Frjáls verslun - 01.04.1950, Blaðsíða 6

sem oft nemur meira en kostnaði, en sem svarar
ágóðanum af lægri iinnkaupum. Auk þess missir
ríki og bæjarfélög gjaldstofna skatta og útsvara.
Hér á ég ekki viið, er um einstakar stærri fram-
kvæmdir er að ræða, svo sem hafnargerðir og
r a f vei t u byggingar.
í reglunum fyrir álagningu er víðast getið þess
hversu mikill hluti heildsalans og smásalans
hvers um sig, skuli vera í heildarálagningu. Þetta
er þó ekki, þótt undarlegt megi virðast, algild
regla. Sem dæmi má taka, að á ÍDyggingarplötum,
svo sem t. d. masonite, er aðeins ein álagning
og innflytjandanum í sjálfsvald sett að skammta
sniásalanum eftir geðþótta. I’essi álangingarregla
lagði það í hendur eins heildsölufvriirtækis, um
tíma á stríðsárunum, að taka fullan smásöluhagn-
að al' öllu masonite, er í Reykjavík var selt, og
hálfan beildarhagnað þess, er selt var utan
Reykjavíkur. Allir sjá hve heiIbrigðir slíkir verzl-
unarhættir eru.
Er Fjárhagsráð var sett á stoln, var svo til ætl-
ast, að það hefði hemil á fjárfestingunni. Hvern-
ig -hefur nú þetta tekizt? É,g vil nú ekki vera svo
ósanngjarn að lialda því fram, að því hafi -ekki
tekizt að draga úr stærri framkvæmdum að ein-
hverju leyti. En hvað t. d. íbúðarhúsabyggingum
viðvíkur, held ég, að reyndin hafi orðið gagn-
stæð tilganginum og er það e. t. v. vel iarið. En
hvernig má nú þetta ske? Einfaldlega með þeim
hætti, að þcgar ekki er hægt að fá einhvern hlut
á frjálsan og eðlilegan hátt, sannar reynslan,
að eftirspurn á honum margfaldast. Ihn leið og
hömlur voru settar á byggingu íbúðarhúsa, urðu
byggingarleyfi Fjárhagsráðs að verzlunarvöru,
eða a. m. k. húsin, sem voru byggð samkvæmt
þeim, og að svo eftirsóttri vöru, að talið hefur
ver.ð öruggt að geta stungið 10—20 þúsundum í
vasann, ief hægt værf að ná í fjárfestingarleyfi fyr-
dr íbúðarhúsbyggingu. Af þessu leiðir það, að
miklu fleiri umsóknir koma til Ejárhagsráðs um
fjárfestingarleyfi, en eðlilegt er. Þess vegna er
jrað, að þó að einhver úr Fjárhagsráði komi í
útvarpið, jafnvel þó jrað sé formaðurinn sjálfur og
segi, að umsóknir hafi, verið svo og svo margar,
Fjárhagsráð hafi leyft aðeins helminginn og Jréss
vegna hafi Jressi makalausa stofnun sparað svo
og s\o margar milljónir í gjaldeyri, sannar það
ekki neitt, því að enginn er kominn til að segja
livað raunverulega hefði verið framkvæmt, ef allt
hefði verið frjálst. Hvernig liefur svo úthlutnrt
Jressara fjárfestingarleyfa verið varið? Hrein til-
viljun virðist, stundum a. m. k., ráða. Menn, sem
eiga góðar íbúðir fá leyfi og menn, sem enga
möguleika hafa á að byggja, fá leyfi, en menn,
sem geta byggt og eru raunverulega í mikilli
Jrörf lyrir að fá þau, er synjað ár eftir ár. Þetta
er eðlilegur hlutur, því að leyfunum er úthlutað
af mönnum, ókunnugum staðháttum á hverjum
stað, á skrifstofum í Reykjavík, en ekki af mönn-
um kunnugum á staðnum, þar sem leyfin á að
nota.
Ég get ekk'i sleppt Fjárhagsráði svo fram hjá
mér, að ég segi ekki lítið dáemi um afskiptasemi
Jiess af vörudreifingunni. Það mun hafa verið
á árinu 1948, að af steypustyrktarjárni, sem kom-
ið var tiil Reykjavíkur, voru mér ætluð 50 tonn.
Járn Jaetta átti að fara til viðskiptamanna m'nna,
er ég hafði sanrið við um efnisútvegun til luisa-
bygginga. Hvað varð nú um þetta járn? Áður en
að því kom, að það yrði flutt norður, fyrirskip-
aði Fjárhagsráð, að 28 tonn af því skyldi afgreitt
tiil Klæðaverksmiðjunnar Gefjunar á Akureyri
og 10 tonn til Síldarverksmiðja ríkisins á Siglu-
firði. Afganginn, 12 tonn, átti ég svo að fá handa
mínum viðskiptamönnum. Þó var nú einn galli
á þessari gjöf Njarðar, því að Jregar járnið kom
til Akureyrar kom í 1 jós, að helmingur Jiessara
12 tonna var svert, 16 og 19 nnn (einnig skipun
Fjárhagsráðs) og því ekki nothæft í þær bygging-
ar, sem til var ætlast, og komu Jrví ekki að gagni
nema hér um bil 6 tonn af þessum 50, á þann
hátt, er upphaflega var til ætlazt.
Gjaldeyris- og innflutningsmálastofnun ríkis-
ins er búin að hafa mörg nöfn frá byrjun og heit-
ir víst nú Innflutnilngs- og gjaldeyrisdeild Fjár-
hagsráðs. En Jressi stofnun, hvaða nafn sem hún
hefur borið, hefur ætíð veriið |>ekkt fyrir óreglu
í allr.i afgreiðslu, að undanskildu Jdví tímabili,
er Svanbjörn Frímannsson var formaður Við-
skiptaráðs. Erindum venjulega seint svarað og
stundum aldrei, og er það eitt af því versta, sem
hægt er að gera einum verzlunarmannii, því að
verra er að fá ekkert svar, heldur en neitandi
svar. Ekki veit ég hver eða hverjir eiga sök á
slíkum afgreiðslumáta, en oft er ég lvsf verið
staddur í Jressari stofnun, hef ég íurðað mig á
'því háttalagi, sem þar virðist alltaf hala verið.
Það er engu líkara en að starfsfólkið sé í eltinga-
leiik um skrifstofurnar, og svo þegar maður, eftir
langa bið, stundum dögum saman, hefur náð
viðtali við einhvern nefndarmanninn, er eng-
inn fr-iður að tala við hann fyrir ónæði af skrif-
50
frjAi.s verzlun