út. Biskupsfrúin (hallaði sér að manni sínum án
þess að missa kjarkinn og) reyndi að brosa al-
þýðlega við hinum tveim líkþráu, sem lyftu mót
henni svörtu andlitunum með hvítmatandi aug-
un, en hin alskíru [augu] jómfrúarinnar sneri