Frjáls verslun - 01.04.1950, Blaðsíða 9

BIRGIR KJARAN, hagfræðingur:
Fríverzlun
Marshall-landanna
Erfiðleikar og úrrœöi.
Eftir ófriðinn vofði efnahagslegt hrun ytir
flestum ríkjum Evrópu. Vandamálin voru marg-
þætt og aðkallandi, svo að úrræðin urðu að
vera skjótvirk og haldgóð. Orsakir erfiðleikanna
verða ekki raktar hér, en almennt lýstu þeir sér
í því, að iðnaðarframleiðslan hafði gengið sam-
an, skortur var á matvælum, iinneignir Evrópu-
manna í öðrum heimsálfum voru gengnar til
þurrðar, möguleikar þeirra til þess að afla þjón-
ustutekna þverrandi, vaxandi halli á viðskipt-
um við Bandaríkin og greiðslujöfnuður flesíra
ríkjanna úr skorðum. Þá var það, að Marshall-
aðstoðin kom til sögunnar. Hlutverk hennar
var tvíþætt, að bæta úr bráðri neyð og konta á
fjórum árurn fótum undir framleiðslu og við-
skipti Evrópuríkjanna, þannig að þau gætu að
þeim tíma loknum af eigin rammleik greitt úr
erfiðleikum sínum og séð sér sjálf farborða. Lít-
ilsgildir rnenn hafa viljað bregða Bandaríkjun-
um um, að eigingjarnar hvatir liati gengið þeirn
til, er þeiir buðu aðstoð sína. Það væri ómann-
legt, ef Bandaríkin lrefðu ekki við samningu til-
boðs síns haft einhverja hliðsjón af eigin hag,
og skyggir það á engan hátt á þá staðrevnd, að
Marshall-aðstoðin er veglegasta og stórfelldasta
efnahagshjálp, sem nokkur þjóð hefur veitt öðr-
um þjóðum fyrr og síðar og mun af komandi
kynslóðum verða minnzt með þakklæti, þegar
allt smásálarlegt nart og nöldur miður velvilj-
aðra manna verður löngu gleymt og grafið.
Frumskilyrði fyrir efnahagslegum afturbata
var veruleg franrleiðsluaukning. En til hennar
þurfti mikinn innflutning á hráefnum frá
Bandaríkjununr og öðrunr handanhafs-löndum.
Til þess að greiða innflutninginn þurfti svo
aukinn útflutning og auknar útflutningstekjur.
En útflutning og verzlun milli landa yfirkitt
var ekki hægt að auka, nenra því aðeins að milli-
•landagreiðslur væru auðveldaðar og utanríkis-
verzlunin gerð frjálsari. Heiimsviðskiptin þurftu
að verða frjálsari og sérstaklega þurfti að rvðja
úr vegi viðskiptatálnrununr nrilli Marshall-land-
anna innbyrðis, svo að þar myndaðist stór heirtra-
markaður og verkaskipting þjóðanna fengi not-
ið sín. Með fríverzluniinni átti samkeppni í
framleiðslu og verzlun að aukast og kostnaður
að lækka, og ódugnaðurinn og óskynsamleg og
þunglanraleg vinnubrögð lraftastefnu og ríkis-
afskipta að hverfa.
Með beinunr fjárframlögunr, lánutrr og gjöf-
um, skyldi Marshall-aðstoðin bægja bráðum
skorti frá bæjardyrum Evrópu og fá hjól franr-
lei/ðslunnar til þess að sarúast. Þetta var.bráða-
birgðalausnin. En Marshallsamtökin gerðu einn-
ig ráð fyrir aðgerðum, senr trriðuðu að fram-
búðarlausn vandamálanna. Þær aðgerðir snertu
aðallega greiðslufyrirkomulag og utanríkisvið-
skipti þjóðanna og áttu rætur sínar að rekja til
þess viðskiptakerfis, senr nefnt hefur verið frjáls
verzlun cða fríverzlun. — Það er einmitt unr
þessa starfsemi Marshall-sanrtakanna, sem hér
nrun verða farið nokkrum orðunr.
Fríverzlun í áföngum.
í stofnsanrþykkt Marshall-samtakanna er lýst
yfir þeinr ásetningi þeirra, að greiða úr flækju
gjaldeyrisnrálanna, lækka tollamúrana og losa
um viðskiptalröftin nrilli þátttökuríkjanna. Þ. 16.
okt. 1948 var fyrsti sanrningurinn um nýtt
FRJÁLS VER'HLUN
53