Frjáls verslun - 01.10.1951, Blaðsíða 4

til óheilbrigðra verzlunarhátta og óhæfilegrar álagn-
ingar. Skulu leidd rök að þessu.
í fyrsta lagi ber að hafa hugfast, að skýrsla verð-
gæzlustjóra er ekki tæmandi heimild um innflutning
til landsins, heldur takmarkað sýnishorn, sem varhuga-
vert er að taka sem heildarmynd af verðlagningu inn-
fluttra vara, sökum þess að athuganir þessar virðast
öðru fremur hafa beinzt að vörum, sem fluttar eru inn
fyrir bátagjaldeyri. En sé skýrslan þrátt fyrir þetta
lögð til grundvallar kemur í ljós, að hin háa álagning
er óalgeng á vörum, sem verið hafa á frílista um lengri
tíma, en þeim mun tíðari á liinum svonefndu bátagjald-
eyrisvörum. Þetta sannar, að á þeim vörum, sem verið
hafa á frílista, birgðir hafa myndazt af í landinu og
frjáls samkeppni er um, hefur myndazt frjál-t sam-
keppnisverð með hóflegri álagningu. Með öðrum orð-
um, frjáls verzlun hefur, þar sem hún hefur fengið
að njóta sín, sannað kosti sína og tilverurétt.
Öðru máli gegnir um bátagjaldeyrisvörurnar. Eins
og 'bent var á í þessu blaði, þegar fyrirkomulag báta-
gjaldeyrisins hófst, þá var, auk ýmissa annarra van-
kanta á því kerfi, ein megin hættan, að magn þessa
gjaldeyris væri of lítið, þannig, að eftirspurn eftir
honum yrði meiri en framboð, og að þeir, sem fengju
þennan gjaldeyri, myndu því ekki eiga í frjálsri sam-
keppni, heldur myndaðist einokunarverð á þeim vör-
um. Sú hefur og orðið raunin. Of háa verðið, einokun-
arverðið, sem myndazt hefur á sumum vörum, sem
fluttar hafa verið inn fyrir bátagjaldevri, er því ekki
frjálsri verzlun að kenna, heldur einmitt tilkomið
vegna þess, að frjáls verzlun hefur ekki átt kost að
njóta sín á þessum vettvangi.
Niðurstaðan verður því sú ein, að dæmin um of háu
álagninguna sýna og sanna, að frjáls verzlun er æski-
legasta verzlunarkerfið, sem tryggir hóflegt vöruverð,
en okurhættan fylgir hverju öðru viðskiptakerfi, sem
hindrar verkan lögmála hins frjálsa markaðai.
Er landsverzlun leiðin?
Því hefur verið haldið á lofti, að landsverzlun myndi
leysa vandann í verzlunarmálunum og væri líkleg til
iþess að tryggja hæfilega álagningu og hóflegt verðlag.
Landsverzlunardraugurinn er svo löngu niðurkveðinn,
að þarflítið er að eyða stórum kúlum á hann. Þó má til
gamans benda á, að álagning ríkiseinkasalanr.a á tó-
bak og áfengi mun yfirleitt skáka hæstu álagningar-
dæmunum í skýrslu verðgæzlustjóra. F.f þessum eða
öðrum land verzlunarspírum yrði falið að verzla með
blúndur, niðursoðinn asparagus eða niðursoðna ávexti,
er engin ástæða til þess að ætla, að ríkið teldi þær vör-
Frá skemmtÍKarðinum Tivoli á verzlunarmannafrídaginn
í suniar.
Ljósm. Guðjón B. Jónsson.
ur ekki jafn heppilegan tekjustofn og legði á þær með
svipuðum hætti og aðrar einkasöluvörur. Að minnsta
kosti verður þess ekki vart, að til óhæfuverka teljist, að
ríkið leggi fjór- eða fimmfaldan söluskatt á ýmsar
nauðsynjavörur, sem meiri áhrif hafa á lífsafkomu
almennings. — Nei, landsverzlun er ekki leiðin; ef
nokkuð er, þá mun hún trúlega enn fráleitari til úr-
bóta en almennt verðlagseftirlit, svo ógæfulegt sem
iþað hefur reynzt.
Hvað má svo af þessu lœra?
Þegar öllu er á botninn hvolft verður sá meginn
lærdómur dreginn af undanförnum verðlagsumræðum,
að frjáls verzlun hefur ekki brugðizt, heldur hafa lög-
mál hennar áþreifanlega sannazt. Ólygin reynsla hefur
og sannað, að hvorki verðlagseftirlil né landsverzlun
munu færa verzlunarhætti í heilbrigt horf.
Hinu má þó heldur ekki gleyma, að nokkrir kaup-
sýclumenn virðast enn ekki hafa skilið, að tilvera verzl-
unarstéttarinnar byggist á frjálsri verzlun og að frjáls
verzlun kemst ekki á, nema verzlunarstéttin sjálf sanni
ágæti hennar með hóflegu vöruverði og góðum varn-
ingi; almenningur mun aldrei til lengdar líða annað
verzlunarskipulag en það, sem tryggir þetta tvennt.
Þeir, sem nú hafa gerzt brotlegir og misnotað einokun-
araðstöðuna, æltu að láta sér þessar umræður að kenn-
ingu verða, því ella verða þeir settir utangarðs í jijóð-
félaginu, og verzlunarstéttin sem heild getur ekki stað-
ið ábyrg að gerðum þeirra.
128
FRJÁLS VERZLUN