Frjáls verslun - 01.10.1951, Blaðsíða 12

OLÍUDEILAN í ÍRAN
Fáar deilur þjóða á milli
hafa vakið jafn óskipta at-
hygli og olíudeilan milli Breta
og Persa. Augu alheims hafa
hvílt á Asíuríkinu Iran síðan
atburðir þeir gerðust, sem
hafa verið og eru enn í dag
umtalsefni manna á meðal um
gjörvallan heim. Olían er eld-
fimt efni, og var jafnvel bú-
izt við, að þessi deila mundi
kveikja í púðrinu og ný styrj-
öld væri óumflýjanleg. Fram
að þessu hefur verið komizt
hjá vopnaviðskiptum, en reynt
að fara samningaleiðina, enda
þótt allar samkomulagsumleit-
anir hafi fram til þessa farið
út um þúfur.
Deilan fór fvrir örvggisráð
Sameinuðu þjóðanna, eins og
kunnugt er af fréttum, og þar
var samþvkkt, að málið skyldi
ekki tekið fyrir, fyr en al-
þjóðadómstóllinn í Haig hef-
ur fellt úrskurð sinn í málinu,
en sá dómsúrskurður er vænt-
anlegur í desember.
A myndinní sjást olíiilindasvæain oir hroinsnnarstBðvar í í'an ok náKrnnnaríkjuin þess.
Geysimiklar olíuleiðslur liggja um bessi iönd, niður nð Persaflóa og út að Miðjarðarhafi.
Sjöunda dag marzmánaðar s.l., nokkrum dögum eft-
ir að hinn ungi keisari landsins hélt brúðkaup sitt
með mikilli viðhöfn að austurlenzkum sið, kom íran
aftur fram í dagsljósið í heimsfréttunum. Að þessu
sinni var tilefnið ekki jafn rómantískt. Annar valda-
mesti maður landsins, Ali Razmara forsætisráðherra.
var myrtur þann dag, þegar hann árla morguns fór til
musteris í höfuðborginni Teheran. Morðinginn reynd-
ist vera ofstækismaður úr hópi Múhameð'trúarmanna
sem taldi það skyldu sína að útrýma óvini írans og
Múhameðs. En hvers vegna áleit hann og margir fleiri
Razmara óvin? Mörgum getgátum hefur verið leitt
að bví, en eftir því sem atburðirnir hafa skýrzt eftir
morðið, virðist það hafa verið ákvarðað af þjóðernis-
legum og and-brezkum tilfinningum, gamalþekkt bragð
í írönskum stjórnmálum.
Razmara forsætisráðherra var ávallt andvígur þjóð-
nýtingu Ensk-lranska olíufélagsins, sem er eign
brezkra hluthafa, en stærsta tekjulind ríkissjóðs írans.
Fám dögum eftir morðið kom þingið saman til þess
að greiða atkvæði um þjóðnýtingu olíulindanna. F.igi
var viðhöfð leynileg atkvæðagreiðsla í málinu, því
meirihlutinn mundi líklega hafa orðið á móti þjóð-
nýtingu þegar í stað, heldur var viðhaft nafnakall. Of-
stækisfullir Múhameðstrúarmenn höfðu vakandi auga
á þingmönnum meðan á atkvæðagreiðslunni stóð, og
þjóðnýting olíulindanna var samþykkt samhljóða,
enda þótt slíkt teldist samningsrof.
Einkaleyfi Breta til hagnýtingar á írönsku olíulind-
unum gildir til ársins 1993.
„Olían er vald, og bandamenn bárust fram til sig-
urs á bylgjum olíunnar“, er sagt, að utanríkisráðherra
136
FRJÁLS VERZLÚN