Frjáls verslun - 01.06.1954, Blaðsíða 3

búskapnum að sjá fyrir sem ódýrastri og hag-
kvæmastri vörudreit'ingu, en eftir því sem vöru-
dreifingin er ódýrari, eftir því getur verkaskipt-
ingin og þau auknu framleiðsluafköst., sem hún
hefur í för með sér, betur notið sín.
Það ætti ekki að vera neitt álitamál, að hér
er um mjög þýðingarmikið hlutverk að ræða, og
engu þýðingarminna en hlutverk annarra höfuð-
atvinnuvega, svo sem landbúnaðar, sjávarút-
vegs og iðnaðar. í rauninni er það eitt af megin-
skilyrðum framfara í þessum atvinnugreinum,
hverri fyrir sig, að verzlunin sé hlutverlci sínu
sem bezt vaxin. Góð verzlunarskilyrði eru, sam-
lcvæmt áður sögðu, undirstaða sérhæfingar og
verkaskiptingar, sem aftur eru undirstaða tækni-
legrar þróunar og framfara.
Það ætti því að vera ljóst af því sem hér hef-
ur verið sagt, að milliliðatarfsemi er óhjákvæmi-
lega óháð því hvaða þjóoskipulag er ríkjandi.
Þannig væri t. d. ekki hægt að komast af án
milliliða í sósíalisku þjóðfélagi, ef framleiðslu-
afköstin ættu ekki að dragast stórkostlega sam-
an. Milliliðastarfseinin myndi aðeins taka þar á
sig aðrar myndir, þannig að hún væri innt af
höndum af hálfu opinberra embættismanna, í
stað þess að vera í höndum einkafyrirtækja. —
Það er einnig á fullkomnum misskilningi byggt,
ef því er haklið fram, að verzlun með samvinnu-
sniði sé verzlun án milliliða. Þeir, sem að sam-
vinnuverzlun starfa, eru auðvitað milliliðir milli
framleiðenda og neytenda á sama hátt og þeir,
sem reka einkaverzlun.
En þó að nauðsyn milliliðastarfseminnar ætti
þannig að vera óumdeilanleg, má anðvitað deila
um hitt, hvaða fyrirkomulag hennar sé neytend-
um hagkvæmast, hvort hún t. d. eigi fyrst og
fremst að vera í höndum opinberra aðila, sam-
vinnufélaga eða einkafyrirtækja. Það mál skal
ekki rætt hér til neinnar hlítar, heldur skal látið
nægja að benda á eitt atriði í því sambandi, sem
varla ætti að vera ágreiningur um, hvaða skoð-
anir, sem menn annars kunna að hafa á því,
hvaða fyrirkomulag sé hentugast í verzluninni.
Það hlýtur að eiga við í verzluninni, eins og
öllum öðrum starfsgreinum, að sérþekking og
sérhæfing er nauðsynlegt skilyrði þess, að sú
þjónusta, sem veitt er, sé innt af hendi á viðun-
andi hátt. Með sérþekkingu er hér fyrst og fremst
átt við vöruþekkingu og þekkingu á þörfum og
smekk viðskiptavinanna. Þó að elcki ætti um
þetta að vera ágreiningur, sézt að jafnaði mjög
yfir þetta í opinberum umræðum um verzlunar-
mál. Sú skoðun virðist meira að segja eiga mjög
almennu fylgi að fagna á vettvangi stjórmnál-
anna, að málefnum verzlunarinnar verði þannig
bezt skipuð frá hagsmunasjónarmiði almennings,
að um þau sé sem mest fjallað af pólitískum
aðilum en ekki af þeim, sem vaiið hafa sér verzl-
unarstarf að ævistarfi.
Sainkvæmt þessari skoðun á verzlunarmálun-
um að vera bezt skipað þannig, að stjórnskip-
aðir, pólitískir aðilar annist vöruinnkaup frá út-
löndum, ákveði álagningu o. s. frv.
Menn þeir, sem þannig er falin forstaða opin-
berra innkaupastofnana, ákvörðun álagningar o.
s. frv. geta verið hinir ágætustu menn, en verð-
leikar þeirra eru venjulega á öðrum sviðum en
sviði verzlunarþekkingar.
Ef um aðra atvinnugrein væri að ræða en
verzlunina, myndu sennilega allir vera um það
sammála, að það væri firra, að hugsa sér að for-
sjá málefna hennar væri falin mönnum, sem
enga þekkingu hefði á högum hennar Engum
myndi sjálfsagt detta í hug að fela ólæknisfróð-
um manni að verðleggja læknisaðgerðir.
Skýringarinnar á þessu fyrirbrigði er án efa
að leita í því, að mönnum er ekki jafn ljóst hlut-
verk verzlunarinnar og annarra starfsgreina.
Landbúnaður, sjávarútvegur og iðnaður fram-
leiða sýnilegar nytsemdir, þannig að öllum verð-
ur augljós nauðsyn sérþekkingar og sérhæfingar
á þeim sviðum.
Til þess að skilja hlutverk verzlunarinnar
þurfa menn hins vegar að gera sér grein fyrir
þýðingu þeirra atriða, sem að framan greinir,
svo sem hagkvæmni verkaskiptingarinnar, en
þessi atriði eru ekki eins augljós og t. d. það,
að til þess að geta framleitt nothæf úr, þarf að
læra úrsmíði.
Af þessu leiðir svo, að sú í sjálfu sér heimsku-
lega skoðun, að enga þekkingu þurfi til þess að
stunda verzlunarstörf og fjalla um verzlunar-
mál.
Jafnframt mun í þessu að leita skýringar á
því, hversu auðvelt það virðist oft fyrir póli-
tíska lýðskrumara að afla sér fylgis með árásum
á verzlimarstéttina og störf hennar.
Fyrir vöxt og viðgang heilbrigðra verzlunar-
hátta skiptir það því miklu máli, að unnið sé
að því að fletta ofan af þeim óheilbrigða hugs-
unarhætti og blekkingum, sem áróður af þessu
tagi byggist á.
FRJÁLS VEHZLUN
55